مهر: باربی، برت، اسپایدرمن، بولت و ... دیگر تنها نام شخصیتهای کارتونی والت دیزنی نیستند. آنها علیرغم فرهنگ غنی و الگوساز میهن ما و در خلاء ناکارآمدی دستگاههای فرهنگی سالهاست که در قالب مدل غربی تبدیل به قهرمانان پوشالی بچه های ایران شده اند! پشت شیشه ویترین مغازه به عروسکها نگاه می کنم. اما بیشتر از عروسکها، نگاه کودکی مرا به خود جذب کرده که دائم بالا و پایین می پرد و با التماس به مادرش می گوید: "عروسک خرسی نمی خوام باید عروسک واقعی برام بخری!"
بی مقدمه از او می پرسم عروسک واقعی یعنی چی؟ مادرش با لبخند می گوید: " یعنی از اینها که راه می روند و آواز می خوانند. عروسکهایی که شبیه دختربچه ها هستند." بعد از بازار کویتی های تهران، راسته عروسک فروشهای بازار بزرگ تهران شروع می شود. خرسهای بزرگی به اصطلاح" شاسخین" که از طبقه بالای پاساژ آویزانند این نوید را می دهند که درست آمده ای، اینجا معدن عروسکها است؛ عروسکهای کوچک و بزرگ با طرحها و مدلهای متفاوت.
"عروسکهای امروزی خیلی با عروسکهای 15 تا 20 سال گذشته فرق دارند" این را مادر همان کودک می گوید: در دوران من و همسالانم، کمتر کودکی عروسکهای این شکلی داشت، مادرانمان از پارچه های اضافه برایمان عروسک درست می کردند و خودشان با نخ و سوزن و دکمه برایش چشم و لب و دهن درست می کردند، سر عروسک را هم با نخی از بدنش جدا می کردند و توی آن را با کاموا یا خرده پارچه پر می کردند؛ عالمی داشتیم با همان یک عروسک، کلی ذوق می کردیم و تا سالها مراقب بودیم که خراب نشود اما حالا ....."
اما حالا عروسکها شکل و رنگ جدیدی پیدا کرده و کمتر کودکی را می توان یافت که از موهبت داشتن عروسکهای باربی و برت"BRAT" بی بهره باشد. امروز صنعت عروسک سازی در دنیا به یکی از بزرگترین صنایع تبدیل شده و طراحان عروسک هرروز مدل و متد جدیدی از این موجودات خیال انگیز را در اختیار کودکان می گذارند تا آنجایی که کودکان به عروسکهای قبلیشان قانع نیستند و خواهان مدل جدید هستند.
همین دو ماه پیش برای تولدش یک عروسک خریدم اما حالا که از اینجا رد می شیم، گریه می کند که این عروسک را هم می خواهم. عروسکی که این کودک ۶ یا هفت ساله روی آن دست گذاشته یک نیم تنه است از مجموعه عروسکهای "برت" با یک سبد کامل از وسایل آرایش همراه با بورشور نحوه استفاده از وسایل؛ موهای این عروسک ترکیبی از رنگ و مش است و از لحاظ چهره هیچ شباهتی به یک کودک ندارند.
این عروسک مدت کوتاهی است که وارد بازار ایران شده و قیمت آن بین 12 تا 25 هزار تومان است و فروش خوبی هم دارد. ناصر عظیمی یکی از فروشنده ها در این باره می گوید: " این عروسکها فروش خوبی دارد و مادران زیادی آن را برای کودکانشان می خرند، ما هم به همین دلیل واردات آن را افزایش دادیم."
باربی های محجبه هم به بازار آمدند
برند خانواده باربی از دیگر عروسکهایی هستند که بالاترین رتبه فروش را دارد. عروسکهایی که به رغم تمام تلاشهای رسانه ای برای بیان ماهیت و چهره واقعی آنها از سوی مسئولان فرهنگی همچنان در بازار عروسکها یکه تازی می کنند. باربی که در قیمتهای پنج هزار تا ۳۰ هزار تومان در بازار تهران عرضه می شوند، متناسب با گروه سنی خردسالان تا نوجوانان طراحی شده، اما نسلهای جدید باربی شامل عروسکهای زن و شوهری هستند که با ظاهری آراسته و کاتولوگهایی جذاب از سبک زندگی غربی به استقبال کودکان آمده اند. لباسهای متعدد و وسایل این عروسکها نیز به تناسب فصلها به روز شده تا کودکان از آشنایی با مدهای روز عقب نمانند.
