۲ سالگی، بهترین سن آموزش توالت رفتن

یکی از دغدغه های والدین بعد از یکی، دو سالگی فرزندشان آموزش توالت رفتن و گرفتن او از پوشک است. آمادگی کودک مهم ترین اصل برای شروع آموزش است.

بنابراین نباید اجازه دهید اعضای خانواده و دوستان شما را وادار کنند تمرین استفاده از لگن را خیلی زود شروع کنید. برای اینکه زمان مناسب آموزش دستشویی رفتن به کودک خود را بدانید، باید دقت کنید و دنبال برخی علایم بگردید.

بهترین سن برای آموزش توالت رفتن
آموش توالت، یعنی کودک روش صحیح استفاده از توالت، را بیاموزد و نیاز به دستشویی رفتن را احساس کند. همچنین طرز صحیح دستشویی کردن، شستن و پاک کردن خود و شستن دست ها را بیاموزد. به طور معمول آموزش آداب توالت رفتن از حدود ۱/۵ سالگی شروع می شود و تا ۳ سالگی ادامه دارد.
البته بخش عمده و اصلی این آموزش حدود ۶ هفته طول می کشد. بهتر است این آموزش به تدریج از حدود 1/5 تا 2 سالگی شروع و ادامه داده شود.
به طور معمول برای شروع آموزش، کودک را هر چند ساعت یکبار در فواصل مشخص (حتی اگر پوشکش خشک است) به دستشویی ببرید. اگر کودک می تواند روی لگن بنشیند، می توانید از آن برای دفع مدفوع استفاده کنید. حتی می توانید با آنکه لباس بر تن کودک است در فواصلی از روز او را روی لگن بنشانید و اجازه دهید در این مدت با یک اسباب بازی بازی کند تا به این وسیله احساس راحتی از روی لگن نشستن داشته باشد.
در درازمدت به تدریج می توانید لباس های کودک را کمتر کنید طوری که کودک بتواند بدون پوشک و شلوار روی لگن بنشیند و یاد بگیرد این کار را باید در لگن یا دستشویی انجام دهد. در سنین کوچک تر بهتر است از لگن استفاده کنید زیرا کودک احساس راحت تری دارد.

چرا برخی کودکان سریع تر می آموزند؟
یکی از عوامل موثر در یادگیری این آموزش، توانایی کودک در هماهنگی عضلات است. برخی کودکان سریع تر به کنترل عضلانی و توانایی نگاه داشتن و دفع ادرار و مدفوع دست می یابند و برخی دیگر ممکن است دیرتر به این توانایی دست پیدا کنند.
معمولا برخی کودکان تا حدود ۵ ۴ سالگی به دلیل نرسیدن به این کنترل عضلانی ادرار و مدفوع، همچنان در این زمینه به کمک و مراقبت نیاز دارند. نکته مهم دیگر در مورد آموزش توالت رفتن به کودک این است که والدین یا مراقبان نباید با اجبار، عجله و تنش و اضطراب بخواهند به کودک آموزش توالت رفتن را بیاموزند. این کار باید با آرامش و به آهستگی اتفاق بیفتد.
به تدریج پس از شروع آموزش و با بالاتر رفتن سن کودک می توانید مثلا ۳۰ دقیقه در روز به کودک اجازه دهید بدون پوشک باشد. اگر در این مدت دفع ادرار یا مدفوع داشت با زبان کودکانه به او توضیح دهید که کجا حق دارد این کار را انجام دهد و کجا نمی تواند.
مثلا لگن را به کودک نشان دهید و او را تشویق کنید دفع ادرار یا مدفوع را روی آن انجام دهد. وقتی روی لگن نشست او را تشویق کنید. در دستشویی اجازه دهید کودک سیفون را بکشد یا تمیزشدن دستشویی را ببیند. در سنین بالاتر به او آموزش دهید چگونه خود را بشوید و دست هایش را تمیز کند.

