طول سرویکس من طبیعی است؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من سونوی غربالگری سه ماهه اول انجام دادم که نتایج آن به این شرح است. c.r.i=۶۹mm جفت در دیواره خلفی partial perevia با گرید ۰ دیده شده و طول سرویکس ۳۲ میلیمتر است وnt=۰.۹mm است. می خواستم ببینم طول سرویکس و گرید و ان تی در این سن بارداری طبیعی است یا خیر و آیا نیاز به استراحت مطلق دارم؟

پاسخ دکتر میترا محیط، متخصص زنان و زایمان:
طول سرویکس بالای ۳۰ طبیعی است. ان تی هم وضعیت مناسبی دارد و ایشان به اقدام خاص یا حتی استراحت مطلق نیز هیچ نیازی ندارند. طول سرویکس به این معناست که دهانه رحم در طول بارداری باید کانالیزه باقی بماند و سپس در زمان زایمان شدید کوتاه می شود و دهانه رحم باز می شود. اگر طول سرویکس زیر ۳۰ باشد ممکن است اقدامات خاصی لازم باشد. در مورد استراحت مطلق، فقط در زمانی که ناهنجاری هایی در رحم وجود دارد و دهانه رحم خود به خود باز می شود یا اگر طول سرویکس کم شود، علاوه بر این که دهانه رحم دوخته می شود، ممکن است یک استراحت مطلق هم بدهیم تا حاملگی را نجات بدهیم. ما حتی در مورد سقط جنینی که در سه ماهه اول بارداری انجام می شود هم استراحت مطلق تاثیری در پیش آگهی سقط ندارد و نمی تواند جلوی سقط را بگیرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
طول دهانه رحم به طور طبیعی ۴۰ میلی متر است و در طول بارداری کانالیزه باقی می‌ماند و در زمان زایمان شدید کوتاه شده و دهانه رحم باز می‌شود.
در هنگام بارداری طول دهانه رحم بالای 30 طبیعی محسوب می‌شود در زنان کم خطر یا حتی بی خطر طول سرویکس در دوران بارداری به طور متوسط بین هفته های چهاردهم تا سی ام 35 تا 40 میلی متر است.

اندازه طول سرویکس در هفته های بارداری
- هفته ۸ تا ۱۴ بارداری: حداقل طول سرویکس ۲۸ میلیمتر و حداکثر ۵۶ میلیمتر
- هفته 15 تا 28 بارداری: حداقل طول سرویکس 26 میلیمتر و حداکثر 52 میلیمتر
- هفته ۲۹ تا ۳۷ بارداری: حداقل طول سرویکس ۲۷ میلیمتر و حداکثر ۵۲ میلیمتر
نامناسب بودن دهانه رحم به گشاد شدن خودبخودی سرویکس رحم اشاره دارد و علت شایع مشکلات حاملگی در سه ماهه دوم است. به طور معمول بی کفایتی سرویکس در سه ماهه دوم نشان داده می شود. بیماران در معرض خطر بالای زایمان زودرس شامل موارد زیر می باشند:
- idiopathic (شایع ترین)
- ناهنجاری های رحمی
- قرار گرفتن در معرض دئودیلتیزل بسترول (DES)
- ترومای قبلی یا جراحی سرویکس قبلی
- سقط جنین قبلی
- زایمان زودرس قبلی
- حاملگی چندقلو
- اختلال بافت همبند (سندرم Ehlers-Danlos)
- تست های بالینی
- آزمایش فیبرونکتین جنین (fFN) در مخاط واژینال: قبل از انجام اسکن مجدد واژن باید انجام شود

طول غیرطبیعی دهانه رحم
کوتاه شدن طول دهانه رحم طیف گسترده‌ای دارد و ممکن است بین ۱۵ تا ۲۵ میلی‌متر متغیر باشد. اما آنچه اهمیت دارد این است که برای بارداری طبیعی تنها طول سرویکس نیست نمیتواند پیش بینی کننده عدم کفایت دهانه رحم باشد.
کوتاه شدن تدریجی توسط با سونوی سریالی و کوچک شدن شکل V بخش پایین رحم و تغییرات گردن رحم به صورت پویا قابل تشخیص است.