طراحان این عروسک در شرکت آمریکایی "MATELL" حتی برای اینکه مشتریان خود را در کشورهای مسلمان که بزرگترین وارد کنندگان عروسک بشمار می روند و بعضا واکنشهای تندی در برابر باربی های غربی داشتند، از دست ندهند عروسکهای محجبه ای را در سال 2003 میلادی به بازار عرضه کردند که به لحاظ اندام هیچ تفاوتی با عروسکهای قبلی ندارند و تنها پوشش ظاهری مسلمانان را یدک می کشند.
شخصیتهای فیلم ۳۰۰ پشت ویترین عروسک فروشیها
جدا از سایر عروسکهای موجود در بازار، اسپایدرمن ( مرد عنکبوتی) به عنوان یک قهرمان کارتونی بین المللی توانسته جای خود را در میان سایرعروسکها پیدا کنند تا پسربچه ها نیز در این بازار بی بهره نمانند. " اسپایدرمن طرفداران زیادی در میان پسربچه ها دارد، حتی مدتی لباس، شنل و نقابهای اسپایدرمنی فروش خوبی در بازار داشت و همچنان نیز در برخی از مغازه های بازار فروش خوبی دارند."
لابه لای عروسکهای اسپایدرمن با چندین عروسک از شخصیتهای فیلم 300 روبرو می شوم فیلمی که در آن به شخصیتهای ملی ایران توهین شده بود و مدت زیادی مسئولان فرهنگی به شدت آن را محکوم می کردند اما حالا عروسکهای آن به راحتی وارد کشور شده اند و در دسترس کودکان قرار می گیرند. چهره عبوس و خشمگین این مردهای 20 سانتی متری وجه متمایز آنها با سایر عروسکهاست و شمشیرهایی که بدست دارد هر پسربچه ای را به خود جذب می کند.
"آقا این عروسک قیمتش چند است؟ - سه هزار تومان، فروشش چطور است؟ - پرطرفدار نیست اما بد هم نیست، پسربچه ها دوست دارند. اصلا می دانید این عروسکها اسمش چیست؟ - نه! ما فقط اینها را از چین وارد می کنیم کاری نداریم چه هستند و تبلیغ چه کارتون یا فیلمی را می کنند؟".
واردات نزدیک به 2.4 میلیون دلاری عروسک به ایران در مهر ماه 88
در میان دریای این عروسکها موجی از سئوالات در ذهن ایجاد می شود که شاید تعداد زیادی از آنها تکراری باشد. " اینکه چرا ما تولید داخلی در این زمینه نداریم؟ یا چرا عروسکهای دارا و سارا هیچ گاه به موفقیت سایر عروسکها نرسیدند یا مسئولان فرهنگی چه فکری برای این هجوم بی سابقه موج محصولات غربی در این زمینه دارند؟ اصلا این موجودات زیبای بی جان چقدر از کل واردات کشور را تشکیل می دهند؟"
این سئوال آخر را از چندین مغازه داران می پرسم، اما پاسخها تقریبا شبیه هم هستند: " مشخص نیست، خیلی از این عروسکها قاچاقی از مرز وارد می شوند، نمی تونم رقم دقیقی بگم، مطمئنم هیچ کس این آمار را ندارد چون علاوه بر قاچاق عروسک را می توان لابه لای اجناس دیگر بدون هیچ منع قانونی مثل واردات گل مصنوعی یا لباس وارد کشور کرد، شما هر وقت آمار دقیقی از واردات اجناس دیگر پیدا کردید از عروسک هم پیدا می کنید و...."
تمام این سخنان با آمار اعجاب برانگیز دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی همخوانی دارد: " واردات نزدیک به ۲.۴ میلیون دلاری عروسک به ایران در مهر ماه ۱۳۸۹."
محمد حسین فرجو به این نکته هم اشاره کرده است که " آمار قاچاق اسباب بازی به کشور معمولا چهار تا پنج برابر آمار کشفیات اسباب بازیهای قاچاق است. همچنین در نیمه نخست سال جاری در مجموع ۱۴ میلیون و ۱۶۶ هزار و ۷۱۶ دلار اسباب بازی وارد کشور شد که از نظر دلاری حدود ۱۱ درصد افزایش را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته نشان داد."
