چرا بهشت زیر پای مادران است؟

ایسنا: همیشه وقتی کسی می‌خواهد اوج درد را مثال بزند می‌گوید: مانند درد زایمان است! دردی که از ابتدای تاریخ و تولد اولین انسان وجود داشته و تا آخرین انسان هم وجود خواهد داشت. دردی به رنگ مادر شدن! به رنگ زندگی بخشیدن به کسی از وجود خودت.

اگر لذت مادر شدن نبود شاید هیچ‌کس حاضر نمی‌شد چنین دردی را به جان بخرد. می‌گویند اگر اوج درد را 50 در نظر بگیریم درد زایمان در درجه 38 قرار می‌گیرد. شاید به همین خاطر هم می‌گویند: بهشت زیر پای مادران است.

همیشه بشر به دنبال راهی ساده برای کارهایش بوده تا کمتر مجبور باشد شرایط سخت را تحمل کند. برای کاهش دردها نیز کارهایی انجام شده که تا حدودی هم موفقیت‌آمیز بوده است.

برخی نیز به جای مبارزه با درد سعی کرده‌اند از آن فرار کنند. بسیاری از زنان جامعه ما نیز این‌گونه‌اند. بسیاری از زنان مادر شدن را دوست دارند اما حاضر نیستند به چنین دردی تن دهند در نتیجه راهی آسوده را انتخاب می‌کنند.

سزارین روشی است که بسیاری از مادران انتخاب کرده‌اند که در ظاهر امر، مشکلی ندارد و بدون هیچ دردسری کودک به دنیا می‌آید اما کسی به عواقب آن فکر نمی‌کند.

طبق آمارهای اعلام‌شده وزارت بهداشت، شیوع سزارین در ایران به‌طور متوسط 3 برابر بیش از آمارهای جهانی است. در آمریکا و چند کشور غربی، شمار اعمال جراحی سزارین، از 4.5 درصد در سال 1965 میلادی، به 25 درصد در سال 1998 افزایش یافت. از این سال به‌بعد، آمار سزارین اندکی کاهش یافت یا تقریباً ثابت ماند. هم‌اکنون سزارین شایع‌ترین عمل جراحی در امریکاست و یک میلیون مورد از آن در سال انجام می‌شود.

در ایران نیز در استان‌های متفاوت با توجه به قومیت و فرهنگ‌های مختلف آمار سزارین متفاوت است. هر چه به مناطق بالاتری از نظر اقتصادی و اجتماعی می‌رویم آمار سزارین هم افزایش می‌یابد.

در ابتدای قرن 21 ، سازمان بهداشت جهانی با بررسی فراوان به این نتیجه رسید که بهتر است بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها خود را به استاندارد بین‌المللی بیمارستان دوست‌دار مادر و کودک نزدیک کنند.

در بیمارستان دوست‌دار کودک تمرکز بر روی ترویج شیر مادر و در بیمارستان دوست‌دار مادر توجه به حفظ صیانت و عزت نفس زائو و ترویج رفاه مادر قرار دارد.

پرهیز از اعمال غیرضروری هم‌چون تنقیه، سوندگذاری، رگ گرفتن، تراشیدن موهای ناحیه و توصیه به تسکین درد زایمان به کمک روش‌هایی غیر از داروهای بی‌حس‌کننده و مسکن در پروتکل بیمارستان دوست‌دار مادر گنجانده شده است.

دکتر «احمد بهروز»، متخصص زنان و زایمان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) - منطقه خوزستان - می‌گوید: سزارین نیز مانند دیگر اعمال جراحی با مشکلاتی همراه است البته برخی بیماران به سزارین مجبورند و برای حفظ جان مادر و جنین باید سزارین انجام شود اما این تعداد کم است و افراد محدودی مجبور به انجام سزارین می‌شوند. بسیاری از مسایل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... روی این موضوع تاثیر داشته و سبب افزایش سزارین شده است.

وی ادامه می‌دهد: هر عمل جراحی خون‌ریزی‌هایی را به همراه دارد که سزارین نیز از این دسته جدا نیست. وقتی شکم فرد بر اثر جراحی باز می‌شود مقداری چسبندگی ایجاد می‌شود که می‌تواند عوارضی داشته باشد. یکی از این عوارض نیز نازایی است. اثبات شده در زنانی که سزارین انجام می‌دهند نسبت به دیگران نازایی بیشتر رخ می‌دهد.

این متخصص زنان و زایمان می‌افزاید: سزارین روی جنین نیز می‌تواند تاثیر داشته باشد. جنینی که نارس باشد یا سیستم تنفسی‌اش کامل نشده باشد در چند ساعتی که پروسه زایمان انجام می‌شود و در خلال خروج از رحم مادر می‌تواند کامل شود در صورتی که در سزارین چنین زمانی عملاً از بین می‌رود و جنین فرصت کامل شدن ندارد.

