چند درصد زنان ایرانی سزارین می‌کنند؟

وب سایت کودکانه: حاضر نیستیم زنده زنده شكنجه شویم. این تصوری است كه در میان نسل جدیدی از زنان رایج شده است كه زایمان به شیوه طبیعی را انتخاب نمی‌كنند.

در یك كلینیك مراقبت های قبل و بعد از بارداری در خیابانی در شمال شهر تهران ، زن جوانی در انتظار به دنیا آمدن نخستین فرزندش، می گوید: «از زایمان طبیعی فقط صحنه های جیغ و فریاد زن ، و دردی كه می كشد در خاطرم هست. واقعاً زایمان طبیعی مثل شكنجه است.»

حالا او با انتخاب زایمان به شیوه سزارین از تصور روزی كه وضع حمل خواهد كرد، خوشحال و هیجان زده است: «این طوری نه خودم اذیت می شوم و درد می كشم و نه اطرافیانم به زحمت می افتند. با پای خودم به بیمارستان می روم و مثل زایمان طبیعی به بچه هم فشار نمی آید.»

این زنان در مقایسه با زنان پیش از خود چه تفاوتی كرده اند؟!

به نظر می رسد با وجود شیوه های نوین پزشكی ، این زنان دیگر حاضر به تحمل درد و رنج زایمان طبیعی نیستند. مسئول كلینیك می گوید: «انگیزه اغلب زنان از زایمان به شیوه سزارین، كاهش آستانه درد است.» و با مثالی كه می زند بر این نكته صحه می گذارد:

« از هر ۱۰ زن بارداری كه به این مركز مراجعه می كنند، ۵ نفر آنها تصمیم قطعی برای زایمان به شكل سزارین دارند. ۳ نفر بین انتخاب زایمان طبیعی و سزارین مرددند و منتظر اعلام نظر پزشك می مانند و فقط ۲ نفر به قطع و یقین می خواهند به شكل طبیعی زایمان كنند. »

نه فقط در تهران ، بلكه وضعیت در شهرستان ها نیز همین گونه است. دكتر« پردیس بهرامیان » جراح و متخصص زنان و زایمان می گوید: « در شهرهای كوچك كه تا چند سال پیش یك سزارین هم انجام نمی شد، زایمان به روش سزارین افزایش یافته است.»

به این ترتیب شاید به زودی پرونده زایمان طبیعی برای همیشه بسته شود و از آن فقط خاطره ای در نقل قول های مادران و مادربزرگ ها باقی بماند!

آمار چه می گوید؟

آمار می گوید در ایران در سال ۷۹ حدود ۳۵ درصد از كل زایمان ها به روش سزارین بود. در سال های بعد این رقم سیر صعودی پیدا كرد و در سال ۸۲ آمار سزارین در بیمارستان های دولتی دانشگاهی ۲۹ درصد ، در بیمارستان های دولتی غیر دانشگاهی ۴۴ درصد و بیمارستان های خصوصی ۸۸ درصد شد.

مدیر انجمن مامایی كشور هم اعلام كرده: « ۶۰ درصد زایمان های زنان ایرانی سزارین است.» « ناهید خداكرمی» افزوده است: « در حالی كه به طور طبیعی فقط باید ۱۰ تا ۱۵ درصد زایمان ها به صورت سزارین انجام شود، اما متأسفانه عمل های سزارین در برخی بیمارستان های خصوصی به ۱۰۰ درصد رسیده و در بیمارستان های دولتی در تهران و در شهرستان ها این عمل ۶۰ تا ۷۰ درصد كل زایمان هاست.»

فاصله ما از این لحاظ هم با كشورهای دیگر عجیب و باور نكردنی است:

«۸۵ درصد زایمان ها در ایرلند به طور طبیعی انجام می شود. در سوئد ۴۰ درصد زایمان ها طبیعی است و در منزل به وسیله ماما صورت می گیرد و در امارات متحده ۸۹ درصد زایمان ها به شكل طبیعی انجام می شود.»

«سزارین» انتخاب تك فرزندها

اغلب خانواده های ایرانی پرجمعیت بودند. دكتر «جواد پیروز بخت» متخصص زنان و زایمان خود به یكی از این خانواده های پرجمعیت تعلق دارد، اما به عقیده او حالا كه تك فرزندی ایده خیلی از جوان ها شده ، زنان جوان هم ترجیح می دهند نخستین و تنها زایمانشان بدون درد باشد.

كاهش درد، انگیزه اغلب زنان برای انتخاب زایمان به شیوه سزارین است. دكتر پیروز بخت می گوید: «آنچه این زنان به آن بی توجهند این است كه هر دو زایمان با درد همراه است.

