آندومتریوز چه عوارضی دارد؟

آندومتریوز یکی از مشکلات رایج در زنان است. این بیماری نام خود را از آندومتریوم گرفته است؛ بافتی که در حالت عادی در رحم رشد می کند. اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافتی شبیه دیواره رحم، خارج از رحم و روی نواحی دیگری در بدن رشد می کند.
بیشتر اوقات اندومتریوز در محل های زیر ایجاد می شود:
تخمدان ها
لوله های فالوپ
بافت های خارجی نگه دارنده رحم
دیگر سطوح رحم

شکل آناتومیک اندومتریوز
مکان های دیگر برای رشد این بافت شامل واژن، دهانه رحم، مهبل، روده، مثانه یا رکتوم است. در موارد نادر اندومتریوز در بخش های دیگر بدن مانند ریه ها، مغز و پوست رشد می کند.

علائم اندومتریوز چه چیزهایی هستند؟
علائم اندومتریوز عبارتند از:
درد
درد، یکی از رایج ترین علائم است. زنانی که اندومتریوز دارند ممکن است انواع مختلفی درد داشته باشند که عبارتند از:
دل دردهای شدید قاعدگی
ممکن است این درد با گذشت زمان بیشتر شود.
درد مزمن (طولانی مدت) در کمر و لگن
درد حین رابطه جنسی یا پس از آن
این درد معمولاً به عنوان درد عمیق شناخته می شود و با دردی که در زمان دخول در دهانه واژن احساس می شود تفاوت دارد.
درد همراه با دفع مدفوع یا درد همراه با ادرار در زمان قاعدگی
در برخی موارد نادر، ممکن است در ادرار یا مدفوع خون وجود داشته باشد.
خونریزی یا لکه بینی بین دو قاعدگی.
ممکن است علت آن چیزی به غیر از اندومتریوزیس باشد. اغلب در این موارد باید به پزشک مراجعه کنید.
ناباروری یا ناتوانی در باردار شدن

مشکلات معده (گوارشی)
این مشکلات عبارتند از:
اسهال
یبوست
نفخ
حالت تهوع، به ویژه در زمان قاعدگی.
خطرات اندومتریوز و مشکلاتی که برای سلامتی ایجاد می کند
توده های اندومتریوز خوش خیم هستند (غیر سرطانی) با این حال باز هم می توانند سبب بروز مشکل شوند.
اندومتریوزیس زمانی رخ می دهد که بافت های مشابه دیواره رخم بیرون از رحم یا محل های دیگر رشد می کند. ممکن است توده های اندومتریوزیس بد بو باشند یا مانند دیواره ای که هر ماه در رحم رشد می کند، خونریزی کنند. این شرایط ممکن است سبب ورم و درد شود چرا که این بافت در ناحیه ای رشد و خونریزی می کند که به سادگی نمی تواند از بدن خارج شود.
همچنین این توده ها ممکن است به رشد خود ادامه داده و خطرات اندومتریوز مانند موارد زیر را ایجاد کنند:
انسداد لوله های فالوپ زمانی که توده ها در تخمدان ها رشد کرده و آنها را می پوشانند. خون انباشته شده در تخمدان ها می تواند کیست به وجود بیاورد.

التهاب (ورم)
ایجاد زخم و چسبندگی (نوعی بافت که اعضای بدن را به هم می چسباند). این بافت زخمی ممکن است سبب درد لگن شده و باردار شدن را دشوار کند.

اندومتریوزیس چه قدر رایج است؟
اندومتریوزیس یک مشکل رایج در سلامتی زنان است. پژوهشگران فکر می کنند که حداقل ۱۱ درصد از زنان به اندومتریوزیس مبتلا هستند.

