سقط جنین تا چند ماهگی قانونی و مجاز است؟ شرایط صدور مجوز

سقط جنین چیست؟

 سقط جنین پایان بارداری در ۲۰ هفته اول حاملگی است. سقط جنین لزوماً به این معنا نیست که شما در حفظ بارداری کاری اشتباه انجام داده‌اید. اکثر سقط‌ها خارج از کنترل شما هستند و به دلیل توقف رشد جنین رخ می‌دهند.

بیشتر بخوانید:  از کجا بفهمیم جنین سقط شده؟ ۴ علامت مهم سقط جنین + روش‌های پیشگیری

قانون سقط جنین در ایران

در نظام حقوقی ایران، سقط جنین به‌طور کلی عملی غیرقانونی به شمار می‌آید، اما در موارد استثنایی و با شرایط خاص، قانون اجازه انجام آن را می‌دهد. بر اساس ماده واحده «قانون سقط درمانی» مصوب سال ۱۳۸۴، انجام سقط تنها زمانی مجاز است که ادامه بارداری جان مادر را به خطر بیندازد یا جنین دچار ناهنجاری‌های شدید و غیرقابل درمان باشد که موجب رنج و مشقت شدید مادر شود. این اقدام باید پیش از رسیدن جنین به چهار ماهگی (۱۹ هفتگی) صورت گیرد.

برای صدور مجوز سقط قانونی، تایید سه پزشک متخصص و تایید نهایی از سوی پزشکی قانونی الزامی است. همچنین، رضایت مادر در تمام مراحل فرایند شرط اصلی به شمار می‌رود. این نوع سقط باید صرفاً در مراکز درمانی معتبر و توسط متخصصان زنان و زایمان انجام شود. با وجود این ضوابط محدودکننده، گزارش‌ها حاکی از آن است که سالانه حدود ۹ هزار مجوز سقط درمانی در کشور صادر می‌شود.

آخرین مهلت سقط قانونی جنین

بر اساس قوانین مربوط به سقط جنین در ایران، آخرین مهلت مجاز برای انجام سقط قانونی پیش از چهار ماهگی جنین، یعنی تا قبل از ۱۷ هفته و ۴ روزگی بارداری است. پس از این زمان، با توجه به باور دینی مربوط به دمیده شدن روح در جنین، انجام سقط «ممنوع» است. با این حال، در موارد استثنایی که ادامه بارداری جان مادر و جنین را هم‌زمان به خطر بیندازد، امکان صدور مجوز «سقط درمانی» حتی پس از این بازه زمانی نیز وجود دارد.

حکم سقط جنین در ماه اول از نظر شیعه و اهل سنت

نظر فقهی و شرعی درباره سقط جنین چیست؟ دیدگاه فقهی و شرعی درباره سقط جنین بر پایه مراحل رشد جنین و جایگاه حیات او در هر مرحله استوار است. در فقه شیعه، از لحظه استقرار نطفه، جنین موجودی زنده و دارای حرمت محسوب می‌شود. بیشتر فقهای شیعه سقط جنین را حتی پیش از دمیده شدن روح، حرام می‌دانند؛ مگر در شرایط اضطراری که جان مادر در معرض خطر جدی قرار گیرد. با این حال، مراجع تقلیدی چون آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله سیستانی، در مواردی مانند ناهنجاری‌های شدید جنینی یا ایجاد حرج شدید برای مادر، سقط را پیش از ولوج روح مجاز دانسته‌اند.

پس از دمیده شدن روح در جنین (حدود هفته ۱۹ بارداری)، سقط از دیدگاه تمامی فقهای شیعه و اهل سنت به‌طور قطعی حرام است، مگر زمانی که ادامه بارداری منجر به مرگ مادر شود. در چنین شرایطی، بر اساس قاعده فقهی «اهم و مهم»، نجات جان مادر بر حفظ جنین اولویت دارد. همچنین، سقط جنین به دلایل غیرپزشکی مانند مشکلات اقتصادی یا اجتماعی از نظر شرعی به هیچ وجه جایز شمرده نمی‌شود.

