گریه زیاد کودک، مهم‌ترین علل

پرسش: برادری 6 ساله دارم که خیلی عصبی است. همیشه بهانه جویی می کند و با کوچکترین بهانه گریه می کند. در طول روز بارها گریه می کند و از اینکه گریه می کند ناراحت می شود و به مادرم می گوید با من قهر نباش و سر این موضوع نیز مدتی گریه می کند. هر چه مادرم توضیح می دهد که با تو قهر نیستم قبول نمی کند. این اتفاق در جمع بیشتر اتفاق می افتد. در کل خیلی پرخاشگر است و اصلا حرف هیج کس را قبول نمی کند و همیشه می خواهد همه به حرف های او گوش کنند. خیلی ترسو است و گاهی شب ها کابوس می بیند. می خواستم بدانم ما چه کار می توانیم بکنیم تا اینقدر گریه نکند؟ زمانی که گریه می کند بهترین کار چیست؟ چگونه او را آرام کنیم؟

پاسخ: اول باید توضیحاتی کلی در مورد محیط این کودک برای من بدهید تا بتوانم شما را راهنمایی کنم. مثلا رابطه مادر و پدر شما با هم چگونه است؟ آیا در محیط خانه شما تنش و اختلاف و ناراحتی زیاد است؟ کسی را در خانه دارید که دائما قهر کند؟ یا اینکه اعضای خانواده در برابر بدرفتاری های این کودک زیاد قهر می کند؟

مهم‌ترین علل پرخاشگری کودکان عبارت از
- هیجانات دوران بارداری که بر جنین اثر می‌گذارد و او را مستعد پرخاشگری می سازد (هیجانات مادر از طریق ترشح هورمون‌های خاصی در خون او بر جنین اثر دارد).
- مشاهده‌ی رفتارهای پرخاشگرانه و الگو قرار دادن رفتار بزرگ‌ترها و همسالان. اگر والدین برخوردهای جسمانی (کتک زدن) را برای کنترل و منضبط کردن فرزندانشان به کار ببرند، با زبانِ بی زبانی به فرزندان خود می آموزند «آنچه را من انجام می‌دهم، انجام ده» و به این طریق عملاً آن‌ها را به رفتار پرخاشگرانه تشویق می‌کنند. فراموش نکنید کودکان فقط تقلید نمی‌کنند و با ابتکارات و خلاقیت‌هایدوران کودکی، رفتارهای پرخاشگرانه‌ی جدیدی را ابداع می‌کنند.

- اصل پاداش و تنبیه عامل مؤثری در رفتار پرخاشگرانه‌ی کودک است. کودکی که برای به دست آوردن چیزی پا را به زمین می کوبد و داد و فریاد به راه می اندازد و سرانجام به آنچه که می‌خواسته می رسد، می آموزد با این روش می تواند به مقاصدش برسد و بدین سان صفت پرخاشگری در او تقویت می شود. برعکس اگر این رفتار او مجازات و محرومیتی به دنبال داشته باشد، میزان پرخاشگری او کاهش می یابد. ایستادگی و مقاومت به جای خشمگین شدن، بهترین رفتاری است که از والدین در این لحظات انتظار می‌رود.

- کودکان اگر نتوانند انرژی خود را به شکل صحیح ابراز نمایند به صورت رفتارهای پرخاشگرانه نشان می دهند.
- کودکان نمی توانند به راحتی احساساتشان را بیان کنند، همین عامل باعث رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود.
- گرسنگی، تشنگی، خستگی، احساس نیاز به خواب، ضعف جسمی، بیماری (به ویژه وجود انگل) و استفاده از برخی داروها زمینه را برای پرخاشگری مساعد می‌کند.
- عواملی چون: ناکام ماندن آرزوها و بی توجهی به کودک، محرومیت‌ها، تنبیه زیاد، احساس گناه، ترس و احساس طرد شدن و ... .

هنگام بداخلاقی برادرتان این روش ها موثر خواهد بود:
- در برابر عصبانیت کودک، پرخاشگری و رفتار نادرست نداشته باشید.
- در رفع ناکامی ها، گرفتاری ها و محرومیت‌های کودک و نوجوان تلاش نمایید.
- تا زمانی که کودک عصبانی است به هیچ وجه با او بحث و جدل نکنید.
- در حد توان کودک مسئولیت‌های متفاوت به او دهید.
- کودک و نوجوان را به شرکت در کارهای گروهی و جمعی تشویق نمایید.
- کودک را از محیط‌هایی که پرخاشگری را تقویت می‌کند (مثل بازی‌های رقابتی خشن یا شرایط درگیری با دیگران) دور سازید.
- اجازه ندهید، خشم کودک از مجادله‌ی لفظی تجاوز کند. (تغییر محیط فیزیکی و تغییر فضای بحث اقدام مفیدی است)
- به او متذکر شوید که گفتار و کردار ناپسند او نه تنها به شخصیت دیگری، بلکه به خود او هم لطمه می‌زند.
- عواقب ناگوارِ رفتار پرخاشگرانه به ویژه حسِ انتقام گیری طرف مقابل یا طرد شدن از جمع دوستان را گوشزد کنید.
- شرایط مساعد برای تخلیه‌ی هیجانات و عواطف کودک را به صورت‌های مختلف فراهم کنید.
- بخشیاز وقتتان را در اختیار فرزندتان قرار دهید سعی کنید آن لحظات را مطابق با خلق و خود و نیاز کودک یا نوجوان صرف بازی یا فعالیت‌های مورد علاقه‌ی او کنید.
- رفتارهای جانشین را به کودکان بیاموزید، کلمات کلیدی «نوبت را رعایت کن»، «با هم بازی کنید»، «آرام باشید» مفید است. سعی کنید از به کار بردن جملات «چرا این قدر شر هستی؟»، «چرا همیشه می‌خواهی دعوا راه بیندازی؟» خودداری کنید. به جای تلقین منفی از تلقین مثبت استفاده کنید.