چه کسانی به اندومتریوزیس مبتلا می شوند؟
اندومتریوزیس ممکن است در هر زنی که قاعدگی دارد ایجاد شود اما در زنان ۳۰ و ۴۰ ساله بیشتر است.
در موارد زیر احتمال ابتلا به اندومتریوزیس بیشتر است:
اگر تا کنون بچه دار نشده اید
قاعدگی هایی که بیشتر از 7 روز طول بکشند
چرخه های کوتاه قاعدگی (۲۷ روز یا کمتر)
مبتلا بودن یکی از اعضای خانواده (مادر، عمه یا خاله، خواهر) به اندومتریوزیس
بیماریی که جریان عادی خون قاعدگی را در زمان قاعدگی در بدن مسدود می کند

چه چیزی سبب بروز اندومتریوزیس می شود؟
کسی به طور قطعی نمی داند چه چیزی سبب بروز این بیماری می شود. پژوهشگران علل احتمالی آن را بررسی کرده اند:
وجود مشکل در جریان خون قاعدگی
جریان نامنظم خون قاعدگی اصلی ترین علت اندومتریوزیس است. برخی از بافت های پاره شده در زمان قاعدگی از طریق لوله های فالوپ به دیگر نواحی بدن مانند لگن می روند.
عوامل ژنتیکی
از آنجایی که اندومتریوزیس زنتیکی است، ممکن است در ژن فرد وجود داشته باشد.
مشکلات سیستم ایمنی بدن
سیتم ایمنی معیوب ممکن است نتواند بافت اندومتریال خارج از رحم را پیدا کرده و آن را نابود کند. اختلالات سیستم ایمنی بدن و برخی سزطان ها در زنان دارای اندومترویزیس رایج تر هستند.
هورمون ها
به نظر می رسد که هورمون استروژن، اندومتریوزیس را به وجود آورد. پزوهش ها به دنبال یافتن رابطه بین اندومتریوزیس و سیستم هورمونی بدن هستند.
جراحی
در زمان جراحی ناحیه شکمی، مانند سزارین یا هیسترکتومی، بافت اندومتریال ممکن است به اشتباه برداشته شده و جا به جا شود. برای مثال بافت اندومترال در جراحت های شکمی دیده شده است.

چگونه می توانم از خطرات اندومتریوز پیشگیری کنم؟
نمی توان از اندومتریوز پیشگیری کرد. با این حال با کاهش میزان هورمون استروژن در بدن می توانید احتمال رشد آن را کم کنید. استروژن به نازک شدن دیواره رحم در زمان قاعدگی کمک می کند.
با پزشک خود درمورد روش های هورمونی مانند قرص های پیشگیری از بارداری، چسب ضد بارداری یا حلقه های واژینال که در خود مقدار کمی استروژن دارند برای پیشگیری از بارداری مشورت کنید.
ورزش منظم (بیشتر از ۴ ساعت در هفته). این کار همچنین به کاهش درصد چربی بدن کمک می کند. ورزش منظم و پایین بودن مقدار چربی بدن به کاهش استروژن موجود در بدن کمک می کند.
از مصرف بیش از حد نوشیدنی های دارای کافئین خودداری کنید. پژوهش ها نشان داده اند مصرف نوشیدنی های دارای کافئین، به خصوص نوشابه و چای سبز، بیش از یک بار در روز به افزایش سطح استروژن در بدن کمک می کند.