سقط جنین قانونی و غیرقانونی چه تفاوتی باهم دارند؟

تفاوت اساسی میان سقط جنین قانونی و غیرقانونی در وجود مجوز رسمی و شرایط انجام آن نهفته است. سقط جنین قانونی تنها با تایید سازمان پزشکی قانونی، در مراکز درمانی معتبر و تحت نظر پزشکان متخصص انجام می‌شود. این نوع سقط از پشتوانه قانونی برخوردار است و انجام‌دهندگان آن، در صورت رعایت ضوابط، با هیچ‌گونه مجازات کیفری مواجه نمی‌شوند. در مقابل، سقط جنین غیرقانونی بدون دریافت مجوزهای لازم و اغلب در محیط‌های غیربهداشتی یا توسط افراد فاقد صلاحیت پزشکی صورت می‌گیرد که می‌تواند خطرات جدی جسمی و روانی برای مادر به همراه داشته و پیامدهای قانونی نیز در پی داشته باشد.

انواع روش‌های سقط جنین عمدی کدام‌اند؟

سقط جنین می‌تواند به دو شیوه‌ی اصلی، یعنی از طریق دارو یا روش‌های جراحی انجام شود. انتخاب نوع روش به شرایط جسمی و سلامت مادر، سن بارداری و نظر پزشک بستگی دارد. در برخی موارد، پس از انجام سقط دارویی ممکن است تخلیه رحم به‌طور کامل انجام نشود. در این صورت، انجام عمل جراحی برای پاک‌سازی کامل رحم و پیشگیری از عفونت‌های داخلی ضروری است. سایر روش‌های سقط جنین عبارتند از:

 سقط جنین با دارو

در این روش، از داروهای خاصی با دوز مشخص و در فواصل زمانی معین استفاده می‌شود. این داروها با متوقف کردن رشد سلول‌های جنین و تحریک انقباضات رحم، موجب خروج محتویات آن می‌گردند. داروهای اصلی مورد استفاده در سقط دارویی شامل میزوپروستول و میفپریستون می‌شود. همچنین برای تسکین علائم یا تسهیل روند سقط ممکن است داروهای دیگری تجویز شوند، مانند:

• هیوسین
• اکسی‌توسین
• متیل ارگونوین

 روش آسپیراسیون (Suction)

در این روش، دهانه رحم به‌آرامی باز شده و با استفاده از لوله‌ای مخصوص و مکش کنترل ‌شده، بافت‌های مربوط به بارداری از رحم خارج می‌شوند. این شیوه معمولاً در اوایل بارداری کاربرد دارد و یکی از رایج‌ترین روش‌های سقط با جراحی محسوب می‌شود.

 روش دیلاسیون و تخلیه  (D&E)

در روش D&E نیز ابتدا دهانه رحم باز می‌شود و سپس با کمک ابزارهای جراحی مانند پنس، بافت‌های جنینی و جفت از رحم خارج می‌گردند. این روش بیشتر در بارداری‌های پیشرفته‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید:  کورتاژ چیست؟ از روش انجام تا ۲ دلیل شایع + عوارض و نکات مراقبتی بعد از آن

 سقط جنین با القای زایمان

در موارد خاص که جان مادر در خطر جدی قرار دارد، ممکن است پزشک از داروهایی استفاده کند که انقباضات رحمی مشابه زایمان را آغاز می‌کنند. این فرایند معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت طول می‌کشد و سبب خروج کامل بافت‌های بارداری از رحم می‌شود. به دلیل شدت و پیچیدگی، این روش به‌ندرت و تنها در شرایط اضطراری به کار می‌رود.

سقط جنین در سه ماهه اول بارداری با چه روشی انجام می‌شود؟

قبل از ۱۹ هفتگی، در صورتی که خطر مرگ برای مادر وجود داشته باشد، پزشک متخصص از روش‌های سقط با دارو و آسپیراسیون یا ساکشن استفاده می‌کند.

سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری با چه روشی انجام می‌شود؟

در سه ‌ماهه دوم بارداری، پزشکان اغلب روش دیلاسیون و تخلیه (D&E) را به کار می‌برند. در شرایط خاص و اضطراری که نیاز به مداخله فوری وجود دارد، ممکن است از روش القای زایمان برای سقط جنین استفاده شود تا با القای انقباضات رحمی، بافت‌های بارداری به‌طور کامل از رحم خارج شوند.

مجازات سقط جنین غیرقانونی در ایران چیست؟

بر اساس مقررات قانون مجازات اسلامی، سقط جنین بدون مجوز قانونی جرم محسوب می‌شود و مرتکبان آن با مجازات‌های کیفری و مالی روبه‌رو خواهند شد. مطابق مواد ۶۲۲ تا ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی، میزان مجازات سقط غیرقانونی بر اساس سن جنین و شرایط وقوع جرم متفاوت است. برای جنین کمتر از چهار ماه، مجازات مالی به صورت دیه معادل یک ‌بیستم دیه کامل انسان تعیین شده است، در حالی‌که برای جنین بالای چهار ماه، دیه کامل (معادل دیه یک انسان بالغ) پرداخت می‌شود.

علاوه بر پرداخت دیه، شخصی که اقدام به سقط جنین می‌کند، به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد. چنانچه این اقدام منجر به مرگ مادر شود، مجازات مرتکب به‌صورت قابل‌توجهی تشدید می‌گردد. همچنین، مادری که عمداً اقدام به سقط جنین خود کند نیز مشمول مجازات قانونی است. افرادی که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سقط جنین نقش دارند مانند فراهم کردن دارو یا وسایل مورد استفاده، یا معرفی افراد برای انجام آن، به عنوان معاون جرم شناخته شده و به مجازات متناسب محکوم می‌شوند.

دیه سقط جنین در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟

بر اساس ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی، میزان دیه سقط جنین بسته به مرحله رشد جنین متفاوت است. در جدول زیر، مبالغ دیه سقط جنین در سال ۱۴۰۴ بر اساس نرخ دیه کامل انسان (۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان) آورده شده است:

این مبالغ بر اساس نرخ رسمی دیه سال ۱۴۰۴ محاسبه شده‌اند و در صورت تغییر نرخ دیه در سال‌های بعد، میزان آن نیز به تناسب افزایش یا کاهش می‌یابد.

در صورت ناقص‌الخلقه بودن جنین، سقط مجاز است؟

در صورتی که جنین دچار ناهنجاری‌های شدید و غیرقابل درمان باشد و ادامه بارداری موجب رنج شدید مادر شود، انجام سقط جنین با رعایت شرایط مشخص قانونی مجاز است.

نخست، ناهنجاری باید از نوع شدید و غیرقابل درمان باشد، مانند آنانسفالی (فقدان مغز)، تالاسمی ماژور یا برخی سندروم‌های ژنتیکی کشنده که حیات نوزاد را پس از تولد غیرممکن یا بسیار دردناک می‌سازند. دوم، وجود این ناهنجاری‌ها باید از طریق روش‌های تشخیصی معتبر مانند آمنیوسنتز، نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) یا سونوگرافی تخصصی به‌طور قطعی تایید شود.

سوم، تایید سه پزشک متخصص و تایید نهایی از سوی پزشکی قانونی ضروری است. در نهایت، سقط باید پیش از ۱۹ هفتگی جنین انجام گیرد. تنها در مواردی مجوز سقط صادر می‌شود که ادامه بارداری منجر به تولد نوزادی با زندگی کوتاه، دردناک یا همراه با رنج و مشکلات جدی برای خانواده شود.

