پوکی استخوان در زنان، شیوه های مقابله با آن

استخوان ها با بافت کلسیم و فسفر، زنده و در حال تغییر هستند و مغز آنها، سلول های خونی تولید می کند. بعضی بیماری های استخوان نظیر استئوپروز (پوکی استخوان) شایع و بقیه نادر هستند.

مجمع ملی استئوپروز تخمین زده است که حدود ۴۴ میلیون نفر بالای ۵۰ سال در ایالات متحده آمریکا به پوکی استخوان مبتلا هستند یا در معرض ابتلا به آن قرار دارند.

اگرچه ۶۸ درصد این افراد را زنان تشکیل می دهند، اما این تعداد هم در زنان و هم در مردان در حال افزایش است.

ویژگی استئوپروز یا پوکی استخوان، کاهش تراکم و مقاومت استخوان هاست که با شکستگی آنها همراه می شود.

در عمل، استئوپروز موجب می شود استخوان ها به ظاهر سوراخ سوراخ (اسفنجی) به نظر رسیده و از استحکام و قوام آنها کاسته شده و در نتیجه نتوانند فشارهای وارد بر خود را تحمل کنند.

شکستگی ها می توانند به صورت ترک خوردگی (مانند شکستگی گردن استخوان ران) یا خردشدگی (مانند خردشدگی های مهره های ستون فقرات در نتیجه تحمل وزن) باشند.

ستون فقرات، سر و گردن استخوان ران، دنده ها و مچ دست ها از جمله مکان های شایع این گونه شکستگی ها به شمار می روند.

با این حال، چنین شکستگی هایی در هر نقطه دیگری از بدن نیز می توانند پیش آیند. چنین است که بدون بروز علامتی همچون درد، ممکن است بیمار سال ها از وضعیت خود بی خبر باقی بماند.

شکستگی در مهره ها می تواند درد خنجر مانندی را موجب شود که از وسط و پشت به اطراف تیر می کشد. با گذشت زمان، درد مداوم در ناحیه کمر و لگن جای دردهای لحظه ای را گرفته، از بلندی مهره ها کاسته شده و در نهایت کمر، شکل کمانی به خود می گیرد (قوز پشت که بیشتر در خانم های مسن دیده می شود.)

پوک شدن استخوان

ممکن است بیماری، سال ها بدون علامت و خود بیمار از آن بی خبر باشد، زیرا تا زمانی که شکستگی در استخوان ها ظاهر نشده باشد، علامتی نیز وجود نخواهد داشت.
برای جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان علاوه بر تغذیه، شیوه زندگی و عادات روزمره می بایست از کلسیم خوراکی و داروهایی که مانع از کاهش تراکم استخوان و بروز شکستگی ها می شوند، استفاده کرد

از سوی دیگر، بسیاری از ترک های بسیار ریز (به اصطلاح مویی) بدون درد است و از نظر پنهان می مانند. علاوه بر درد که علامت شایع بیماری است، به جریان افتادن لخته های خون در سیاهرگ های بزرگ اندام های تحتانی (بیشتر نزد ۳۰ درصدی که به دلیل ادامه بیماری تا سنین بالا سرانجام وابسته به تخت می شوند) نیز موجب آمبولی ریه (به دام افتادن لخته ها در وریدهای ریز ریه ها که عواقب و عوارض مهمی را به دنبال دارند) می شود.

تقریبا در ۲۰ درصد بانوان سالمندی که دچار شکستگی مهره های ستون فقرات شده اند، شکستگی دیگری را نیز شاهد خواهیم بود.

پوکی استخوان چرا مهم است؟

از هر دو خانم، یک نفر سرانجام دچار شکستگی استخوان به خاطر پوکی استخوان خواهد شد. هزینه درمان جمعیتی چنین بالا، بسیار زیاد است و تنها در ایالات متحده هزینه درمان مستقیم این بیماران (صرف نظر از هزینه های غیرمستقیم مانند غیبت از کار و عدم کارآمدی) به بیش از یک میلیارد دلار در سال می رسد.

بد نیست اشاره کنیم که تقریبا یک سوم کسانی که دچار شکستگی سر و گردن استخوان ران می شوند، هیچ گاه از بستر برنمی خیزند و تنها یک سوم آنها به زندگی عادی و فعال گذشته بازمی گردند.