اندومتریوزیس چگونه درمان می شود؟
اگر علائم اندومتریوزیس را دارید، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک درمورد علائمتان با شما صحبت می کند و یک یا تعدادی از راه حل های زیر را برای تشخیص اندومتریوزیس تجویز می کند:
معاینه لگنی. در معاینه لگنی پزشک کیست های بزرگ یا زخم های پشت رحم را با دست خود احساس می کند. اندومتریوزیس های کوچک تر با دست قابل لمس نیستند.
تصویربرداری. پزشک ممکن است برای تشخیص کیست تخمدان از اندومتروزیس از سونوگرافی استفاده کند. پزشک یا تکنیسین ممکن است یک اسکنر کمانی شکل را در واژن قرار داده یا اسکنر را روی شکم حرکت دهد. هر دو نوع سونوگرافی از اعضای تناسلی تصویربرداری می کنند. MRI یکی دیگر از تست های تصویربرداری است که از بدن عکس می گیرد.
دارو. اگر در سونوگرافی نشانه ای از کیست تخمدان در بدنتان نباشد، ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری می توانند به کاهش درد لگن در زمان قاعدگی کمک کنند.
هورمون GnRH چرخه قاعدگی را مسدود کرده و کیزان استروژن بدن را کاهش می دهد. GnRH آکونیست نیز به کاهش درد لگن کمک می کند.
اگر داروهای هورمونی به کاهش درد کمک کردند، احتمالاً به ندومتریوزیس مبتلا هستید. اما این داروها تا زمانی تأثیر دارند که آنها را مصرف کنید. به محض قطع کردن این دارو ها ممکن است دردتان دوباره برگردد.
لاپراسکوپی. لاپراسکوپی نوعی جراحی است که پزشکان می توانند برای بررسی داخل لگن و یافتن بافت اندومتریوزیس از آن استفاده کنند. جراحی تنها راه برای اطمینان یافتن از وجود آندومتریوزیس است. گاهی اوقات پزشکان می توانند با مشاهده غده ها اندومتریوزیس را تشخیص دهند. در مواقع دیگر، باید نمونه کوچکی از بافت برداشته و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کنند.

اندومتریوز چگونه درمان می شود؟
یچ درمانی برای اندومتریوز وجود ندارد اما برای رفع علائم و مشکلاتی که به وجود می آورد، درمان هایی وجود دارند. درمورد این راهکارهای درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
دارو
اگر قصد ندارید باردار شوید، پیشگیری از بارداری هورمونی معمولاً نخستین قدم در درمان است. این درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
پیشگیری از بارداری برای چرخه گسترده (اگر در سال تنها چند بار پریود می شوید) یا چرخه مداوم (اگر هیچ پریودی ندارید). این نوع داروهای هورمونی به صورت قرص یا آمپول موجود هستند و به توقف خونریزی و کاهش یا حذف درد کمک می کنند.
دستگاه IUD که به کاهش درد و خونریزی کمک می کند. IUD هورمونی تا ۷ سال از بارداری پیشگیری می کند. اما ممکن است IUD هورمونی نتواند به کاهش درد یا خونریزی ناشی از اندومتریوز کمک کند.
درمان هورمونی تنها تا زمانی کار می کند که مصرف شود و برای زنانی مناسب است که درد یا علائم شدید ندارند.
گر قصد دارید باردار شوید، پزشک ممکن است هورمون GnRH را برایتان تجویز کند. این دارو تولید هورمون های مسئول تخمک گذاری، چرخه قاعدگی و رشد اندومتریوزیس را متوقف می کند. زمانی که مصرف دارو را قطع کنید، چرخه قاعدگی بر می گردد اما ممکن است شانس بیشتری برای باردار شدن داشته باشید.
جراحی
جراحی معمولاً برای علائم شدید انتخاب می شود، زمانی که هورمون ها تولید نمی شوند یا در باروری مشکل دارید. در زمان عمل، جراح می تواند نواحی اندومتریوز را شناسایی کند و می تواند لایه های اندومتریوز را بردارد. پس از جراحی درمان هورمونی مجدداً آغاز می شود مگر این که قصد داشته باشید باردار شوید.
دیگر درمان هایی که می توانید به صورت تکی یا در کنار درمان های بالا از آن ها استفاده کنید عبارتند از:
مسکن. برای علائم خفیف، پزشکتان می تواند مصرف مسکن های بدون نسخه را توصیه کند. این داروها عبارتند از ایبوپروفن یا ناپروکسن.
داروهای تکمیلی یا جایگزین. برخی زنان گفته اند استفاده از درمان هایی مانند طب سوزنی، ماساژ، داروهای گیاهی مانند دارچین یا ریشه شیرین بیان، یا داروهای تقویتی مانند تیامین (ویتامین B1)، یا اسیدهای چرب امگا 3 برایشان نتیجه بخش بوده است.

