علت درد تخمدان چیست؟

درد تخمدان ممکن است یک درد تیر کشنده و یا مزمن باشد که در نواحی زیر شکم متمایل به چپ یا راست حس می شود. این درد در برخی مواقع بی خطر است اما برخی از موارد علت درد تخمدان باید هرچه سریعتر تحت بررسی و درمان قرار بگیرند.

علت درد تخمدان چیست؟
درد تخمدان ممکن است به علل زیر بروز کند:
کیست تخمدان
کیست ها کیسه های مملو از مایع هستند که در تخمدان ها به وجود می آیند و می توانند علت درد تخمدان باشند. شیوع کیست در سال های باروری بین خانم ها بیشتر است. کیست ها اغلب در طی فرآیند تخمک گذاری تشکیل می شوند، یعنی امکان دارد در خلال تخمک گذاری فولیکولها پاره نشوند و تخمکی آزاد نکنند در عوض مایعات درونشان تجمع کرده و به کیست فولیکولی تبدیل شوند. در موارد دیگر، فولیکول تخمک آزاد می کند اما کیسه اش به جای حل شدن، دوباره بسته شده و با خون یا مایعات دیگر پر می شود. کیست تخمدان معمولاً هیچ علامتی ندارد و به خودی خود حل می شود. اگر کیست بزرگ باشد یا پاره شود با درد شدید یا خفیف همراه خواهد بود.

علائم دیگر کیست تخمدان
قاعدگی نامنظم
درد در حین مقاربت یا اجابت مزاج
حالت تهوع یا استفراغ
احساس پُری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
نفخ

نحوه تشخیص کیست تخمدان
معاینه لگن: ممکن است در این معاینه، توده ای در لگن تشخیص داده شود.
سونوگرافی: در این اسکن برای به دست آمدن تصویر از تخمدان ها از امواج صوتی استفاده می کنند. پزشک به این وسیله می تواند اندازه و محل کیست را تعیین کند.

درمان کیست تخمدان
صبر آگاهانه: بیشتر کیست های تخمدان به خودی خود از بین می روند. اگر بیمار در سن یائسگی نباشد یا علائم بیماری روند زندگی او را با مشکل جدی مواجه نسازد، پزشک از او می خواهد با آگاهی و دقت صبر کند، مراقب علایم خود باشد و در صورت پیشرفت بیماری پزشک را مطلع سازد. همچنین بیمار را به صورت دوره ای تحت نظر قرار داده و تغییرات احتمالی را بررسی می کند.
لاپاروسکوپی: در این روش جراحی، برش کوچکی در شکم ایجاد شده و برای از بین بردن کیستهای کوچک لوله فلزی باریکی که دوربین کوچک و روشنی در انتهای آن کار گذاشته شده است، وارد شکم می شود. شاید برای کیست های بزرگتر، برش بزرگتر در شکم لازم باشد. این کار با روشی به نام لاپاراتومی انجام می گیرد.
قرص های ضد بارداری: قرص های ضد بارداری از تخمک گذاری جلوگیری کرده و به نوعی موجب تشکیل کیست های جدید می شوند.

تومورهای تخمدان
ممکن است علت درد تخمدانها تومورها باشند. تومورها می توانند در تخمدان نیز همانند سایر قسمت های بدن در دو نوع غیرسرطانی (خوش خیم) یا سرطانی (بدخیم) تشکیل شوند.

سایر علائم تومور تخمدان
نفخ یا فشار در شکم
نیاز فوری به ادرار کردن
سوء هاضمه
اسهال یا یبوست
از دست دادن اشتها / احساس پُری
کاهش غیرارادی وزن یا بزرگ شدن ناحیه شکم

نحوه تشخیص تومور تخمدان
توموگرافی رایانه ای یا سی تی اسکن (CT)، تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET): روشهای اسکن با قابلیت تصویربرداری جزئیات هستند که پزشک به کمک آنها می تواند تومورهای تخمدان را پیدا کرده و به میزان گسترش آنها در بدن پی ببرد.
آزمایش آنتی ژن سرطان 125: آنتی ژن سرطان ۱۲۵ ( CA-125) پروتئینی است که در سطح بسیاری از سلول های سرطانی تخمدان و نیز سایر سرطان ها یافت شود. این پروتئین در بعضی از سلول های طبیعی نیز وجود دارد. آزمایش CA-125 میزان این پروتئین را در خون اندازه گیری می کند. این آزمایش یک نشانگر توموری است که نتیجه ی بررسی آن هر چند به انداره آزمایش غربالگری سرطان تخمدان مؤثر نیست اما می تواند در نشان دادن وجود انواعی از سرطان ها کمک کننده باشد. آزمایش CA-125 اغلب برای بررسی چگونگی روند درمانی سرطان تخمدان و یا عود مجدد آن به کار می رود.

