آموزش خویشتن داری به کودک، چگونه؟

روزنامه ایران: گاهی کودکتان با بعضی رفتارهایش، شما را از یاد گرفتن ارزش هایی مانند مهربانی، صداقت و ادب ناامید می کند. وقتی کودک اشتباهی می‎کند و قسم می خورد که آن کار را انجام نداده، یا هنگام عصبانیت نمی‌تواند خودش را کنترل کند، والدین خود را نگران می‎کند.

بسیاری از والدین معتقدند که راه درست یاد دادن ارزش ها را به فرزندانشان نمی دانند. آنها نمی دانند چگونه به فرزندانشان بیاموزند که خویشتندار باشند و ادب را حفظ کنند. با این حال جای نگرانی نیست. پرورش و رشد خصوصیات اخلاقی، یک فرایند تدریجی است و کودک مرحله به مرحله آنها را می آموزد و بدانید که شما همیشه بر رفتار فرزندتان تأثیر عمیقی دارید.

د رک متقابل

پسرها بیشتر از دخترها برای درک احساسات دیگران دچار مشکل می شوند. ممکن است در یک مهمانی ببینند که یکی از مهمان ها تنها نشسته است، اما این درک را نداشته باشند که احتمالاً او غریبی می کند. از طرف دیگر دخترها، قادر به درک احساساتی که در حرکات دستها، چهره یا آهنگ صدای افراد پنهان است، نیستند. آه ناشی از خشم و چهره برافروخته شما، تا وقتی که خودتان به او گوشزد نکنید که عصبانی هستید، هیچ تأثیری بر او ندارد. راه حل آن است که به دخترتان بیاموزید احساسات خود را بشناسد و آن را به دیگران تعمیم دهد (فکر می کنم نگران هستی که او تنها قدم می زند) و به پسرتان بیاموزید نشانه های احساسی طرف مقابلش را تفسیر کند (نگاه کن! وقتی تو درباره قلکت و پول هایی که جمع کرده ای با او حرف می زنی، به تو نگاه نمی کند. شاید این موضوع برایش جالب نیست.)

برای کودکان زیر ۶ سال، کلمات مربوط به احساسات را بنویسید و یا از عکس هایی که احساسات مختلف انسان را نشان می دهد استفاده کنید. به او کمک کنید مفهوم هر یک از آنها را درک کند. عکس ها را به او نشان دهید و از او بخواهید حدس بزند، هر کدام مربوط به چه احساسی است. از او بخواهید به مردم نگاه کند و حدس بزند آنها، احساساتشان را چگونه با حرکات دست و صورت و تغییر آهنگ صدا بیان می کنند و تصور کند که نتیجه یک عمل مهربانانه در قبال دیگران چه خواهد بود. (تو فکر می کنی مادربزرگ وقتی که یک کارت »سلامت باشی» از طرف تو در صندوق پستی اش پیدا کند، چه احساسی داشته باشد؟)

خویشتنداری

کودکان به آسانی عصبانی می شوند و به سختی می توان آنها را آرام کرد. آنها اغلب حرف دیگری را قطع می کنند و صبر و حوصله کمی برای منتظر ماندن دارند. برای آموزش خویشتنداری به کودک، ابتدا باید خودتان صبور باشید. تأکید کنید که کنترل کردن احساسات در هنگام عصبانیت کار سختی است و به او بیاموزید که احساسات ناشی از عصبانیت خود را بشناسد و تشویقش کنید برای جلوگیری از عصبانیت شدید آهسته با خود صحبت کند. (هنگام عصبانیت لبهایت را گاز بگیر. وقتی این کار را انجام می دهی فرصت خواهی داشت که ۳ بار نفس عمیق هم بکشی.)

از کودکتان بخواهید یک لیست از کارهایی که هنگام عصبانیت شدید می تواند انجام دهد تهیه کند. (مثلاً ترک کردن اتاق، دست در جیب کردن، شمردن از یک تا ده) در تلویزیون یا در یک مکان عمومی مثل پارک، تعدادی از آدمهایی که کنترل خود را در هنگام عصبانیت از دست می دهند پیدا کنید و در مورد آنها با کودکتان بحث کنید. در مورد اینکه مردم نسبت به چنین آدمهایی چه احساسی دارند و چه کارهای بهتری برای کنترل عصبانیت می توان انجام داد.

وجدان

گاهی کودکان نمی فهمند که بدرفتاری آنها موجب آزار دادن دیگران می شود. آنها ممکن است برای برنده شدن در یک بازی تقلب کنند و یا پذیرفتن اشتباهات و مقصر بودن برایشان دشوار باشد.

سعی کنید فشار و آسیبی که رفتار بدش بر دیگران وارد می کند را نشان اش دهید. (به خاطر اینکه تو به اشتباهت در مورد شکستن ضبط صوت سارا اعتراف نکردی، مادرش فکر کرد او این کار را انجام داده و تنبیهش کرد.) به کودک کمک کنید اشتباه خود را جبران کند. (تو نمی توانی آن چیزی که خراب کردی درست کنی اما حالا می توانی به سارا کمک کنی؟) وقتی کودکتان عذرخواهی می کند و به اشتباهش اعتراف می کند، او را ببخشید و تحسینش کنید.