اجازه دهید کودک متوجه دستشویی رفتن سایر اعضای خانواده بشود
زمانی که افراد بزرگ تر به دستشویی می روند می توانند کودک را متوجه این مساله کنند که برای دفع ادرار باید به دستشویی رفت. به این ترتیب کودک این نکته را درمی یابد که او نیز باید برای انجام این کار به دستشویی برود. در مواقعی که کودک احساس می کند به دفع ادرار نیاز دارد، او را به سمت دستشویی یا لگن راهنمایی کنید. اگر کودک بر اثر بازیگوشی یا اطلاع ندادن به شما پوشکش را کثیف کرد، واکنش خاصی نشان ندهید و با آرامش با این مساله کنار بیایید. بهتر است تعویض لباس و پوشک را در دستشویی انجام دهید.

ترس کودک را بشناسید
تقریبا در ۲ تا ۳ درصد کودکان طی آموزش مشکلاتی بروز می کند. این کودکان هنگام آموزش نگه داشتن مدفوع یا در زمان مدفوع کردن، مخفی می شوند.
کودکانی که از مدفوع کردن امتناع دارند، بیشتر احتمال دارد دچار یبوست شوند و اجابت مزاج دردناک داشته باشند. اما بعضی از کودکان که آموزش توالت رفتن را یاد گرفته اند، گاهی در زمان مدفوع مخفی می شوند که اغلب در زمان ۲۲ ماهگی است.

دلیل این امر ترس یا خجالت کودک از این کار است زیرا احساس می کند مدفوع کردن رفتار خصوصی ای است که باید پنهان از دید دیگران انجام شود که البته این حالت به مرور زمان از بین خواهد رفت.
برخی کودکان برای انجام این کار می ترسند. ترس کودک ممکن است از ناآشنایی با آداب توالت یا ترس از خود توالت باشد. گاهی نیز سخت گیری ها و عصبانیت های والدین باعث ترسناک جلوه کردن توالت رفتن می شود. برای رفع ترس می توان از تصاویر و اسباب بازی های جالب داخل توالت استفاده کرد.

لجبازی پیامد سخت گیری های بیجا
با توجه به اینکه این آموزش در سن ۲ تا ۳ سالگی انجام می شود و از طرفی، این سن، سن لجبازی و مقاومت کودکان است والدین باید مراقب رفتارشان باشند.
در این سن ممکن است کودک در پی رفتار اشتباه و سخت گیری والدین، لجبازی و به دلیل خصوصیات سن ۲ تا ۳ سالگی برای اثبات خودمختاری، شروع به مقاومت و نافرمانی کند و به جای اینکه آموزش ها را یاد بگیرد به عمد پوشک خود را کثیف کند. در نهایت در پی بازخورد رفتار والدین، ارتباط کودک با آنها خدشه دار خواهد شد و این مساله جنبه های دیگر تربیت کودک را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
اگر در مسیر این آموزش بیش از حد سخت گیری و با عصبانیت با کودکی که پوشکش را کثیف کرده، برخورد کنید ممکن است در برابر شما مقاومت کند و حتی برای کنترلتان و عصبانی کردنتان به عمد با آنکه توانایی کنترل ادرار یا مدفوعش را دارد، پوشکش را کثیف کند.
بنابراین در این دوره واکنش های سخت و حساسیت های بی مورد از خود نشان ندهید. زیرا علاوه بر اینکه این رفتار ممکن است آموزش را به تعویق بیندازد، باعث می شود خصوصیات وسواسی در سنین بالاتر در کودک شکل بگیرد. چنین کودکی در آینده نسبت به خود و اطرافیان سخت می گیرد و به نظم و ترتیب رفتار وسواس گونه پیدا می کند. این رفتار قطعا مشکلات دیگری را در بزرگسالی برای او ایجاد خواهد کرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
اگر بچه ها به صورت مشابه، بر مراحل مختلف رشد فائق می‌آمدند زندگی برای والدین بسیار ساده‌تر می‌شد. البته اگر همه بچه‌ها مثل هم بودند مادری و پدری کردن چندان جالب نبود.
با این وجود وقتی تفاوت یک کودک با کودکان دیگر در این است که بر بخشی از مسائل دیرتر از دیگران مهارت پیدا می‌کند یا وقتی یک کودک در زمینه‌ای با والدین خود درگیر می‌شود که برای کودکان دیگر بی مسئله است، والدین او واقعاً احساس ناکامی می‌کنند.
این مسئله در زمینه آموزش آداب توالت رفتن بیش از موارد دیگر حقیقت می‌یابد.
گرچه بسیاری از والدین به این امر توجه دارند که قبل از شروع آموزش آداب توالت رفتن کودک باید از نظر رشد، آمادگی پیدا کرده باشد. اما بعضی از بچه‌ها در این زمینه همکاری نمی‌کنند.

