دفاع کودکان از خود، آموزش دهید

پاسخ دکتر پرویز رزاقی، روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه:

معمولا بچه هایی که در تعامل با دیگر کودکان هستند و می خواهند لیدر باشند و رهبریت گروه را به عهده گیرند با دلایل مختلفی دست به این گونه رفتار می زنند. اول، بچه هایی که فرزند دوم خانواده هستند. در بچه های دوم ما ساختار تحکم طلبی و جرات مندی زودرس را بیشتر می بینیم. دوم، این حالت کودک به دوران بارداری مادر مربوط می شود. یعنی مادری که در دوران بارداری به هر دلیل اضطراب داشته یا هر جور نابسامانی خلقی دیگری را تجربه کرده، احتمال اینکه فرزندنش این گونه فعال و اکتیو بشود، بیشتر است تا آنجایی که حتی ممکن است دچار مشکلاتی منند ADHD یا همان بیش فعالی هم بشود. این گونه بچه ها در تعامل با گروه قدرت تحمل و صبوری ندارند و شروع به اعمال قدرت بر روی سایر بچه ها می کنند و یک جور تحکم طلبی در آنها مشاهده می شود. سوم، گاهی اوقات خود والدین و مخصوصا مادر این ویژگی ها را در کودک تقویت می کند. کودک در ابتدای تعاملات اجتماعی که شروع ارتباط گرفتن است با مادر سر و کار دارد و وقتی مادر تحکم او را می پذیرد، کودک یاد می گیرد همواره و با همه با همین شیوه رفتار کند. و اما راه حل های روانشناختی برای این مسئله پیش آمده گوناگون است. والدین باید روش بازی کردن و تعامل گرفتن با گروه های هم سن و سال را به کودک خود بیاموزند. مادر باید در خارج از جمع کودکانه این نیازهای استقلال طلبانه فرزند خود را تامین کنند. والدین باید به این گونه کودکان استقلال بیشتری بدهند تا کودک در ارتباط با گروه های هم سن و سال خودش برای ارضای حس استقلال طلبانه اش زورگویی نکند. کودک باید روش گذشت و ایثار را از والدین خودش یاد بگیرد. این نوع آموزش با مشاهده اتفاق می افتد . یعنی کودک باید ببیند پدر و مادرش در برابر دیگران گذشت و ایثار دارند. ما باید به کودک کمک کنیم در مراحل مختلف زندگی صبر و بزرگواری را پیشه کند و این اتفاق نمی افتد مگر اینکه والدین شیوه زندگی خودشان را اصلاح کنند که ما به آن اصلاح سبک زندگی می گوییم. وقتی کودک را به پارک و زمین بازی می برند مراقب باشند که نوبت را رعایت کند. برای سوار شدن تاپ یا سرسره مدتی بایستد، تا بچه های دیگر هم از آن وسیله استفاده کنند و اگر بچه تحکم طلبی می کند که زود برود و جا بزند او را متقاعد کنند این کار را انجام ندهد. از طرف دیگر خانواده همه درخواست های کودک را تامین نکند. مثلا اگر کودک چهار خواسته دارد ۲ تا از آنها تامین کنند. چون اگر بدون درنگ تمام نیازهای کودک را براورده کنند کودک فکر می کند همه باید در برابرش همینطور رفتار کنند، در حالیکه این طور نیست. همه این راهکارهایی که گفته شد مهارتهای فرزند پروری هستند و باید در مورد بچه هایی که تحکم طلب تر هستند با دقت بیشتری اعمال شود. در آخر هم باید برای رفتار کودک پاداش و تنبیه در نظر گرفته شود. یعنی والدین با با کودک یک قرارداد بگذارند که وقتی کودک رفتاری که مد نظر خانواده است مانند صبوری، گذشت، دروغ نگفتن و دعوا نکردن و ... را انجام داد به او پاداش بدهند و تنبیه هم می شود حذف پاداش یعنی هرگاه کودک تحکم طلبی کرد و دعوا به را انداخت او را از بازی در گروه منع کنند و پاداش ندهند. با این روش کم کم کودک تحکم و زورگویی را کنار می گذارد و شروع به گرفتن ارتباط سالم با دیگران می کند یعنی کودک یاد می گیرد که برای دیگران هم حقی قائل شود.