خواب نوزاد و نشانه های کم خواب شدن او

بعضی والدین گاهی شاکی می شوند که کودکشان خیلی کم یا خیلی زیاد می خوابد.

بعضی والدین گاهی شاکی می شوند که کودکشان خیلی کم یا خیلی زیاد می خوابد. اکثر متخصصان نوزادان و کودکان بر این عقیده اند که میزان خواب، اهمیت چندانی ندارد، در عوض آنچه مهم است اینکه هر کودک برحسب نیازهای جسمی به اندازه و با کیفیت بخوابد.

خواب خوب تاثیر بسزایی در رشد کودک داشته و نه تنها به برطرف شدن خستگیهای جسمی و عصبی روزانه او کمک میکند بلکه در یادگیری و به خاطر سپاری مسائل در طول روز هم مؤثر است.

نوزادان حین خواب گاهی صداهایی شبیه گریه از خود درمی آورند

نوزادان و کودکان وقتی خواب هستند صداهای مختلفی را از خود درمیآورند. غُر زدن یا گریه خطر گونه حتی طی خواب کاملا طبیعی است و والدین نباید دخالت کنند و این را پای گرسنگی یا ناراحتی فرزندشان بگذارند.

گریه از سرگرسنگی یا ناراحتی کاملا مشخص است و مادر را متوجه خواهد کرد، در غیر این صورت نباید نوزاد را به خاطر صداهایی که درمی آورد از خواب بیدار کرد. معمولا کودکان خر و پف نمیکنند اما نوعی خرناس به خصوص دارند که این نشانه بیماری نیست.

خر و پف مثل آنچه در بزرگسالان هست در کودکان شایع نیست اما اگر وجود داشته باشد، نشانه مشکل حلق و بینی است که باید در این رابطه با پزشک مشورت کرد.

نوزادان و کودکان در هر سنی به چه میزان خواب نیاز دارند؟

در هفته اول حیات به ویژه چند روز اول، نوزادان به میزان قابل توجهی می خوابند و تقریبا می توان گفت میزان نیاز آنها به خواب 14 تا 16 ساعت است و 6 تا 7 بار خوابیدن و بیدار شدن را تجربه می کنند. هر چه سن بیشتر می شود مثلا در هفته چهارم، مقدار خواب ممکن است بسیار متغیر باشد.

یعنی ممکن است کی نوزاد بسیار خواب آلود بوده و زیاد بخوابد و یک نوزاد کم خواب باشد. در این سن بین 9 تا 15 ساعت خواب طبیعی است. به مرور که سن بالاتر می رود، ساعت خواب نیز کاهش پیدا می کند و کودکان هوشیارتر میشوند، البته باز هم نمی توان میزان معینی برای خواب تعیین کرد یعنی بر فرض یک کودک 4 ساله به 10 ساعت خواب نیاز دارد.

ممکن است کودکی بسیار هوشیار بوده و کم بخوابد و کودک دیگر خواب آلوده تر باشد. نمی توان استانداردی برای ساعات خواب کودک درنظر گرفت. خواب نوزادان بسیار سبک است و فاز خواب سبک که بدنشان در آن حرکت زیادی دارد و چشما نشان تکان می خورد بسیار طولانی تر از فاز خواب سنگین است.

یک فاز بینابین هم دارند. یعنی نوزادان غالبا یا در خواب سبک هستند یا فازی مابین خواب سبک و سنگین و خواب عمیق بسیار کوتاهی دارند. در ضمن سیکل خواب نوزادان کوتاه تر از سیکل خواب افراد بالغ بوده و هر سیکل خواب بین 50 تا 60 دقیقه بیشتر دوام ندارد درحالی که سیکل خواب بالغان حدود 5/ 1 ساعت است.

هر چه کودکان بزرگتر میشوند مسلما سیکل خواب آنها طولانی تر و عمیقتر میشود.

نشانه های خواب آلوده بودن نوزادان

سیگنال های خوابیدن یک کودک با کودک دیگر متفاوت است. از جمله نشانه های معمولی می توان به تمایل نداشتن به بازی یا برقراری ارتباط عاطفی و چهره به چهره، شل شدن و تنبل شدن، مالیدن چشمها و... اشاره کرد. اگر در این زمان والدین اجازه خوابیدن به کودک ندهند، اختلال در خواب به وجود می آید و تکرار آن سبب بدخوابی می شود.