آیا اندومتریوزیس پس از یائسگی رفع می شود؟
برای برخی زنان علائم دردناک اندومتریوز پس از یائسگی رفع می شوند. با توقف تولید استروژن توسط بدن، این توده ها به تدریج کوچک می شوند. با این حال، برخی زنان که درمان هورمونی یائسگی داشته اند ممکن است هنوز هم علائم اندومتریوز را داشته باشند.
اگرپس از یائسگی علائم اندومتریوز را دارید، با پزشک خود درمورد راه های درمان آن مشورت کنید.

آیا در صورت ابتلا به اندومتروزیس می توانم باردار شوم؟
بله. بسیاری از زنان دارای اندومتریوزیس باردار می شوند. اما ممکن است بارداری در این صورت دشوار تر باشد. پژوهشگران بر این باورند که اندومتریوز در زمینه بارداری می تواند از هر دو زن یک نفر آن ها را تحت تاثیر قرار دهد.
کسی نمی داند اندومتریوز دقیقاً چگونه روی باروری تأثیر می گذارد. برخی دلایل محتمل آن عبارتند از:
لایه های اندومتریوزیس لگن یا اعضای تولید مثل را پر کرده یا شکل آن ها را تغییر می دهند. این کار می تواند رسیدن اسپرم به تخمک را دشوار تر کند.
سیستم ایمنی بدن که معمولاً به بدن در مقابله با بیماری ها کمک می کند، به تخمک حمله می کند.
اندومتریوم (لایه دیواره رحم که کشت تخمک روی آن صورت می گیرد) آن گونه که باید رشد نمی کند.
اگر اندومتریوز دارید و در باردار شدن مشکل دارید با پزشک خود صحبت کنید. او می تواند درمان های مناسب مانند جراحی برای برداشتن توده های اندومتریوز را تجویز کند.

چه بیماری های دیگری به اندومتریوزیس مرتبط هستند؟
پزوهش ها نشان می دهند که بین اندومتریوزیس و دیگر بیماری ها در زنان و خانواده هایشان رابطه وجود دارد. برخی از آنها عبارتند از:
آلرژی، آسم و حساسیت به مواد شیمیایی
بیماری های خود ایمنی که در آن ها بدن به جای مقابله با بیماری ها، به خودش حمله می کند.
سندرم سرگیجه مزمن و فیبرومالیژیا
برخی سرطان ها مانند سرطان تخمدان و سینه
رژیم غذایی در زنان مبتلا به اندومتریوز