علل مقاومت بچه‌ها برای توالت رفتن
بچه‌ها به علل مختلفی در برابر آموزش آداب توالت رفتن مقاومت می‌کنند. در واقع هر روشی که برای یکی از کودکان خانواده کاملاً موثر بوده، می‌تواند در خواهر یا برادر کوچکتر سبب بروز مقاومت جدی شود.
وقتی کودک آشکارا از نظر رشدی آمادگی پیدا کرده است و در برابر آموزش توالت رفتن مقاومت می‌کند و والدین او باید در حالی پوشکش را تعویض کنند که کودک می‌داند چه زمانی "جیش" دارد.
این والدین واقعاً احساس ناراحتی می‌کنند. ممکن است به خود انتقاد کنند که چرا در تلاش‌های پیشین خود برای آموزش آداب توالت رفتن بیش از حد سهل‌گیریا سخت گیر بودند و ممکن است دیگران توصیه‌های گیج کننده و متناقض به آنها بکنند.
احساس گناه در حل مشکل کمکی به آنها نمی‌کند و اگر سبب شود که والدین از مقاومت‌های کودکشان نگرانتر شوند، مسئله را بدتر می‌کند!
یکی از مشکلات رایجی که مانع از کامل شدن آموزش آداب توالت رفتن می‌شود زمانی پیش می‌آید که کودک آموخته است برای ادرار کردن از توالت استفاده کند، اما در برابر مدفوع کردن در هر جایی جز پوشک خود مقاومت می‌کند. این مشکل چند گونه متفاوت دارد.
ممکن است کودکی شورت خود را با رضایت کامل بپوشد تا اینکه احساس نیاز به دفع پیدا کند، سپس از مادرش پوشک بخواهد یا حتی برود و خود پوشک را بیاورد. کودک دیگر ممکن است صبر کند تا وقت چرت بعد از ظهر یا خوابش فرا رسد و پوشکش کنند تا مدفوع کند و کودک دوساله دیگری می‌خواهد همیشه پوشک به پا داشته باشد.
اما هر وقت "جیش" داشت به والدین خود اطلاع می‌دهد تا این کار را در لگن انجام دهد و هر وقت خواست مدفوع کند به مکان دیگری از خانه می‌رود تا این کار را انجام دهد.
اگر والدین سعی کنند که پوشک بچه را به کلی از او بگیرند بچه در شورت خود مدفوع می‌کند و تمیز کردن کثیفی‌های حاصل برای بیشتر والدین بسیار ناخوشایند است.
وجه مشترک تمامی این کودکان این است که کودک دو ساله آشکارا احساس نیاز به دفع می‌کند و به قدر کافی توان کنترل دارد و می‌تواند قبل از مدفوع کردن صبر کند تا زمان و مکان دلخواه را پیدا کند.
اما به دلیلی تمایل ندارد برای مدفوع کردن از جای مورد تایید والدین خود استفاده کند.

