اعتیاد کودکان در ایران، اصلی‌ترین دلیل

معاون اجتماعی موسسه کادراس ضمن تشریح وضعیت اعتیاد کودکان در ایران و جهان بیان کرد: در ایران نمی‌توان به آمار دقیقی در مورد اعتیاد کودکان رسید، اما روندهای موجود نشان می‌دهد اعتیاد کودکان در کشور به دلیل مشکلات اقتصادی، زندگی نابسامان، نبود اعتماد به نفس، معاشرت با دوستان ناباب و از همه مهمتر والدین معتاد در سال‌های آینده به موضوعی جدی تبدیل خواهد شد.

فرزانه سهرابی در این باره اظهار کرد: آنچه از زندگی یک کودک در ذهن ما وجود دارد، زندگی شاد و گذراندن در عالم کودکی است، اما در واقعیت تعداد زیادی از کودکان در پشت زندگی کودکانه‌شان با انواع مشکلاتی روبرو هستند که یکی از پیچیده‌ترین آنها اعتیاد است؛ هنگامی که کودکی با مشکل اساسی اعتیاد والدین‌اش مواجه می‌شود، سرتاسر زندگی او تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: بر اساس آمار منتشر شده از هر پنج کودک آمریکایی، یک نفر در خانه‌ای با والدین معتاد زندگی می‌کند که در این شرایط کودکان با دیدن، شنیدن، خواندن و تحلیل عمکرد والدین خود آموزش و رشد می‌یابند. کودکان بسیار کنجکاو هستند و رفتار اطرافیان خود را تقلید و به خوبی مشاهده می‌کنند. شاید آنها در سنی باشند که نتوانند صحبت کنند اما زمانی که به سن حرف زدن می‌رسند، می‌توانند احساسات خود را به زبان بیاورند.

معاون اجتماعی موسسه کادراس بیان کرد: تصور اغلب والدین از سکوت کودکان این است که آنها از اتفاقاتی که می‌افتد بی‌خبرند، زیرا ساکت هستند و حرفی نمی‌زنند این درحالیست که آنها درک عمیق‌تری از آنچه می‌توانند بیان کنند، دارند. حال زمانی که کودکی به دلیل آشفتگی یا اعتیاد والدین‌اش در خانه دچار استرس می‌شود، این امر می‌تواند بر رشد مغزی او تاثیر گذارد و باعث آسیب دائمی در او شود.

کودکان دارای والدین معتاد چهار برابر بیشتر از همسالان خود مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند

وی با اشاره به جدیدترین مطالعه تحقیقاتی دانشگاه هاروارد در زمینه تاثیر اعتیاد والدین بر کودکان بیان کرد: براساس این مطالعه، کودکانی که والدین معتاد دارند، سه برابر بیشتر در معرض آزار جسمی، جنسی و عاطفی و چهار برابر بیشتر از همسالان خود مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند، زیرا اولویت والدین معتاد، تأمین مواد مصرفی است و برآورده کردن نیازهای اساسی فرزندان برای آنان چندان مورد توجه نیست. کودکانی که زیر سایه اعتیاد والدین خود رشد می‌کنند عمدتاً دچار تأخیر در عملکرد رشد روانی و جسمی می‌شوند و این امر نشان می‌دهد کودکان معتاد، قربانی شرایط خانوادگی و محیطی هستند.

گرایش کودکان دارای والدین معتاد، به اعتیاد بالاست

معاون اجتماعی موسسه کادراس با اشاره به مطالعه‌ دیگری در این زمینه اظهار کرد: طبق تحقیقات، ۲۳ درصد از کودکانی که مادرانشان از اعتیاد رنج می‌برند، طی دو سال اول زندگی خود خدمات بهداشتی معمول را دریافت نمی‌کنند و گرایش این کودکان به اعتیاد به طرز چشمگیری بالاتر از کودکانی است که شرایط عادی دارند، چراکه آنها در محیطی سرشار از استرس، آشفتگی، بحث و دعوا، مشکلات مالی، احساسات متغیر و محبت ناکافی زندگی می‌کنند و والدین‌شان از ارائه راهنمایی، دلسوزی، محبت و عشق مورد نیاز برای رشد کودک ناتوان هستند، در نتیجه ممکن است آنها برای ایجاد دوستی و جبران کمبودهای زندگی خود روابط عمیقی با دوستان خارج از خانواده خود برقرار کنند.