در زایمان طبیعی این درد قبل از وضع حمل است و در سزارین درد بعد از زایمان به وجود می آید كه بسیار شدید تر از درد زایمان طبیعی است. ضمن این كه درد زایمان طبیعی چون متناوب است بین فواصل درد برای فرد امكان استراحت هست، اما درد زایمان سزارین این طور نیست و زمان زیادی باید بگذرد كه اثر داروهای بیهوشی، مصرف آنتی بیوتیك ها و ... كه بر روی شیردهی نیز مؤثر است، از بدن مادر خارج شود. در زایمان طبیعی خونریزی كمتر است. احتمال عفونت و آمبولی كاهش می یابد و نیاز نیست بیمار آنتی بیوتیك زیادی مصرف كند.

بازگشت سریع عضلات بدن به فرم طبیعی، بازگشت سریع تر به محیط خانواده و شروع زندگی عادی و كاهش هزینه درمان ، از دیگر محاسن زایمان طبیعی است. دكتر پیروز بخت می گوید:« زایمان طبیعی به نوزاد فرصت می دهد خود را با محیط خارج از رحم تطبیق دهد. در واقع انقباض های طبیعی رحم هنگام زایمان، سبب كنار آمدن تدریجی نوزاد با محیط خارج از رحم می شود.»

زایمان بدون درد

آیا زایمان طبیعی عوارضی هم دارد كه در گرایش زنان به انتخاب سزارین مؤثر است؟

در یك بیمارستان دولتی ، مادر جوانی كه سه هفته قبل فرزندش را با زایمان طبیعی به دنیا آورده است ، با وجود سلامتی نوزادش، همچنان با تردید به زایمان طبیعی نگاه می كند:« شنیده بودم كه در زایمان طبیعی نوزاد از ناحیه سر آسیب می بیند و فشار دهانه رحم روی سر نوزاد سبب كند ذهنی او درآینده می شود.» حالا او گمان می كند كشیدگی سر نوزاد ۲۱ روزه اش ازهمان عوارض زایمان طبیعی است.

بیست دقیقه بعد هر دو نفر ما در اتاق دكتر « بهرامیان » ، متخصص و جراح زنان و زایمان به توضیحات او درباره عوارض زایمان طبیعی گوش می دهیم: « اگر زایمان طبیعی درست انجام نشود و زیر نظر پزشك نباشد، می تواند سبب مرگ نوزاد شود. برای مثال اگر بند ناف پیچیده شده باشد و پزشك نتواند به موقع واكنش نشان بدهد، جان نوزاد به خطر می افتد. گاهی درست كنترل نشدن زایمان طبیعی ممكن است موجب خونریزی شدید و سپس كم خونی مادر شود.»

اما به اعتقاد دكتر بهرامیان هیچ سند معتبر و علمی ای وجود ندارد كه نشان بدهد زایمان طبیعی روی هوش نوزاد تأثیر می گذارد و یا سبب كم هوشی او و فشار آمدن به سر نوزاد می شود: «معمولاً به علت نرمی جمجمه سر نوزاد به هنگام زایمان طبیعی ممكن است كمی كشیدگی در این ناحیه به وجود بیاید كه بعد از تولد و در مدت كمتر از یك ماه با رشد نوزاد برطرف می شود.»

كاهش درد زایمان طبیعی به جای جایگزین كردن كامل شیوه سزارین، اقدامی است كه در حال حاضر در بسیاری از كشورها انجام می شود. زایمان بی درد یكی از روش های مطمئنی است كه در كشورهای اروپایی از آن استفاده می شود. در این روش مواد بی حس كننده به داخل كانال نخاع تزریق می شود و بیمار می تواند زایمانی بدون درد داشته باشد.

روش دوم استفاده از مواد بیهوشی استنشاقی است. مثلاً در مواردی كه درد شدید می شود، می توان از گاز N۲O (گاز خنده) برای تسكین درد و كاهش هیجان و استرس بیمار با رعایت اصول پزشكی بیهوشی، استفاده كرد. كمك گرفتن از وسایلی نظیر « فورسپس » و « وكیوم » هم می تواند در كاهش درد زایمان طبیعی و وضع حمل راحت تر مادر مؤثر باشد. »

آنچه پزشكان می خواهند

پزشكان، مادران را به استفاده از شیوه سزارین ترغیب می كنند. این مسئله به همراه تصور زنان از زایمان طبیعی، سبب افزایش زایمان به شیوه سزارین در كشور می شود.

«ناهید خداكرمی» مدیر انجمن مامایی كشور، علت را ناشی از قرار نگرفتن ماما در جایگاه اصلی خودش می داند:« از آنجا كه زنان كشور از همان ابتدای دوران بارداری خود به متخصص زنان و زایمان مراجعه می كنند، اغلب زایمان ها به صورت سزارین انجام می شود.