چرا دارا و سارا همبازی کودکان ایرانی نشدند؟
ایده عروسکهای دارا و سارا در سال 1375 توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان داده شد و 1380 به ثمر نشست. دارا و سارا خواهر و برادری هستند که در ابتدا با لباس اقوام گوناگون به بازار عرضه شدند تا بتوانند نگاه همه قومیتها را در کشور به خود جذب کند.
تولید نامرغوب دارا و سارا موجب عدم استقبال مردم در ابتدای کار شد و به همین دلیل کانون پرورش فکری تولید آن را به کشور چین سپرد. از طرفی قیمت بالای این عروسکها که حداقل 30 هزار تومان بود مزید بر علت شد و بازار دارا و سارا را با رکود مواجه کرد.
"مجید قادری" مدیر مرکز سرگرمی سازنده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درباره عدم موفقیت بازار عروسکهای دارا و سارا در مقابل عروسکهای باربی افزود: " یک علت این است که حمایتهای لازم از این عروسک نشد و علت دیگر آن که باید اجازه داده می شد این عروسک پله به پله پیشرفت حاصل می کرد ضمن اینکه دارا و سارای جدید با وزن کمتر به زودی وارد میدان می شوند."
بی تفاوتی مسئولان نسبت به ورود بی رویه عروسکها
در میان تمام اخبار منتشر شده درباره تسخیر بازار ایران توسط عروسکهای خارجی طی چند سال گذشته، تنها برخی ازمسئولان واکنش نشان دادند و مابقی مسئولان فرهنگی همچون گذشته با سکوت یا اینکه " این موضوع را پیگیری می کنیم" آرام و بی هیچ سر و صدایی از کنار ماجرا عبور کرده اند. تنها واکنش جدی به عرضه عروسکهای خارجی در بازار ایران را حجت‌الاسلام دری نجف‌آبادی دادستان سابق کل کشور نشان داد.
حجت الاسلام دری نجف آبادی در نامه‌ای به پرویز داوودی معاون رئیس‌جمهور درباره واردات کنترل نشده عروسکها هشدار داده و گفته بود: بازار اسباب بازی ایران از عروسکهای باربی، بتمن یا خفاش، اسپایدرمن یا مرد عنکبوتی و هری پاتر اشباع شده است و کودکان باید از تاثیرات زیانبار فرهنگی آنها حفظ شوند و ما باید جایگزینهایی را برای دفع این حمله که کودکان و جوانان را هدف گرفته است، پیدا کنیم.
نامه حجت الاسلام دری نجف آبادی به معاون رئیس جمهور بدون دلایل نامشخص روی زمین ماند و تاکنون هیچ اقدام عملی از سوی دولتمردان شکل نگرفته است. واردات عروسک به ایران، تنها بخشی از ورود صنایع فرهنگی خارجی مخصوص کودکان به داخل کشور است، محصولاتی همچون فیلمهای سینمایی و کارتون های شرکتهایی همچون والت دیزنی، بازی های رایانه ای، لوازم التحریر مدرسه، لباسهای طرح دار حلقه های دیگر فعالیتهای فرهنگی مرتبط به هم است که کارخانه داران غربی و چینی روی آن سرمایه گذاری کرده اند و مسئولان ایرانی با کمال میل فرش قرمز را زیر قدمهای آنها پهن کرده اند.
نظر کاربران
از بس عروسک های خودمون گرونه
پاسخ ها
نظر شما قابل تامله و متاسفانه تا حد زیادی درسته
خوب به نظر شما باربی برای کودکانمان بخریم یا عروسک های ایرانی
در دنیای امروزی خیلی کار ها انجام میشه برای تاثیر گذاری روی کودکان با استفاده از برنامه کودک و عروسک ها و... از این رو ما باید قبل از خریدن عروسک باید تحقیق کنیم تا تاثیری بدی روی کودکان نداشته باشد و همچینین مواظب انیمیشن هایی که نگاه میکنن باشیم بهتره برای کودکانمان بازی های فکری بخیریم که بسیار تاثیر مثبت دارند و باتشکر از شما