نوزادان در حال تکامل روحی و جسمی هستند و خوردن مقدار بسیار زیادی شیر و هضم و جذب آن از کارهای اصلی نوزاد است که انرژی زیادی می طلبد. همین شیر خوردن نوزاد را خسته می کند و نیاز او را به خوابیدن افزایش میدهد. حین خواب تمامی اطلاعاتی که نوزاد کسب کرده دسته بندی شده و به او در آموختن زبان و درک محیط اطراف کمک میکند.

متأسفانه والدین گاهی به نوزادان و کودکان اجازه داشتن وقت کافی برای پردازش آموخته ها را نمیدهند و با بدخواب کردن آنها در روند تکاملی آنها اختلال ایجاد میکنند.

از کجا بفهمیم کودک ما کم خواب شده؟

کودکان دچار کم خوابی، همیشه خواب آلوده اند و کمتر هوشیار به نظر می رسند. خیلی از پزشکان توصیه می کنند نوزادان را هر 2 تا 3 ساعت یک بار برای خوردن شیر بیدار کنید. اگر نوزادی برحسب فیزیولوژیک بدن به 4 تا 5 ساعت خواب نیاز داشته باشد، بعد از 2 ساعت بیدار کردن او در سیکل خوابش اختلال ایجاد میشود.

این موضوع، هم بر تغذیه او اثر می گذارد و هم روند تکاملی خواب و بیداری او را بر هم میزند. این نوزادان معمولا به دلیل محرومیت از خواب همیشه خواب آلوده هستند. اگر والدین مزاحم نوزاد نشوند او بعد از گذراندن سیکل کافی خواب، هوشیار خواهد بود.

در حالی که اگر مدام در خواب او اختلال ایجاد کنند در نهایت مجبور به، به کار گرفتن سیاستهایی برای خواباندن او میشوند. مثلا مجبور میشوند شرایط خاصی برای خواب او مهیا کنند.

توصیه به آن دسته از والدین که فرزندشان بد میخوابد

بچه ها وقتی خسته هستند، میخوابند. فقط والدین باید متوجه باشند وقتی کوچولو خسته است و میخواهد بخوابد مزاحم خواب او نشوند. هیچ تدبیر خاصی برای خواباندن کودکان لازم نیست.

همین که مزاحم او نشویم کافی است. مشکلی که اکثر والدین دارند این است که وقتی بچه میخواهد بخوابد، حالا به دلایل مختلف، با او بازی میکنند تا بیدار بماند و این، خواب کودک را به هم میریزد و سبب بدخوابی میشود. یکی از توصیه های ما به والدین برای اینکه فرزندشان خواب خوبی داشته باشد این است که بعد از تولد نوزاد به تدریج او را با سیکل شبانه روزی تاریکی و روشنایی آشنا کنند.

خود نوزاد طی دوران بارداری و هورمو نهایی که در بدن مادر ترشح میشده این سیکل را رعایت میکرده. بعد از تولد اگر همه چیز طبیعی باشد، نوزاد با خوابیدن والدین میخوابد و با بیداری آنها بیدار میشود. متأسفانه در فرهنگ ما ایرانیها آنچه متداول شده اینکه خودمان کاری میکنیم که نوزاد مهارت اولیه را از دست بدهد.

مثلا توصیه میشود اگر فرزندتان در طول روز میخوابد، نیازی نیست که همه جا را ساکت کنید. این موضوع میتواند سبب بدخوابی کودک شود. از سوی دیگر شب که موقع خواب است نباید تلویزیون را با صدای بلند نگاه کرد. این موضوع باز هم سبب بدخوابی کودک میشود زیرا در شب، کودک علاوه بر تاریکی به سکوت هم برای خوابیدن نیاز دارد.

برای آنکه کودک خواب خوبی داشته باشد و بدخواب نباشد، والدین باید شیوه و سبک زندگیشان را تغییر دهند و طبیعی تر کنند. گاهی والدین حتی شبها هم چراغ را روشن میگذارند تا کودک بخوابد. این عادت اشتباهی است و باعث میشود سیکل روز و شب کودک به هم بریزد. تلاش اضافی برای خواباندن کودک لازم نیست.

همین که والدین مزاحم کودک نشوند و خیلی به خود و کودک سخت نگیرند و به نیازها و فیزیولوژیک او توجه کنند، کافی است.

بهترین حالت برای خواباندن یک نوزاد به کدام سمت است؟

خواباندن به پشت و به شکم میتواند احتمال مرگ ناگهانی را افزایش دهد. در چند ماه اول تولد هم نیازی به متکا نیست و اگر نوزاد را در سطح صاف بخوابانند بهتر است.