درمان تومورهای تخمدان
لاپاراتومی: به کمک این عمل جراحی که از طریق برش در شکم انجام می شود، جراح تا حد ممکن تومور را از بین می برد. به جراحی برداشتن تومور، توده برداری می گویند. اگر تومور سرطانی بوده و یا گسترش یافته باشد، ممکن است تخمدان ها، رحم، لوله های فالوپ، امنتوم یا چادرینه یعنی بافت چربی که روده ها را پوشانده است و غدد لنفاوی مجاور را نیز بردارند. امکان استفاده از لاپراسکوپی یا جراحی رباتیک نیز وجود دارد.
شیمی درمانی: شیمی درمانی عبارتست از داروهایی که از طریق وریدی یا خوراکی و یا از راه تزریق مستقیم به داخل شکم استفاده می شوند. این داروها سلولهای سرطانی و گاهی در کنار آنها را سلولهای طبیعی را از بین می برند لذا بعد از مصرف با عوارض جانبی نظیر تهوع و استفراغ، ریزش مو، آسیب کلیه و افزایش خطر عفونت همراه هستند. این عوارض جانبی بعد از متوقف کردن درمان از بین می روند.
پرتودرمانی: در این روش درمانی، از پرتوهای ایکس پر انرژی برای از بین بردن یا کوچک کردنن سلولهای سرطانی استفاده می کنند. پرتودرمانی هم از خارج بدن و هم در داخل بدن در نزدیکی محل تومور قابل انجام است و نیز می تواند عوارض جانبی مانند التهاب پوستی، حالت تهوع، اسهال و خستگی مزمن ایجاد کند. پرتودرمانی اغلب در معالجه سرطان تخمدان کاربرد ندارد.

درد تخمدان ناشی از اندومتریوز
دیواره رحم هر ماه برای اینکه بتواند جنین را تغذیه کند، لایه سازی می کند. وقتی لقاح صورت نمی گیرد، این لایه از رحم جدا شده و به صورت خون قاعدگی از بدن تخلیه می شوند. در بعضی خانمها بافتی شبیه به پوشش رحم در جای دیگری از بدن تشکیل و هر ماه متورم شده و خونریزی می کند. اما چون جایی برای تخلیه ندارد، بافت التیامی ایجاد می کند و بسیار دردناک است و می تواند یکی از مهم ترین علت درد تخمدان باشد.

سایر علائم اندومتریوز
قاعدگی دردناک
درد هنگام مقاربت
دوره های قاعدگی با خونریزی شدید
ناباروری
درد هنگام اجابت مزاج

چگونه آندومتریوز تشخیص داده می شود؟
شرح حال پزشکی و معاینه بدنی: اگر پزشک علت درد تخمدان را اندومتریوز تشخیص دهد، ابتدا انجام تصویربرداری را توصیه خواهد کرد.
سونوگرافی و ام آر آی: در صورت وجود کیست آندومتریا در یک یا هر دو تخمدان، در تشخیص اندومتروز به پزشک کمک می کند. اندومتریا یا کیست شکلاتی نوعی کیست خوش خیم تخمدان و شاخصی از مراحل پیشرفته بیماری اندومتریوز است.
لاپاروسکوپی: در این روش پزشک با کمک یک میله نازک دوربین دار از طریق سوراخ کوچکی که در شکم ایجاد می کند، می تواند تخمدان ها را ببیند. می توان با استفاده از این روش اندومتریوز را به طور کامل برداشت و یا بخش کوچکی از بافت را برای انجام بیوپسی نمونه برداری کرد.

درمان آندومتریوز
داروهای مسکن: داروهایی مانند ایبوپروفن به رفع برخی ناراحتی های اندومتریوز کمک می کند.
قرص های ضد بارداری: این قرص از تشکیل بافت آندومتر در تخمدان ها و هرجای دیگری که آندومتر در آن ایجاد شده است مانند شکم و لگن جلوگیری می کند. به این ترتیب قاعدگی سبک تر شده و علائم اندومتریوز کاهش می یابد.
داروهای بازدارنده هورمون آزاد کننده گنادوتروپین: این داروها سطح هورمون استروژن در بدن را کاهش می دهند. با کند کردن رشد آندومتر، از شدت علائم کاسته می شود.
لاپاروسکوپی و لاپاراتومی: این دو نیز از روشهای جراحی است که به کمک آن پزشک می تواند اندومتریوز را در تخمدان ها و جاهای دیگر برطرف کند. در صورت توسعه اندومتریوز، پزشک هیسترکتومی را توصیه می کند. در هیسترکتومی رحم و بعضی اوقات تخمدانها و لوله های فالوپ برداشته می شوند.