سونوگرافی واژینال بهترین گزینه
در مطالعه‌ای که روی ۵۹ هزار مورد خانم‌های مراجعه‌کننده به بیمارستان کینگر کالج لندن برای انجام سونوگرافی آنومالی روتین در هفته ۶+۲۴-۲۰ انجام شد طول دهانه رحم همه این زنان به روش ترانس واژینال اندازه‌گیری شد و در نهایت مدلی برای تخمین خطر زایمان زودرس پیشنهاد شد.
به‌طور کلی با بررسی مطالعات انجام شده تاکنون، اندازه‌گیری طول سرویکس با سونوگرافی واژینال قویترین فاکتور پیش‌گویی‌کننده منفرد زایمان زودرس بوده است. این روش در تعیین گروهی از بیماران که به طور اخص از پروژسترون سود می‌برند، مفید است.
در مطالعات مربوط به سرکلاژ نیز طول سرویکس در پیشگیری از مداخله نابجا مفید بوده است. سابقه زایمان زودرس قبلی نیز همانطور که پیشتر اشاره شد یک فاکتور دیگر پیشگویی‌کننده زایمان زودرس در حاملگی بعدی است و هر چه این مشکل زودتر و مکررتر رخ داده باشد خطر زایمان زودرس افزایش بیشتری می‌یابد.
در حاملگی‌های دو یا چندقلویی بررسی طول سرویکس اثری بر سرنوشت مادر و جنین نداشته است و به طور کلی خطر زایمان زودرس در طول سرویکس 30 میلی‌متر کمتر از 1درصد، در 15 میلی‌متر 50درصد و در 5 میلی‌متر 80 در سه ماهه دوم حاملگی است.
باید توجه داشت که کم شدن طول سرویکس در بیشتر از ۲۸ هفته پیش‌گویی‌کننده زایمان زودرس نیست و در سه ماهه سوم قسمتی از فیزیولوژی نرمال بارداری محسوب می‌شود.

سرکلاژ در بارداری دوقلویی خطرناک است
در دو مطالعه جدید انجام سرکلاژ تنها در زنان با سرویکس کوتاهتر از ۱۵ میلی‌متر در اندازه‌گیری طول سرویکس در سه ماهه دوم در پیشگیری از زایمان زودرس موثر بوده است.
بد نیست بدانید که در حاملگی دوقلویی سرکلاژ خطر زایمان زودرس را دو برابر می‌کند و خطر مرگ و میر نوزادی را نیز افزایش می‌دهد.
تست فیبرونکتین جنینی مثبت و سرویکس کوتاه و نیز وجود اینترلوکین ۸ در ترشحات سرویکس هر دو نشانگر عفونت و التهاب محسوب می‌شوند و سرکلاژ در این موارد توصیه نمی‌شود.
در سرویکس‌های بسیار کوتاه نیز احتمالا فرآیند پاتولوژیک از قبل آغاز شده است و به علت احتمال عفونت سرکلاژ توصیه نمی‌شود.

نارسایی سرویکس
نارسایی سرویکس یا همان دهانه رحم وقتی اتفاق می‌افتد که بافت ضعیف سرویکس باعث زایمان زودرس یا سقط جنین در یک بارداری سالم شود. قبل از بارداری، ‌دهانه رحم، بسته و محکم است.
اما با پیشرفت بارداری سرویکس به مرور زمان نرم شده، طول آن کاهش پیدا کرده (افاسمان) و باز می‌شود (دیلاتاسیون). اگر دچار نارسایی سرویکس باشید دهانه رحم زودتر از زمان مناسب باز شده و جنین زودتر از موعد به دنیا می‌آید.

تشخیص و درمان نارسایی دهانه رحم چگونه است؟
به سختی می‌توان نارسایی گردن رحم را تشخیص داده و درمان کرد.
اگر دهانه رحم زود شروع به باز شدن نماید یا اگر سابقه نارسایی دهانه رحم داشته باشید ممکن است پزشک داروهای جلوگیری از باز شدن دهانه رحم، سونوگرافی زیاد یا عمل‌هایی که دهانه رحم با بخیه بسته می‌شود (سرکلاژ) را توصیه نماید.