به پشت خواباندن میتواند تا حدی سبب صاف شدن پشت جمجمه نوزاد شود که مسئله قابل توجهی نیست زیرا جمجمه کودک با بزرگ شدن تغییر شکل پیدا کرده و عادی میشود. در مورد نوزادانی که مبتلا به ریفلاکس هستند توصیه میشود نیمه نشسته یا به پشت بخوابند مگر اینکه در موارد خاصی پزشک تصمیم بگیرد نوزاد را باید به شکم خواباند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
دو دلیل عمده از خواب پریدن نوزاد و گریه شبانه او، گرسنگی و خیس بودن پوشک هستند. اما دلایل دیگری نیز موجب بیداری‌های شبانه نوزادان می‌شوند.
از خواب پریدن نوزاد و گریه او در نیمه شب معمولا دو دلیل عمده دارد: نوزاد نیاز به تعویض پوشک دارد یا اینکه گرسنه است.
اما گاهی اوقات نوزاد بدون هیچ دلیل مشخصی از خواب می‌پرد و گریه می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده است که هیچ دلیل قطعی برای از خواب پریدن نوزاد و گریه کردن او وجود ندارد.
گریه کردن در میان چرخه خواب کاملاً طبیعی است، زیرا نوزادان در انتقال از خواب سبک به عمیق دچار مشکل می‌شوند و گریه می‌کنند. حتی نوزادانی که شب‌ها خوب می‌خوابند نیز ممکن است در برخی از بازه‌های زمانی دچار این مشکل شوند.
شیردهی یا تکان دادن گهواره می‌تواند موجب به خواب رفتن دوباره نوزاد شود. البته تکیه کردن به دو روش یاد شده توصیه نمی‌شود، زیرا موجب می‌شود که نوزاد عادت کند و تنها در این صورت به خواب رود.
به همین دلیل بایستی دلیل از خواب پریدن و گریه کردن او را در شب بفهمید و به دنبال راه حل آن باشید.

دلایل از خواب پریدن نوزاد
اگر نوزادتان شب‌ها به راحتی نمی‌خوابد و زیاد از خواب می‌پرد، بایستی به دنبال دلایل این رفتار او باشید. در وهله اول ساعات چرت زدن او در روز را به گونه‌ای تنظیم کنید که شب‌ها نیاز به خواب طولانی مدت داشته باشد.
از سویی دیگر نیازی نیست با هر پریدن نوزاد از خواب با عجله به سمت او بدوید، گاهی اوقات پس از گذشت چند دقیقه نوزاد آرام می‌شود و دوباره به خواب می‌رود. بدین ترتیب شما عادت به خوابیدن مستقل را در او پایه گذاری می‌کنید.

دلایل رایج از خواب پریدن نوزاد
در ادامه به برخی از دلایل رایج از خواب پریدن نوزاد اشاره می‌کنیم:

خواب نوزاد و نشانه های کم خواب شدن او
۱. ناراحتی جسمی یا نامناسب بودن وضعیت خواب
اگر نوزاد با گریه شدید از خواب می‌پرد، ممکن است دچار یک ناراحتی شده باشد. احتمال وجود هر یک از شرایط زیر را بررسی کنید:
- دمای اتاق برای او خیلی سرد یا خیلی گرم است. دمای اتاق نوزاد در فصول سرد و گرم را به درستی تنظیم کنید.
- تغذیه او پیش از خواب مناسب نبوده، احساس گرسنگی یا سیری بیش از حد می‌کند.
- پوشک او خیس است و نیاز به تعویض دارد.
- خوابیدن در یک وضعیت به مدت طولانی باعث گرفتگی عضلات و احساس درد شده است، چرخاندن حالت سر یا تغییر وضعیت خواب به حل این مشکل کمک می‌کند.
- خستگی بیش از حد یا خسته نبودن کافی نیز باعث مشکلات خواب می‌شود. تعیین یک روال معین برای کودک بسیار مهم است، به طوری‌که در ساعات بیداری فعالیت کافی داشته باشد و بازی کند تا در هنگام شب به راحتی بخوابد.

۲. احساس تنهایی و ترس
گاهی نوزادان احساس تنهایی و ترس می‌کنند. کابوس دیدن برای نوزادان تجربه نگران کننده‌ای است و آن‌ها را به گریه می‌اندارد. به ویژه وقتی از خواب می‌پرند و خود را تنها در تختشان می‌بینند. صحبت کردن آرام با نوزاد و بیان واژه‌های محبت آمیز به آرامش او کمک می‌کند.
اگر نوزاد با چشمان بسته از خواب بپرد و گریه کند، دچار وحشت زدگی در خواب (sleep terror) شده است. وحشت زدگی در خواب با کابوس دیدن تفاوت دارد و موجب اختلال در خواب می شود. در این شرایط نوزاد گریان و با چشمان بسته در تخت می‌نشیند و صدای شما را نمی‌شنود.
در واقع نوزاد در حالت نیمه هشیار قرار دارد. عامل محرک وحشت زدگی در خواب مشخص نیست، اما کم‌خوابی و بدخوابی آن را تشدید می‌کند.

