مفاهیم دینی برای کودکان، تکنیک کاربردی

فارس: محمدعلی بنی‌اسدی گفت: با چهره‌نگاری ائمه اطهار (ع) موافق نیستم و معتقدم زمینی کردن مفاهیم آسمانی کمکی به معماری شخصیت دینی و معنوی کودک نمی‌کند و بهتر است در این زمینه از تکنیک «هاله» سود جست .

عصر شنبه ۱۹ اردیبهشت، نشست تصویرگری چهره معصومین (ع) برای کودکان و نوجوانان با حضور سیدعلی محمد رفیعی و محمدعلی بنی اسدی در محل سرای اهل قلم کودک و نوجوان بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد .
بنی اسدی در این نشست با طرح این پرسش که چه ضرورتی وجود دارد که تمام مسائل و مفاهیم کلان و متعالی را چندان کوچک کنیم که برای کودکان نیز قابل فهم باشد، عنوان کرد: باید اعتراف کنم که من هرگز این ضرورت را درک نکرده‌ام و گمان می‌کنم ما در پاره‌ای از اوقات دچار کجروی یا بدسلیقگی شده‌ایم .
وی با تأکید بر اینکه حوزه نوشتار با تصویر تفاوت‌های ماهوی دارد، یادآور شد: گاهی ما کتابی را می‌خوانیم و برداشتی از آن داریم که اگر فیلم همان کتاب را ببینیم با آن در تعارض قرار می‌گیرد و تصورات ما را درهم می‌ریزد .
بنی‌اسدی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که ما در کشوری زندگی می‌کنیم که بزرگان و ائمه دین آن انسان‌هایی فراواقعی هستند و دریافت و تصوری که از آنها وجود دارد، چندان متعالی و قدسی است که نباید اجازه داد با کجروی یا تندروی عده‌ای آن درک و تصویر مخدوش شود .
وی با بیان اینکه برای القا و آموزش مبانی دینی به کودکان ضرورتی ندارد که از شیوه بیان مستقیم بهره بجوییم، اضافه کرد: خاطرم هست، زمانی که کودک بودم، تمثالی از حضرت رسول (ص) خریده بودم و داشتم به طرف خانه می‌رفتم که کسی از من پرسید، چه خریده‌ای و من در جواب او گفتم: عکس خدا را خریده‌ام !
این تصویرگر کتاب‌های کودکان و نوجوانان افزود: حقیقت این است که کودک همه‌جا تصور رشد یافته و ادراک صحیحی از شخصیت بزرگان دین ندارد و گاهی تصویرگری سیمای معصومین (ع) به جای بارورکردن شخصیت مذهبی او نتیجه عکس می‌دهد .
وی با اشاره به کتاب «خورشیدی بر خاک» نوشته مژگان کلهر تصریح کرد : من به دلیل آنکه این کتاب به طور مستقیم به داستان معصومین (ع) نپرداخته است، قصه‌هایش را دوست دارم و گمان می‌کنم شیوه طرح غیرمستقیم اثربخش‌تر و مفیدتر است .
وی ادامه داد :
بنی اسدی با اشاره به ثبت چهره حضرت رسول (ص) در یکی از مینیاتورهای قدیمی ایرانی خاطرنشان کرد: مدت‌ها بود که برای چهره‌پردازی پیامبر اسلام ( ص) دچار مشکل بودم و نمی‌دانستم که آیا مجاز به این کار هستم یا نه تا اینکه به آن مینیاتور برخوردم، اما وقتی به یکی از دوستان این مسئله را ابراز کردم خیلی محترمانه به من گفت که این به تو ربطی ندارد .
وی افزود: در واقع آن دوست می‌خواست به من بگوید که اگر آن هنرمند مینیاتوریست چهره حضرت رسول (ص) را ترسیم کرده، اجازه‌اش را از خود آن بزرگوار گرفته است؛ در صورتی که تو هنوز چنین اجازه‌ای نداری .
بنی‌اسدی با بیان اینکه من برای چهره پردازی شخصیت‌های قدسی قایل به تزکیه نفس تصویرگر هستم، عنوان کرد: هر تصویرگری به صرف آنکه در این عرصه کار کرده و تبحر دارد، نمی‌تواند دست به تصویرگری سیمای ائمه (ع) بزند چون این کار بیش از هر چیز خلوص نیت و ریاضت نفس می‌خواهد .
وی با اشاره به تابلوی حضرت مریم میکل آنژ یادآور شد: چهره حضرت مریم ( س) در این تابلو، زمینی تصویر شده است و اگر تصویرگران مسلمان ایرانی بخواهند متأثر از آن تابلو، سیمای بزرگان دین ما را تصویر کنند، نمی‌توانند وارد اتمسفر دینی شوند و مفهومی معنوی را القا کنند .
این تصویرگر ادامه داد: اساسا چهره‌هایی که هنرمندان دوران پیش از رنسانس از حضرت مریم (س) ترسیم کرده‌اند در قیاس با تابلوهای هنرمندانی که بعد از دوره رنسانس به تصویرگری سیمای آن شخصیت بزرگ پرداخته‌اند، بسیار دینی‌تر هستند .
بنی‌اسدی در پاسخ به این انتقاد که چهره‌پردازی ائمه می‌تواند در انتقال مفاهیم دینی موثر واقع شود، گفت: من در کتابی چهره حافظ را کار کرده‌ام، اما بعدها هر وقت به آن چهره‌پردازی فکر می‌کنم به فکر فرو می‌روم که آیا آن می‌تواند همان حافظ لسان الغیب ما ایرانی‌ها باشد؟
وی ادامه داد: وقتی تصویرگری سیمای کسی همچون حافظ که چهره بسیار زمینی‌تری از ائمه (ع) دارد و مختصات زندگی و شخصیتش تا حدود زیادی در اشعارش پیداست با چنین اشکالاتی مواجه است، نمی‌توان به همین راحتی و بی‌هیچ دغدغه و دلواپسی سراغ چهره‌نگاری معصومین رفت .
وی در پایان با انتقاد از شمایل‌های موجود از حضرت ابوالفضل (ع) و دیگر بزرگان دینی تصریح کرد: به اعتقاد من، هیچ یک از این تمثال‌ها و شمایل‌ها ما را به خلوص نمی‌رساند و تمثالی که از حضرت ابوالفضل (ع) وجود دارد هم همان چهره دگرگون شده ناپلئون بناپارت روی اسب است .