سهرابی خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه کودکان دارای والدین معتاد، مهارت‌های موثری در زندگی مانند تاب‌آوری، حل مسئله و نه گفتن را فرا نگرفته‌اند، ممکن است رفتارهای پرخطری مانند مصرف مواد، بزهکاری و... را نیز از خود بروز دهند. به طور مثال در عین حال که افغانستان ۹۰ درصد تریاک و هروئین دنیا را تولید می‌کند، نرخ بالاترین میزان کودکان معتاد را نیز به خود اختصاص داده است؛ در برآوردی اعلام شده حدود ۳۰۰۰ کودک معتاد در افغانستان وجود دارد که تنها یک درصد آنها از امکانات درمانی برای ترک برخوردار هستند.

وی علت اصلی اعتیاد کودکان افغانستان را ناشی از مسائلی همچون فقر و ناآگاهی دانست و گفت: البته این علت در کشورهای دیگر نیز موضوعیت دارد. بسیاری از خانواده‌ها آگاهی چندانی از تاثیرات مخرب مواد مخدر بر فرزندان خود ندارند؛ لذا اکثر کودکان در نتیجه تنفس مواد مخدر که والدینشان مصرف می‌کنند و برخی دیگر نیز با ترکیب شدن مواد در شیر توسط مادر به صورت عمدی معتاد می‌شوند چراکه اغلب مادران به دلیل فقر خانواده مجبورند بر روی مزارع برداشت خشخاش یا بافت فرش کار کنند و برای آرام کردن فرزندان خود از مواد مخدر استفاده می‌کنند.

هشدار نسبت به اعتیاد کودکان در ایران

معاون اجتماعی موسسه کادراس در ادامه در پاسخ به این سوال که وضعیت اعتیاد کودکان در ایران به چه صورت است؟ نیز اینطور توضیح داد: در ایران نمی‌توان به آمار دقیقی در مورد اعتیاد کودکان رسید، اما روندهای موجود نشان می‌دهد اعتیاد کودکان در کشور به دلیل مشکلات اقتصادی، زندگی نابسامان، نبود اعتماد به نفس، معاشرت با دوستان ناباب و از همه مهمتر والدین معتاد در سال‌های آینده به موضوعی جدی تبدیل شده است. در واقع اصلی‌ترین اعتیاد کودکان در ایران، اعتیاد یکی از والدین یا هر دو آنها است و این امر به ویژه در مناطق حاشیه‌ای و فقیر کلان‌شهرها، جایی که کودکان مجبور به کارهای سیاه و کار اجباری می‌شوند بسیار بیشتر دیده می‌شود.

وی افزود: اما بخش مهم دیگر در حوزه اعتیاد کودکان، تولد کودکان معتادی است که از والدینی معتاد به دنیا آمده‌اند؛ دلیل اصلی این امر را می‌توان افزایش نرخ شیوع اعتیاد در زنان عنوان کرد که در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس آمارها حدود ۱۰ درصد جمعیت معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهد که برخی از آنها مورد آزارهای شدید قرار می‌گیرند و یا حتی برای تامین مواد مصرفی تن به خواسته های دیگر می دهند؛ پیامد این وضعیت، تولد کودکان معتادی است که رشد ذهنی و جسمی آنها به شدت تحت تاثیر مواد قرار گرفته و حتی شماری از این کودکان با قیمت‌هایی بسیار پایین به فروش می‌رسند. اگر این کودکان خوش‌شانس باشند توسط خانواده‌ای که امکان بچه‌دار شدن ندارند، خریداری شوند و اگر بدشانس باشند که اغلب اینطور است به باندهای مختلف قاچاق، تکدی‌گری و ... فروخته می‌شوند.

سهرابی در ادامه درباره درمان اعتیاد در کودکان توضیحاتی داد و گفت: درمان اعتیاد کودکان بسیار متفاوت از دیگر گروه‌هاست، چرا که اساساً کودکان یا معتاد به دنیا می‌آیند یا تحت تاثیر خانواده و جامعه اطراف خود معتاد می‌شوند. اعتیاد میان کودکان سلامت روانی، شناختی و آینده آنها را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این میان به نظر می‌رسد بهترین الگوی درمانی برای کودکان معتاد، خانواده درمانی است، چرا که اغلب کودکان معتاد دارای والدینی معتاد نیز هستند؛ در این شرایط باید روند درمان از خانواده و توسط خانواده با انجام مشاوره‌های روانپزشکی و روان‌شناسی برای هدایت آنها و آگاه‌سازی در مورد خطرات ابعاد متفاوت این بحران شروع شود و درمان اعتیاد کودک و والدین به طور همزمان انجام شود.

به گفته وی، برای این منظور نیاز است تا مراکز درمانی ویژه‌ای مختص کودکان ایجاد و والدین آنها نیز در این پروسه مشارکت فعال داشته باشند.