۳. دندان درآوردن یا بیماری
درد و بی‌قراری نوزاد در دوران دندان درآوردن یا بیماری موجب پریدن ناگهانی از او خواب می‌شود. همچنین بیماری نوزادان در شب معمولا تشدید می‌شود. از آنجایی که نوزاد نمی‌تواند با کلام، شما را از درد خود آگاه کند، شروع به گریه می‌کند.
گاهی اوقات نفخ موجب ناراحتی نوزاد می‌شود. گریه‌های نوزاد در این شرایط با صدای کم و ناله مانند است. نوزادی که نفخ دارد به خودش می‌پیچد و گریه می‌کند.
کولیک و دل درد یکی دیگر از عوامل گریه شبانگاهی نوزاد است. گریه‌های شدید ناگهانی و پیچ خوردن پی در پی از نشانه‌های دل درد نوزاد است.
سینوزیت مزمن و گرفتگی بینی که با سرماخوردگی تشدید شده، باعث از خواب پریدن نوزاد در شب می‌شود. اگر مخاط بینی نوزاد زیاد باشد، کنار چشم‌ها و همراه اشک‌های او نیز مخاط دیده می‌شود.
گوش درد، گلو درد و تب نیز موجب از خواب پریدن نوزاد می‌شود و خلق او را تنگ می‌کند.
البته بیشتر دلایلی که عنوان شدند، مساله خطرناکی نیستند و با درمان‌های ساده دارویی رفع می‌شوند.

خواب نوزاد و نشانه های کم خواب شدن او
۴. اضطراب جدایی
نوزادانی که از اضطراب جدایی رنج می‌برد نیز با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنند. نوزاد از تصور اینکه پدر و مادر او را ترک کنند و در کنارش نباشند، وحشت می‌کند.
در این شرایط از خواب پریدن شبانگاهی و ندیدن والدین مزید بر علت می‌شود. برای بهبود این شرایط می‌توانید در طول روز با نوزاد دالی موشه بازی کنید تا پایداری اشیا را درک کند.
همچنین می‌توانید گاهی اوقات نوزاد را در کنار پدر یا مادر برزگش بگذارید و به کار‌های شخصی تان در داخل یا خارج از خانه رسیدگی کنید.

۵. دستیابی به نقاط عطف رشدی
دستیابی به نقاط عطف رشدی، خواب نوزاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نوزادانی که مهارت‌هایی مانند غلت زدن ، نشستن، خزیدن، بلند شدن و راه رفتن را به دست می‌آورند، برای مدتی دچار اختلالات خواب می‌شوند.
دستیابی به هر یک از این مهارت‌ها موجب برقراری ارتباطات نورونی جدید در مغز نوزاد می‌شود و خواب او را مختل می‌کند. همچنین داشتن یک روز هیجان انگیز با اتفاقات جدید نیز آرامش او را در هنگام خواب برهم می‌زند.

۶. گرسنگی
گرسنگی موجب از خواب پریدن نوزاد می‌شود. حتی زمانی که نوزاد به یک الگوی تغذیه ثابت عادت کرده است، بازهم ممکن است که شب هنگام از گرسنگی بیدار شود و گریه کند. اگر شیر شب نوزاد را قطع کرده اید، حتما وعده‌های تغذیه او را در روز افزایش دهید.
پس از شروع غذای کمکی برای نوزاد نیز وعده‌های شیر را به تدریج کاهش دهید تا به یکباره دچار بحران نشود.

سخن آخر
از آنجایی که هر نوزادی منحصر به فرد است، هیچ راه حل قطعی و مشخصی برای مساله از خواب پریدن نوزاد وجود ندارد؛ بنابراین می‌توانید تمام دلایل یاد شده را بررسی کنید و از ۳۶ روش کاربردی و موثر برای آرام کردن نوزاد بی قرار بهره بگیرید.
گاهی اوقات گذر زمان تمامی مشکلات را حل می‌کند. هر زمان احساس کردید که شب‌بیداری‌ها و گریه‌های نوزاد نگران کننده است، مساله را با پزشک درمیان بگذارید.