زیرا پزشكان متخصص، بیماران را به عمل سزارین تشویق می كنند. حتی در برخی از بیمارستان های دولتی پزشكان متخصص با بیماران خود قراردادهای مالی جداگانه می بندند كه خارج از لیست بیمه است و این باعث ادغام بخش خصوصی و دولتی شده است. »

برای یك زایمان طبیعی، پزشك باید چند ساعت وقت بگذارد. علاوه بر این، زایمان ممكن است در هر ساعت از روز یا شب اتفاق بیفتد. دكتر « پیروزبخت » به این موارد، نكات دیگری را هم اضافه می كند: «تفاوت دستمزد بین زایمان سزارین و طبیعی، ترافیك، مسافت های طولانی، مشكلات و گرفتاری های كاری پزشك، تعداد مراجعان و رسیدگی به وضعیت همه آنها، شاید سبب شود همكاران پزشك ترجیح بدهند بیماران به شیوه سزارین وضع حمل كنند كه زمان آن از قبل مشخص می شود و وقت گیری های زایمان طبیعی را هم ندارد. »

دكتر « بهرامیان » متخصص و جراح زنان و زایمان معتقد است:« انتخاب شیوه زایمان در یك رابطه دو طرفه پزشك و بیمار قرار دارد. وقتی بیمار با وجود توصیه پزشك به زایمان طبیعی، اصرار به سزارین دارد، پزشك كاری نمی تواند بكند. بنابراین هر چه با آموزش های عمومی سطح آگاهی زنان را بالا ببریم، پزشكان نیز در نهایت تابع نظر بیماران خود خواهند بود و جز در مواردی كه از نظر پزشكی انجام دادن سزارین به نفع بیمار است، آن را توصیه نمی كنند. »

نوزادان قیمتی

نوع بیمارستان، مدت اقامت بیمار در بیمارستان، خدمات بهداشتی و پزشكی ارائه شده به بیمار، شهرت پزشك، و توافق بیمار و پزشك در تعیین هزینه انواع زایمان مؤثر است.

هزینه زایمان طبیعی در بیمارستان های دولتی برای فرد غیربیمه از ۲۵ هزار تومان به بالا و هزینه زایمان به شیوه سزارین ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان است. در بیمارستان های خصوصی تفاوت هزینه ها چشمگیرتر است. به گونه ای كه هزینه زایمان سزارین در تعدادی از بیمارستان های خصوصی تهران به بیش از یک میلیون تومان نیز می رسد كه شامل هزینه بیمارستان (اتاق عمل، دارو، بیهوشی) و دستمزد جراح و كمك جراح و مبلغی است كه بیمارستان برای حق جراح دریافت می كند. دكتر« پیروزبخت » می گوید:« در واقع كسانی كه می خواهند پزشك خاصی زایمان آنها را انجام دهد، حاضرند هر مبلغی كه پزشك تعیین می كند، به او بپردازند. »

مسئولان چه كردند

به دنبال افزایش تعداد زایمان به شیوه سزارین، مسؤولان در سال ۸۲ دستورالعملی برای محدودیت عمل سزارین صادر كردند كه براساس آن عمل سزارین به شرایط اضطراری و خاص محدود می شود. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی اعلام كرد: این دستورالعمل با توجه به تمایل زیاد زنان باردار ایرانی برای عمل سزارین و به منظور كاهش عوارض ناشی از این عمل برای نوزادان، صادر شده است.

بر اساس این مصوبه و بخشنامه آن مقرر شد در صورتی كه بیش از ۲۵ درصد كل زایمان های انجام شده در یك بیمارستان، به روش سزارین باشد، پرداخت حق بیمه آن قطع خواهد شد.

صدور این دستورالعمل البته مخالفت هایی را در میان پزشكان و متخصصان زنان و زایمان و بیمارستان ها به همراه داشت، اما بیش از همه زنان به آن اعتراض كردند.

در یك نظرسنجی ۸۵ درصد زنان عقیده داشتند دولت حق ندارد نوع زایمان را تعیین كند، اما می توان به جای به كار گرفتن این قبیل روش های بازدارنده، كارهای اساسی تر دیگری انجام داد، از جمله آگاه كردن زنان از عوارض زایمان به شیوه سزارین و فواید زایمان طبیعی، بهبود كیفیت بیمارستان های دولتی كه در آنها زایمان طبیعی در اولویت باشد و تغییر تعرفه ها به گونه ای كه بالا بودن هزینه سزارین، آن را به انتخابی برای طبقه مرفه جامعه تبدیل نكند.