دکتر بهروز تصریح می‌کند: زایمان طبیعی از هر لحاظ بهتر است و هزینه کمتری را هم به دنبال دارد و مدت ماندگاری در بیمارستان نیز کاهش می‌یابد اما به علل مختلف زنان به زایمان طبیعی رغبت نشان نمی‌دهند. برخی افراد نیز تحت تاثیر حرف‌های اطرافیان تصمیم می‌گیرند تا سزارین را انتخاب کنند. درد ناشی از زایمان یکی از علل عمده وحشت زنان است.

وی می‌افزاید: وقتی دیگران فرد را از این درد باخبر می‌کنند وی تصمیم می‌گیرد چنین دردی را تحمل نکرده و یک سزارین ساده داشته باشد. باید از نظر فرهنگی روی مردم کار کرد تا این ترس و دلهره زایمان از بین برود. البته زایمان‌های بدون درد نیز در برخی بیمارستان‌ها انجام می‌شود و در ترغیب زنان به زایمان تا حد زیادی می‌تواند تاثیرگذار باشد.

بسیاری از مادران باردار از روش‌های بدون درد زایمان جزو سزارین بی‌اطلاع هستند و تا به حال توضیحات کاملی در این مورد داده نشده است. بسیاری از زنان از عوارض سزارین آگاهند اما چون آن را تنها راه فرار از درد می‌دانند انتخاب می‌کنند. زایمان بدون درد و فیزیولوژیک راهکار جدیدی است که هنوز بین مردم جا نیفتاده است. اگر روزی به یکی از این بخش‌ها سر بزنید متوجه تفاوت خاص آن با زایمان طبیعی می‌شوید.

بخش زایمان بیمارستان سینا اهواز اندکی با دیگر بخش‌های زایمان متفاوت است. اینجا زیاد صدای جیغ و داد و آه و ناله نمی‌آید. مادران راحت‌ترند. چند اتاق شیک و تمیز هست که بخش زایمان را شامل می‌شود.

با رنگی آبی که نتیجه‌اش آرامش بیشتر است. اینجا مادران هنگام زایمان آنقدر استرس ندارند و مجبور نیستند ساعت‌ها درد بکشند. کاملاً آماده‌اند تا با این عمل زیبا برخورد کنند. حس مادر شدنشان جور دیگری است.

صدای موسیقی آرامش‌بخش هم گوش آدم را نوازش می‌دهد. وارد یکی از اتاق‌ها می‌شویم. چند تخت کنار هم قرار گرفته و دیوارهای آبی خوشرنگی دارد.

مینا، خانمی 27 ساله است و نخستین باری است که زایمان کرده است. حتماً یکی از نوزادان کوچولوی داخل اتاق نوزادان فرزند اوست. مینا به روش گاز آنتونکس زایمان کرده و می‌گوید: «فکر نمی‌کردم زایمان این‌قدر راحت باشد. با این‌که اندکی درد داشت اما قابل تحمل بود.از وقتی متوجه شدم باردارم نگران درد زایمان بودم تا جایی که اطمینان داشتم باید سزارین کنم. اما مادرم متقاعدم کرد که زایمان طبیعی بهتر است و بالاخره این‌جا را پیدا کردیم».

مینا حالا راحت روی تخت خوابیده و نگران عوارض زایمانش نیست. حس مادر شدنش را هم با هیچ چیز عوض نمی‌کند. زن دیگری روی تخت دیگری است که فاطمه نام دارد و زایمان فیزیولوژیک داشته. همه زنانی که این‌جا هستند از روش‌های متفاوت زایمان بدون درد استفاده کرده‌اند.

خانم دهقان مسوول این بخش است و توضیحاتی می‌هد. او می‌گوید: «اینجا اتاق گاز آنتونکس است. مادران روی این تخت‌ها می‌خوابند و ماسکی که حاوی گاز آنتونکس است روی بینی آنها قرار داده می‌شود. سپس مادر باید به آرامی نفس بکشد تا دردش کاهش یابد. این گاز در تاریخ برای کاهش درد دندان کشیدن استفاده می‌شده است. پس از پایان یافتن درد و انقباضات رحمی ماسک کنار گذاشته شده و مادر به اتاق زایمان منتقل می‌شود و یک زایمان بدون درد حاصل می‌شود».

در اتاق بعدی یک وان آب وجود دارد که دهقان می‌گوید: «در این وان زایمان در آب انجام می‌شود. هنگامی که درد مادر شروع می‌شود در وان آب گرم قرار می‌گیرد. آب به خودی‌خود آرامش‌بخش است و گرم بودنش نیز موجب کاهش درد و شل شدن عضلات می‌شود. در نتیجه در حد قابل‌توجهی از درد زایمان کاسته می‌شود. هنگامی که زایمان شروع شود مادر از آب خارج شده و به اتاق زایمان می‌رود».