با مسن تر شدن جمعیت، ضایعات ناشی از استئوپروز نیز افزایشی تصاعدی خواهد یافت. روشن است که آثار و زیان اقتصادی ناشی از این بیماری در آینده ابعاد غول آسایی پیدا خواهد کرد.

عوامل موثر بر استحکام استخوان ها

به طور کلی، هر چه تراکم استخوان بیشتر باشد، از استحکام بیشتری برخوردار خواهد بود. عوامل ژنتیکی نقش تعیین کننده ای در استحکام استخوان ها دارند، اما خود نیز از عوامل محیطی و داروها تاثیر می پذیرند.

به عنوان مثال، استخوان های مردان و سیاهپوستان محکم تر از زنان و سفیدپوستان هستند. تراکم استخوانی در دوران کودکی شکل گرفته و این فرآیند تا حدود ۲۵ سالگی به اوج خود می رسد.

طی ۱۰ سال آینده، این وضعیت حفظ می شود، اما پس از ۳۵ سالگی، استخوان ها به طور طبیعی سالانه سه تا پنج درصد از تراکم خود را از دست می دهند.

در خانم ها، استروژن نقش بسیار مهمی در حفظ تراکم استخوان ها دارد و هم از این روست که پس از یائسگی و افت سطح استروژن بدن، کاهش تراکم استخوان ها نیز شدت می یابد.

در این زمان، خانم ها سالانه دو تا چهار درصد تراکم استخوان هایشان را از دست می دهند! به این ترتیب، در یک دوره ۱۰ ساله، ۲۵ تا ۳۰ درصد از تراکم استخوان ها کاسته شده و این خود عامل مهمی در بروز بیشتر استئوپروز نزد خانم های مسن به شمار می رود.

علاوه بر اینها، عوامل رفتاری همچون اعتیاد به سیگار، شیوه زندگی توام با بی حرکتی، مصرف غذاهای کم کلسیم و به طور کلی بدغذایی و سوءتغذیه نیز از عواملی هستند که فرآیند بروز بیماری را تسریع می کنند.

در مردان نیز، افت سطح تستوسترون (یا هورمون مردانگی که در برخی بیماری ها و یا اعمال جراحی به خاطر برخی سرطان ها پیش می آید) همین ضایعات را به دنبال دارد.

تشخیص بیماری استئوپروز با روش تصویربرداری تحت عنوان اسکن تمام استخوان ها با عکس های رادیولوژی تایید می شود.

از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید

جلوگیری از پیشرفت بیماری، به سه روش صورت می گیرد. نخست به بیمار توصیه می شود حتی المقدور شیوه زندگی و عادات روزمره خود را تغییر دهد؛ مثلا سیگار را کنار گذارد، روزانه به میزان معینی ورزش کند، از برخی غذاهای مفید بیشتر استفاده کند و… قدم دوم، تجویز کلسیم خوراکی (روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم برای مردان و زنان در سنین پیش از یائسگی و نیز خانم هایی که در دوران یائسگی از استروژن استفاده می کنند و ۱۵۰۰ میلی گرم برای خانم های یائسه ای که از استروژن استفاده نمی کنند)، ویتامین D (مثلا روزانه یک یا دو قرص یا کپسول از مولتی ویتامین های موجود که اکثرا دارای ویتامین D هستند) و استروژن است که همه نقش حمایتی و کاستن از سرعت پیشرفت بیماری را دارند.

قدم بعد، استفاده از داروهایی است که مانع از کاهش تراکم استخوان و بروز شکستگی ها می شوند. از جمله این داروها می توان Risedronate (با نام تجاری Actonel،( Ibandronate (با نام تجاری Boniva) یا Zoledronate با نام تجاری (Reclast) را نام برد که جملگی مانع کنده شدن کلسیم از بدنه استخوان می شوند.

گروه دیگر داروها همچون Raloxifene (با نام تجاری Evista) ، با تقلید از استروژن، آثار مفید آن را عاید بدن می کنند، در حالی که زیانی از آن نصیب بدن نمی شود.

کلسی تونین (با اسامی تجاری Calcimar یا Miacalcin) وTeriparatide (با نام تجاری Forteo که شکل ساخته شده هورمون پاراتیروئید در آزمایشگاه است) نیز در درمان استئوپروز کاربرد دارند.

ا.