رژیم غذایی مناسب اندومتریوز
آندومتریوز اختلال نادری نیست و بر اساس آمار از هر ۱۰ زن یک نفر به آن مبتلا می‌شود. با این وجود برای کاهش علایم لازم است خانم به رژیم غذایی خود توجه داشته باشد. در ادامه این مقاله نگاهی کلی به رژیم غذایی مبتلایان به آندومتریوز خواهیم انداخت.
رژیم غذایی اندو
زنان مبتلا به اندومتریوز باید برای کاهش علایم و عوارض ناشی از این اختلال رژیم غذایی مشخصی را دنبال ‌کنند.
دریافت بیشتر چربی‌های مفید و امگا 3
چربی‌های سالم و امگا ۳ اثرات ضد التهابی داشته و در ماهی‌های چرب و دیگر منابع غذایی گیاهی و حیوانی موجودند. چربی‌های امگا ۳ ماده اصلی مولوکول‌های تسکین دهنده درد و التهاب در بدن هستند. از آنجا که اندومتریوز سبب التهاب و درد می‌شود مصرف این چربی‌ها به کاهش علایم کمک کرده و در خانم‌های سالم خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.
افزایش مصرف سبزیجات و میوه و غلات کامل
غلات، میوه ها و سبزیجات، غنی از فیبر، مواد معدنی و ویتامین‌ها هستند. آنتی اکسیدانهای موجود در این مواد غذایی به کاهش التهاب کمک کرده و در تسکین درد نیز موثرند.
امتحان کردن رژیم low-FODMAP
پیروی از این رژیم به کاهش علایم اندومتریوز کمک می‌کند. رژیم FODMAP شامل مصرف مخمرها، مونوساکاریدها، تک ذنجیره‌ای‌ها و دو ذنجیره‌ای‌ها و پلیل‌هاست. باکتری‌های روده‌ای به دنبال پیروی از رژیم FODMAP ایجاد گاز کرده و در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر سبب درد و ناراحتی می‌شوند. در بیماران مبتلا به اندومتریوز همراه با سندروم روده تحریک پذیر داشتن رژیم low-FODMAP در کاهش علایم می‌تواند مفید باشد.
رژیم بدون گلوتن
تحقیقات علمی نشان داده است پیروی از یک رژیم بدون گلوتن سبب کاهش قابل توجه دردهای لگنی می‌شود.
مصرف بیشتر سویا
برخی تحقیقات نشان داده مصرف سویا بر اندومتریوز اثر منفی دارد اما برخی دیگر نشان می‌دهد این ماده غذایی خطر و شدت این بیماری را کاهش می‌دهد.
استفاده از زردچوبه
دی فرولوئیل متان جزء فعال ادویه زردچوبه است و وجود آن در رژیم غذایی روزانه می‌تواند از شدت بیماری کاسته و رشد سلولهای آندومتر را متوقف کند.
از این مواد غذایی بر حذر باشید
برای کاهش علایم اندومتریوز باید از مصرف مواد غذایی زیر خودداری کرد:
چربی ‌های ترانس صنعتی
چربی‌های ترانس موجود در برخی مواد غذایی فراوری شده مانند دونات، سیب زمینی سرخ شده، شیرینی‌ها و کراکر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش داده و طبق برخی شواهد می‌تواند زمینه ساز ابتلا به اندومتریوز باشد.
گوشت قرمز
مصرف بیش از دو وعده گوشت قرمز در روز بویژه گوشت‌های فراوری شده می‌تواند احتمال ابتلا به اندومتریوز را در زنان افزایش دهد. اما مصرف دیگر منابع پروتئین به جای گوشت قرمز به بهبود التهاب که از ویژگی‌های اصلی اندومتریوز است کمک می‌کند.
الکل و کافئین
بر اساس برخی مطالعات انجام شده الکل و کافئین می‌تواند خطر ابتلا به اندومتریوز را افزایش دهد. مصرف بالای کافئین نیز سطح استروژن را بالا می‌برد و می‌تواند در تشدید بیماری دخیل باشد. گرچه تحقیقات در این زمینه کافی نیست اما بهتر است در صورت ابتلا به اندومتریوز مصرف الکل و کافئین را کاهش دهید.
غذاهای فراوری شده
غذاهای فراوری شده حاوی مقادیر فراوانی قند و چربی‌های ناسالم هستند و از نظر فیبر و مواد مغذی فقیرند. به همین دلیل التهاب و درد را تشدید می‌کنند. چربی امگا ۶ که در روغن‌های گیاهی از جمله ذرت، بادام زمینی و روغن پنبه موجود است نیز سبب درد و التهاب و گرفتگی‌های لگنی و رحمی می‌شود.
چربی امگا 3 موجود در گردو کتان و ماهی برعکس این عوارض را کاهش داده و به بهبود وضعیت فرد کمک می‌کند. سعی کنید تا جای ممکن از مصرف چیپس، شیرینی، آبنبات، غذاهای سرخ شده و کراکرها خودداری کنید تا دچار علایم اندومتریوز نشوید.

برای کنترل علایم آندومتریوز چه کنیم؟
با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه درمانی خاصی را پیشنهاد دهد.
فیزیوتراپی می‌تواند در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی فرد موثر باشد. ورزش نیز اثرات محافظتی در برابر بیماری‎های التهابی دارد و باعث افزایش سطح ترکیبات ضد التهابی در بدن می‌شود. هشت هفته ورزش اثرات قابل توجهی در کاهش ناهنجاری‌های بدنی و درد ناشی از اندومتریوز دارد.