کاری کنید کودکتان خود را به جای قربانی بد رفتاری اش تجسم کند. (فرض کن تو نظافت چی اتوبوس هستی! چه احساسی به تو دست می دهد وقتی روی تمام صندلی ها آدامس چسبیده باشد؟) مثالهایی از کارهای متعهدانه که مردم در قبال دیگران انجام می دهند مانند قول دادن یا پس دادن امانت برایش بیاورید. داستانهای اخلاقی که خوانده اید یا در تلویزیون دیده اید برایش تعریف کنید.

احترام

ممکن است کودک با بزرگترها بد صحبت کند یا دیگران را مسخره کند و گردن کلفتی کند. ممکن است بعضی از چیزهایی را که می خواهد بدون اجازه بردارد یا نوبت را رعایت نکند.

این شما هستید که باید رفتار خوب را به او بیاموزید. بیاموزید که چگونه میزبان خوبی باشد و خود را مؤدبانه معرفی کند و به تلفن ها پاسخ دهد و در گروه ها، یک هم گروه خوب باشد. به او کمک کنید برای وقتی که از شما دلخور می شود کلمات مناسبی پیدا کند. (وقتی تو اجازه نمی دهی بازی ام را تمام کنم خیلی ناراحت می شوم.) به او یاد بدهید نظر مخالف خود را به طور محترمانه بیان کند.

یک سری قانون های خانوادگی تدوین کنید که رفتارهای صحیح و مؤدبانه با مردم را مشخص می کند و از کودکتان بخواهید نشان دهد که چگونه باید با بزرگترها، کوچکترها و مهمانان رفتار کرد و به آنها احترام گذاشت.

مدارا

ممکن است کودکان، مردمی را که متفاوت هستند مسخره کنند یا به طور تبعیض آمیز به آنها نگاه کنند. آنها کلمات یا جوک هایی را تکرار می کنند که مفهومش را نمی فهمند و نمی دانند ممکن است با این کار کسی را از خود رنجیده کنند. باید برای آنها توضیح داد که چرا تفاوت ها وجود دارند و استفاده از آنها برای تفریح و سرگرمی کار نادرست است، نباید به دیگران اجازه مسخره کردن داد و باید از کسانی که چنین سخنانی می گویند دوری کرد. فرصتی برای کودکتان فراهم کنید تا با مردمی در سنین، نژادها، فرهنگ ها و مذاهب مختلف آشنا شود و با آنها ملاقات کند. او را در معرض هنرها، اسباب بازی ها، موسیقی ها و بازی های گروه های فرهنگی متفاوت قرار دهید. از او بخواهید به سؤالات شما درباره تفاوت های آدمها با زبان ساده و صادقانه پاسخ بگوید. (اگر گفتی چرا آن پسر به زبانی غیر از زبان ما صحبت می کند؟ آفرین! چون او اسپانیایی است.)

انصاف

ممکن است کودک شما بی جهت از دیگران عیب جویی کند یا کمتر در کارهای مشارکتی شرکت کند و دیگران را کمتر در بازی های خود راه دهد. حتی ممکن است نتواند با همبازی هایش سازش داشته باشد و قانون های بازی را طوری تغییر دهد که خودش برنده شود.

پدرها و مادرها باید سعی کنند وقتی فرزندشان با کودکی دیگر دعوا می کند، منصف باشند و با احترام به حرفهای دو طرف دعوا گوش دهند نه اینکه به نفع کودکشان قضاوت کنند. سعی کنید قانونهای خانواده را برای کودکتان تشریح کنید. (در خانواده، ما باید به نوبت به حرف های یکدیگر گوش کنیم و مشکلات را با حرف زدن حل کنیم.) به کودکتان کمک کنید اسباب بازی هایش را تقسیم بندی کند. (آگر دوستت آمد اینجا، تمام اسباب بازی هایی که داری باید به او بدهی. اگر چیزی هست که نمی خواهی او با آن بازی کند، قبل از آمدنش کنار بگذار.) به او راه های منصفانه رفتار کردن با دیگران را بیاموزید. (بیا قبل از شروع بازی، سر قوانین آن به توافق برسیم. یا قبل از شروع بازی، اسباب بازی ات را انتخاب کن.)

از کودکتان بخواهید تصور کند کسی با او رفتار ناعادلانه ای کرده و احساس خود را در این مورد بیان کند یا وقتی که کسی را مشاهده کرد که رفتار ناعادلانه ای دارد، چیزهایی که در این مورد به ذهنش می رسد برای شما بازگو کند.

اینها تنها چند دستورالعمل پیشنهادی هستند که به شما کمک می کنند ارزشهای اخلاقی را از کودکی و سنین پایین به فرزندانتان بیاموزید. سعی کنید از اتفاقات روزمره زندگی بهترین بهره ها را ببرید. آنچه بیش از همه اهمیت دارد آن است که خود عمل کننده به این ارزشها باشید. چرا که کودکان، همیشه بیشترین تأثیر را از والدین خود می گیرند.