کودک را تشویق کنید
برای کسب موفقیت در امر آموزش آداب توالت رفتن والدین باید کودک را تشویق کنند به خاطر توانایی خود در کنترل بدنش احساس قدرت و غرور کند. به همین دلیل والدین که تلاش می‌کنند با استفاده از ابزار زور، کنترلی را که کودک بر بدنش دارد از او بگیرند، ممکن است با مقاومت بیشتری روبه‌رو شوند.
اگر چه مقاومتی پدید بیاید، برای فائق آمدن بر آن یک راه حل واحد وجود ندارد. بیشتر والدین آزمایش می‌کنند و به کودک برای همکاری کردن جایزه و پاداش می‌دهند.
این روش می‌تواند در مورد بسیاری از کودکان مثمر ثمر باشد، اما اگر می‌بینید که برای جلب همکاری فرزندتان، روش‌های گوناگونی را امتحان کرده‌اید و او به مقاومت خود ادامه می‌دهد، بعد نیست فشاری را که بر او می‌آورید، کاهش دهید.
کودکان ممکن است به دلایل متعددی در برابر آخرین قدم‌های آموزش آداب توالت رفتن مقاومت کنند. اگر والدین بیش از حد بر این کار تأکید کنند ممکن است کودک مقاومت‌های شدیدتر و طولانی‌تری پیدا کند.
به همین دلیل اگر احساس می‌کنید که شما و فرزندتان همه روش‌ها را آزمایش کرده‌اید اما هیچ پیشرفتی حاصل نشده است معقول است که به فرزندتان بگویید فعلاً می‌تواند به الگوی خود ادامه بدهد و برای قدم‌های بعدی صبر می‌کنید که بزرگ‌تر بشود.
حداقل به مدت شش هفته به هیچ وجه فرزندتان را تشویق نکنید عادات ادرار و مدفوع کردن خود را تغییر دهد. سپس دوباره امتحان کنید اگر باز هم به جایی نمی‌رسید یا اگر فرزندتان از این موضوع ناراحت و خشمگین یا مبارزه جو می‌شود با پزشک خود مشورت کنید.

گونه دیگری از مقاومت کودک در برابر آموزش آداب توالت رفتن
در بسیاری از اوقات نظر شخصی که از بیرون به موقعیت نگاه می‌کند می‌تواند مفید باشد. پزشک کسی است که والدین با او مشورت می‌کنند و از او کمک می‌خواهند. بسیاری از کودکان به توجه و علاقه‌ای که پزشک به آنها نشان می‌دهد پاسخ مثبت می‌دهند.
گونه دیگری از مقاومت در برابر آموزش آداب توالت رفتن که رواج کمتری دارد اما جدی تر است زمانی است که کودک به کلی مدفوع نمی‌کند. یک کودک دو ساله آنقدر کنترل دارد که بتواند هر بار برای چندین روز مدفوع خود را نگه دارد.
نگه داشتن مدفوع مشکل ایجاد می‌کند چون وقتی کودک قبل از مدفوع کردن بیش از حد صبر می‌کند احتمالاً یبوست پیدا می‌کند که نگه می‌دارد و خشک می‌شود و هرچه برای دفع آن بیشتر صبر کند کارش سخت‌تر می‌شود.