بیماری التهابی لگن
بیماری التهابی لگن (PID) نوعی عفونت در تخمدان ها، رحم یا لوله های فالوپ است و اغلب در اثر بیماریهای مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا ایجاد می شود. این بیماری یکی از شایع ترین دلایل درد لگن در بانوان است.

سایر نشانه های بیماری التهابی لگن
درد هنگام مقاربت
تب
ترشحات بو دار واژن
خونریزی نامنظم قاعدگی
اسهال
استفراغ
خستگی
مشکل در ادرار کردن

چگونگی تشخیص التهاب لگن
معاینه لگن: در این معاینه پزشک هرگونه برآمدگی، ترشحات غیرطبیعی یا حساسیت به لمس را در لگن بررسی می کند.
آزمایش خون و ادرار: این آزمایشها به شناسایی عفونت کمک می کند. بنابراین می توان هرگونه ترشح مشاهده شده در معاینه لگن را کشت کرد.
سونوگرافی: در این روش پزشک به تصویری از ناحیه لگن دسترسی پیدا می کند تا بزرگ شدن احتمالی اندام های تولید مثل را مورد بررسی قرار دهد. به کمک سونوگرافی وجود انواع کیسه های عفونی معروف به آبسه نیز قابل شناسایی هستند.
لاپاروسکوپی: در این روش سوراخ ریزی در شکم ایجاد کرده و برای مشاهده فضای داخل بدن میله نازک بلندی در آن وارد می کنند. لاپراسکوپی بیشتر برای تائید تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد.

درمان التهاب لگن
آنتی بیوتیک ها: برای از بین بردن باکتری های ایجاد کننده التهاب لگن، آنتی بیوتیک های خوراکی و تزریقی تجویز می شود. چنانچه برای درمان التهاب لگن آنتی بیوتیک مصرف می کنید، همسرتان نیز باید تحت درمان قرار بگیرد. در واقع احتمال انتقال این عفونت به همسرتان وجود دارد.

سندروم بقایای تخمدانی
عمل جراحی که برای برداشتن رحم و تخمدان ها مورد استفاده قرار می گیرد، هیسترکتومی و اوفورکتومی نام دارد. سالپنگو - اوفورکتومی دوطرفه نیز روشی است که در آن هر دو تخمدان لوله های فالوپی برداشته می شوند. در موارد نادر، ممکن است تصادفاً یک قطعه کوچک از تخمدان باقی بماند. این قسمت باقیمانده بزرگ شده و کیست دردناکی ایجاد می شود و از موارد علت درد تخمدان تلقی می شود.

سایر علائم سندروم بقایای تخمدان
درد هنگام مقاربت
مشکل در ادرار کردن

نحوه تشخیص سندروم بقایای تخمدان
پزشک با کمک سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی، تصاویری از ناحیه مورد نظر به دست آورده و قسمت باقی مانده تخمدان را جانمایی می کند.
درمان سندرم بقایای تخمدانلاپاروتومی یا لاپاروسکوپی: چنانچه علت درد تخمدان سندروم بقایای تخمدانی باشد، باید به کمک لاپاروتومی یا لاپاروسکوپی قطعه یا قطعات باقی مانده را برداشت.

چرا کیست تخمدان بوجود می آید؟
کیست ها کیسه های مملو از مایع هستند که در تخمدان ها به وجود می آیند و می توانند علت درد تخمدان باشند. شیوع کیست در سالهای باروری بین خانمها بیشتر است. کیست ها اغلب در طی فرآیند تخمک گذاری تشکیل می شوند، یعنی امکان دارد در خلال تخمک گذاری فولیکولها پاره نشوند و تخمکی آزاد نکنند در عوض مایعات درونشان تجمع کرده و به کیست فولیکولی تبدیل شوند.

علائم کیست تخمدان چیست؟
قاعدگی نامنظم، درد در حین مقاربت یا اجابت مزاج، حالت تهوع یا استفراغ، احساس پُری بعد از خوردن مقدار کمی غذا، نفخ

علائم تومور تخمدان چیست؟
نفخ یا فشار در شکم، نیاز فوری به ادرار کردن، سوء هاضمه، اسهال یا یبوست، از دست دادن اشتها / احساس پُری، کاهش غیرارادی وزن یا بزرگ شدن ناحیه شکم

علائم اندومتریوز چیست؟
قاعدگی دردناک، درد هنگام مقاربت، دوره های قاعدگی با خونریزی شدید، ناباروری، درد هنگام اجابت مزاج