اتاق بعد مخصوص زایمان فیزیولوژیک است. دهقان می‌گوید: «مادران باردار در حین بارداری با مراجعه به این بخش آموزش‌هایی می‌بینند. این آموزش‌ها برای کاهش استرس زایمان و دردهای ناشی از آن است.

مادر در 9 ماه بارداری با تمرینات ورزشی خاصی که انجام می‌دهد کاملاً برای زایمان آماده می‌شود و هنگام زایمان نیز هر چند درد داشته باشد اما با توجه به نکاتی که در این 9 ماه به او گفته شده است برای تحمل درد آمادگی کامل دارد و نسبت به زایمان طبیعی درد کمتری دارد.

در این اتاق‌ها توپ‌های بزرگی هم هستند که برای بازی و ورزش مادران در نظر گرفته شده است و مامای آموزش دیده و مخصوص این کار چگونگی استفاده از وسایل را به مادران آموزش می‌دهد».

روزانه 15 تا 20 مادر به این روش فرزندان خود را در بیمارستان سینا به دنیا می‌آورند که از این زایمان نیز رضایت دارند. این آمار در ماه به 400 نفر می‌رسد. البته زایمان بدون درد 17 روش متفاوت دارد که در بیمارستان سینا تنها چند روش آن انجام می‌شود.

هر چند که زایمان فیزیولوژیک در ایران چندان شناخته شده نیست و در هر استان تنها یک یا 2 مرکز چنین سیستمی دارند اما این نوع زایمان قدمت زیادی دارد و در تاریخ افراد زیادی از آن بهره برده‌اند.

در قرون وسطی درد زایمان را ادامه کفاره گناهی می‌دانستند که «آدم و حوا» با خوردن میوه گیاه نهی شده مرتکب شده بودند. در سال 1591 میلادی در شهر ادینبورگ اسکاتلند یک ماما در جریان زایمان با دادن یک مسکن به زائو کوشش کرد از درد او بکاهد که اینکار شدیداً خشم مقامات کلیسا را برانگیخت و آن را نشانه‌ای از «مخالفت با قوانین آسمانی، و زیر پا نهادن مقررات پادشاهی» دانستند و ماما را به‌عنوان جادوگر زنده در تابه‌ای سوزاندند. اما با پیشرفت دانش رفته رفته خرافات نیز عقب‌نشینی کرد و تلاش قربانیان این راه به ثمر رسید.

در سال 1874 دکتر جیمز سیمپسون پروفسور مامایی اسکاتلندی نخستین زایمان بدون درد استثنایی با استفاده از کلروفرم را انجام داد. این کار اگرچه با مقاومت کلیسا مواجه شد اما با پافشاری پزشکان بالاخره کلیسا تسلیم شد و ملکه ویکتوریا که شاخص کلیسا بود فرزندان هشتم و نهم خود را بدین روش بدنیا آورد.

در سال 1952 دکتر فرنانده لامازه متخصص زنان و مامایی فرانسوی آن را به عنوان روش «لاماز»به جهانیان معرفی کرد. لاماز روش تنفس پی‌درپی را به روش سایکوپروفیلاکس که در آن به آماده‌سازی ذهن انسان برای مقابله با درد به صورت شل گرفتن عضلات می‌پردازند اضافه کرد. این روش در اروپا، آمریکای جنوبی، آفریقا، ایالات متحده امریکا و برخی کشورهای خاورمیانه به کار برده می‌شود.

استفاده از گاز نایتروس اکساید در زایمان بدون درد در سال 1933 کشف شد و در سال 1965 در انگلیس مخلوط نایتروس اکساید و اکسیژن بنام Intone تولید شد.

پس از آن به صورت جسته و گریخته در بعضی بیمارستان‌های ایران زایمان بدون درد به روش‌های مختلفی انجام می‌شد. در سال 1365 گاز نایتروس اکساید توسط شرکت درمان‌گاز تولید شد و کشور از واردات آن بی‌نیاز شد. در سال 1367 انتونکس نیز که مخلوط گازی نایتروس اکساید و اکسیژن است توسط کارخانه همان شرکت تولید شد.

هنوز هم خیلی از مادران حاضرند عوارض سزارین را به جان بخرند ولی به چند دقیقه درد کشیدن رضایت ندهند و بیشترین عامل تاثیرگذار در این امر نگاه جامعه است. نگاهی که سزارین را یک ژست اجتماعی تلقی می‌کند و زایمان طبیعی را یک عقب‌افتادگی می‌داند. نگاهی که معلوم نیست از کجا آمده اما فرهنگ درستی را ترویج نکرده است.

نگاهی که باید با همکاری همه ما عوض شود. فراموش نکنیم سزارین‌های نابجا می‌تواند سلامت بچه‌ها را هم مختل کند که این‌جا این نگاه و این جامعه در برابر کودکان نیز مسوولند.