علائم نارسایی دهانه رحم چیست؟
اگر دچار نارسایی رحم و کوتاه بودن طول سرویکس باشید ممکن است در اوایل بارداری هیچ علامتی برای آن مشاهده نکنید.
بعضی از زنان احساس ناراحتی ملایم یا لکه بینی در جریان چند روز از بارداری بین هفته 14 تا 20 بارداری دارند. بهتر است حواستان به علائم زیر باشد:
- احساس فشار به ناحیه لگن؛
- کمردرد جدید؛
- انقباضات ملایم شکم؛
- تغییر ترشحات واژن؛
- خونریزی واژینال ملایم.

در چه شرایطی خطر نارسایی دهانه رحم بیشتر است؟
عواملی که خطر نارسایی دهانه رحم را افزایش می‌دهند به شرح زیر است:
آسیب به سرویکس. بعضی از عمل‌های جراحی که برای درمان اختلالات سرویکس انجام می‌شود و نیز پاپ اسمیر غیر نرمال باعث نارسایی دهانه رحم می‌شود.
عمل‌های جراحی دیگر مثل کورتاژ هم ممکن است منجر به نارسایی دهانه رحم بشود. گاهی (اما به ندرت) پارگی سرویکس در جریان زایمان قبلی می‌تواند منجر به نارسایی رحم بشود.
نژاد. زنان سیاه پوست بیشتر در معرض نارسایی دهانه رحم قرار دارند که دلیل آن هنوز معلوم نیست.
خصوصیات ارثی. ناهنجاری‌های رحمی و اختلالات ارثی که بر شکل الیاف گونه پروتئین که بافت‌های ارتباطی بدن را می‌سازد (کلاژن) اثر می‌گذارد ممکن است باعث نارسایی سرویکس بشود.
همچنین قرار داشتن قبل از زایمان در معرض دی اتیل استیل بسترول که یک فرم مصنوعی هورمون استروژن است، با نارسایی رحم ارتباط دارد.

عوارض نارسایی رحم در بارداری چیست؟
نارسایی رحم باعث می‌شود بارداری در خطر قرار بگیرد. به ویژه در سه ماهه دوم بارداری خطرات زیر وجود دارد:
- زایمان زودرس
- سقط جنین.

جلوگیری و درمان نارسایی دهانه رحم چگونه است؟
متاسفانه نمی‌توانید جلوی نارسایی رحم را بگیرید. اما برای داشتن یک بارداری سالم و کامل اقدامات زیر لازم است:
مراقبت‌های بارداری را در زمان لازم انجام دهید. معاینه‌های بارداری باعث می‌شود پزشک سلامت جنین و باردرای را بررسی نماید. درباره هر موضوعی که باعث ناراحتی شما می‌شود با پزشک صحبت نمایید. حتی اگر کم اهمیت به نظر می‌رسد.
رژیم غذایی مناسب داشته باشید. در بارداری به اسید فولیک، کلسیم، آهن و سایر مواد غذایی غنی نیاز دارید. ویتامین بارداری روزانه که بهتر است چند ماه قبل از باردرای آغاز شود باعث جبران کمبودهای تغذیه‌ای می‌شود.
افزایش وزن شما باید به اندازه مناسب باشد. افزایش وزن مناسب باعث پشتیبانی از جنین می‌شود. افزایش وزن به اندازه 11 تا 16 کیلوگرم معمولا برای زنانی توصیه می‌شود که قبل از بارداری وزن مناسبی دارند.
از مواد پر خطر دوری کنید. اگر سیگار می‌کشید، به سرعت آنرا کنار بگذارید. الکل و داروهای غیر قانونی مصرف نکنید.
قبل از مصرف هر نوع دارو با پزشک مشورت نمایید. حتی قبل از مصرف داروهای بدون نسخه نظر پزشک را بپرسید چون ممکن است مصرف آنها در بارداری توام با خطر برای شما یا جنین باشد.
اگر قبلا سابقه نارسایی سرویکس داشته‌اید، خطر باز شدن دهانه رحم، زایمان زودرس و سقط برای بارداری‌های بعدی شما وجود دارد. اگر می‌خواهید دوباره باردار شوید با پزشک خود در مورد ریسک‌ها و اقدامات لازم برای داشتن بارداری سالم صحبت نمایید.