هزینه سقط قانونی در سال 1404 چقدر است؟

هزینه سقط قانونی در سال ۱۴۰۴ بسته به نوع مرکز درمانی، روش انجام سقط (دارویی یا جراحی) و خدمات جانبی مورد نیاز متغیر است. به طور معمول، سقط درمانی در مراکز درمانی دولتی و زیر نظر پزشکی قانونی با هزینه‌ای کمتر انجام می‌شود، در حالی که در مراکز خصوصی ممکن است هزینه‌ها چند برابر باشد. علاوه بر هزینه عمل، آزمایش‌های تخصصی، سونوگرافی و مشاوره‌های پزشکی نیز در مجموع بر مبلغ نهایی تاثیر می‌گذارند. در هر صورت، انجام سقط قانونی تنها پس از دریافت مجوز رسمی از پزشکی قانونی امکان‌پذیر است و پرداخت هرگونه هزینه بدون این مجوز تخلف محسوب می‌شود.

اگر قلب جنین تشکیل نشود، در چه هفته‌ای سقط انجام می‌شود؟

عدم تشکیل قلب جنین یکی از اختلالات رایج در اوایل بارداری است که معمولاً به عنوان بارداری پوچ شناخته می‌شود. در چنین شرایطی، جنین به‌درستی رشد نمی‌کند و روند بارداری معمولاً بین هفته ششم بارداری تا هشتم متوقف می‌شود. پزشک با انجام سونوگرافی در هفته هفتم یا هشتم وضعیت رحم و جنین را بررسی می‌کند و در صورت عدم مشاهده ضربان قلب، بارداری ناموفق تشخیص داده می‌شود. در این صورت، پزشک با توجه به شرایط مادر و نتایج بررسی‌ها، برای ختم بارداری از طریق دارو یا روش‌های جراحی اقدام می‌کند.

بیشتر بخوانید: قلب جنین در چند هفتگی تشکیل می‌شود؟

آیا سقط جنین حرام است؟

از دیدگاه همه فقهای شیعه، سقط جنین از همان لحظه استقرار نطفه در رحم مادر حرام است و این حکم در تمام مراحل رشد جنین استمرار دارد. بیشتر فقها با استناد به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع)، سقط را از مصادیق صریح قتل نفس می‌دانند. در آیاتی همچون آیه ۹۳ سوره نساء، آیه ۳۲ سوره مائده، آیه ۱۵۱ سوره انعام و آیه ۶۸ سوره فرقان، کشتن انسان بی‌گناه به شدت نهی شده است. همچنین در آیات ۱۵۱ سوره انعام و ۳۱ سوره اسراء، خداوند به طور خاص والدین را از کشتن فرزندان خود بر حذر داشته است؛ امری که فقها آن را شامل جنین نیز می‌دانند.

با این حال، در برخی روایات آمده است که از بین بردن جنین پیش از دمیده شدن روح، در شرایط خاصی مانند خطر جانی برای مادر، در حکم قتل نفس کامل محسوب نمی‌شود. با وجود این، اسلام برای هر مرحله از سقط جنین دیه مشخصی تعیین کرده است که نشان‌دهنده احترام و کرامت ذاتی انسان در تمام مراحل آفرینش است. بر همین اساس، برخی فقهای شیعه، سقط جنین حتی پیش از ولوج روح را جنایت و حرام قطعی دانسته و در موارد خاص آن را مستوجب قصاص یا پرداخت دیه می‌دانند.

در مجموع، اجماع میان فقهای اسلامی بر این است که سقط جنین تنها پیش از دمیده شدن روح (پیش از چهار ماهگی) و آن هم در شرایط استثنایی همچون خطر جانی برای مادر یا وجود ناهنجاری‌های شدید جنینی، جایز است.

سخن پایانی

در نهایت، سقط جنین تنها زمانی مجاز شمرده می‌شود که هدف آن حفظ جان مادر یا جلوگیری از رنج شدید ناشی از ناهنجاری‌های غیرقابل درمان جنینی باشد. آگاهی از قوانین، مراحل دریافت مجوز و روش‌های ایمن سقط قانونی، می‌تواند از بروز تصمیم‌های پرخطر و غیرقانونی جلوگیری کند. بنابراین، در صورت مواجهه با شرایط خاص، مشورت با پزشک متخصص و طی کردن مسیر قانونی، بهترین و مطمئن‌ترین راه برای حفظ جان و سلامت مادر است.