سه کار مهم را انجام دهید
اول فشاری را که بر فرزندتان می‌آورید تا آموزش ببیند یا به صورتی خاص از لگن استفاده کند، کم کنید. دوم میزان غذاهایی غنی از فیبر را که به فرزندتان می‌دهید افزایش دهید تا مدفوع نرم بماند.
میوه و غلات سبوس‌دار سرشار از فیبرند و برای بچه‌های دو ساله از غذاهای مناسب محسوب می‌شوند. سوم فرزندتان را تحت نظر قرار دهید تا ببینید آیا مدفوع کردن برای او دردناک یا ناراحت کننده است یا نه.
اگر ناله میکند یا قبل از مدفوع کردن دل درد می‌گیرد از پزشکتان وقت بگیرید و این الگو را با او در میان بگذارید. مشکل جدی‌تری که مقاومت در برابر آموزش آداب توالت رفتن به وجود می‌آورد زمانی است که کودک مدفوع خود را نگه می‌دارد و شورت خود را کمی کثیف می‌کند.
با این اقدام اخیر می توانید از این مشکلات پیشگیری کنید.
اگر کودک به نگه داشتن مدفوع خود ادامه دهد و دچار یبوست شود، مدفوع هنگام خروج بسیار سفت می‌شود و در کودک احساس درد ایجاد می‌کند.
کودک برای اجتناب از یک تجربه دردناک دیگر، مدفوع خود را هر بار تا جایی که می‌تواند نگه می‌دارد و با نگه داشتن بزرگ تر و سفت تر می‌شود و دفع آن نیز البته مشکل‌تر می‌شود.
اگر این الگو ادامه یابد ممکن است قسمت‌های انتهایی روده کودک کشیده شود و اعصابی که زمان مدفوع کردن را علامت می‌دهند حساسیت خود را از دست می‌دهند.
عدم درمان، این وضعیت را بدتر می‌کند و ممکن است مدفوع مایع که از کنار مدفوع سفت یبوستی درز پیدا می‌کند به طور غیر ارادی از بدن کودک خارج شود و شورت او را کثیف کند.
علاوه بر آن یبوست می‌تواند باعث شود کودک گاهی اشتباهاً کنترل ادرار خود را نیز از دست بدهد. اگر احتمال می‌دهید که چنین وضعیتی در کودکتان پیدا شده است حتماً به پزشکتان مراجعه کنید.
قبل از ملاقات با پزشک الگوی دفع ادرار و مدفوع فرزندتان را ثبت کنید و از زمان، اندازه و قوام هر مدفوعی که دفع کرد یادداشت بردارید.
در بیشتر موارد چنین کودکی نیاز به مصرف دارو دارد تا مدفوعش نرم شده و به راحتی از بدن خارج شود. با وجود مشکلاتی که این مسئله ایجاد می‌کند آن را می توان با نظارت مناسب پزشکی حل کرد.
گاهی پیش می‌آید که کودک دو ساله قبول نمی‌کند برای مدفوع یا ادرار کردن از توالت استفاده کند. با وجود اینکه که والدینش مشاهده کردند که می‌تواند هر بار خود را چند ساعت نگه دارد گاهی کودک چندین روز در مقابل پاداش‌هایی که می گیرد خود را کثیف نمی‌کند و از لگن استفاده می‌کند.
اما وقتی اسباب‌بازی‌ها یا عکس برگردان‌هایی که می‌گرفته دیگر برای او جذابیت خود را از دست می‌دهند، دوباره می‌خواهد از پوشک استفاده کند.
ممکن است کودک به والدینش بگوید "وقتی بزرگ تر شدم در لگن جیش می‌کنم، الان نه" با وجود اینکه این مقاومت برای والدین بسیار ناکام کننده است اما بهتر است با کودکتان درباره اینکه به قدر کافی بزرگ شده است بحث نکنید.

آیا فکر می کند نی‌نی است؟
البته بد نیست به جنبه‌های دیگر زندگی روزمره فرزندتان نگاه کنید. آیا پیغامی که به او می‌دهید این است که واقعاً فکر می‌کنید بزرگ شده است یا پیغام‌هایتان دوگانه است؟
اگر هنوز در جای مخصوص عوضش می‌کنید، به او شیشه می‌دهید، بغلش می‌کنید یا در گهواره می‌خوابونید، احتمالاً هنوز فکر می‌کند نی نی است.
اگر با کودک چنان رفتار کنند که بزرگ شده است معمولاً تمایل بیشتری پیدا می‌کند که به تنهایی مثل بچه‌های بزرگ قدم بردارد. بیشتر بچه‌ها با والدین خود بر سر آموزش توالت رفتن درگیر نمی‌شوند، اما بعضی می‌شوند.
بخش عمده‌ای از زندگی شما با کودک دو ساله صرف مراقبت از او و انجام کارهایی مانند تعویض پوشک می‌شود.
به همین دلیل اگر برای مدت طولانی بر سر آموزش توالت رفتن کلنجار بروید ممکن است خسته بشوید یا احساس کنید که به عنوان والد توانایی کافی ندارید.
حتماً به خاطر داشته باشید که هر بچه دو ساله‌ای با والدین خود بر سر چیزی کلنجار می‌رود و همان انرژی که شما صرف این موضوع می‌کنید در خانواده‌ای دیگر از صرف موضوع دیگر می‌شود!