نفخ نوزاد شیرخوار، بهترین راه پیشگیری

بالا بردن پاها و کشیدن آنها و بهانه گیری، از نشانه های نفخ است که در نوزادان در سه ماه اول زندگی شیوع دارد، زیرا روده های آنها در حال بالغ شدن است.

پرسش: نوزاد ما ۱۰ روزه است شب ها خیلی نفخ می کند؟ راه حال هایی برای رفع نفخ در نوزادان را در صورت امکان توصیه بفرمایید.

پاسخ: نفخ نوزادان حالتی است که با کولیت نوزادی مرتبط است. کولیت دل درد و دل پیچه همراه با قولنج در نوزادان است و نوزادان تازه متولد شده ای که از شیر مادر تغذیه می کنند از هفته دوم به بعد با این مشکل درگیر می شوند. دلیل این مشکل، نبود باکتری در دستگاه گوارش نوزاد و کم بودن فلور میکروبی در بدن است و پس از شکل گیری فلور میکروبی، مشکل نوزاد نیز رفع می شود. مشکل نفخ در بیشتر کودکان ایجاد و تا ماه سوم و چهارم زندگی رفع می شود و نیازی به استفاده از دارو ندارد و جایی برای نگران شدن مادران نیست.
دل درد، نا آرامی و کولیت که برخی از شیرخواران دچار آن می ‌شوند، می ‌تواند بر اثر غذایی که مادر خورده است، به وجود آمده باشد. همچنین بو و طعم مواد غذایی وارد شده در شیر مادر ممکن است، شیرخوار را نسبت به خوردن شیر بی‌ میل کند.
مادران شیرده از مصرف غذاهای نفاخ، مواد بودار و مقادیر زیاد کافئین خودداری کنند‌ زیرا ترکیبات موجود در این مواد غذایی ممکن است از طریق شیر وارد بدن نوزاد شده و او را دچار ناراحتی‌های گوارشی می‌کند. البته می ‌توان گفت که چنین رخدادهایی به طور دقیق قابل پیش ‌بینی و پیشگیری نیستند اما این مادران با توجه به نوع مواد غذایی مصرفی و عکس‌العمل فرزند شان، می ‌توانند تصمیم بگیرند که کدام ماده غذایی را حذف کنند یا از میزان مصرف‌ شان بکاهند.
برخی از مواد غذایی می‌ تواند طعم و بوی شیر مادر را تغییر دهد که می ‌توان به سیر، پیاز، کلم، شلغم، لوبیای سبز، حبوبات، ریواس و زردآلو اشاره کرد و احتمال دل‌ دردهای 24 ساعته شیرخوار را به وجود ‌آورد. در ضمن مصرف زیاد هندوانه، خربزه، هلو و دیگر میوه‌ های نوبرانه، نرسیده و کال در ایجاد اسهال و دل ‌درد کودکان تاثیر می ‌گذارند.
در بعضی خانواده ‌ها مصرف برخی مواد غذایی توسط مادر در فرزند شیرخوارشان ایجاد حساسیت و آلرژی می ‌کند که می ‌توان به شیر گاو، تخم‌ مرغ، فراورده‌ های گوشتی، بادام ‌زمینی و فراورده ‌های سویا اشاره کرد که بهتر است از برنامه غذایی حذف شوند.

نفاخ ها
موز نفاخ است و زیادخوردن آن خصوصا در سرد مزاجان تولید گاز معده می کند.
خیار نفاخ است.
مصرف زیاده از حد گوجه سبز باعث نفخ معده می شود.
انار برای کسانی که دچار نفخ معده هستند، ضرر دارد.
زردآلو به طور کلی دیر هضم و نفاخ است و علاج نفخ آن، خوردن هسته زرد آلوی شیرین است.
تمام حبوبات نفاخ هستند.
تخم مرغ به دلیل گوگرد موجود، ایجاد نفخ در شکم می کنند.
پسته خصوصاً پسته خام، نفاخ است.
شاه توت نفاخ است.
گیلاس طبیعتی سرد دارد و مصرف زیاد آن باعث نفخ معده می شود.
مصرف زیاد خربزه باعث نفخ می شود.
زرشک نفاخ است.
عسل برای کسانی که به نفخ شکم مبتلا هستند توصیه می شود.
شیر نفاخ اس .
پوست انگور دیر هضم است و موجب دل درد، نفخ و عوارض دیگر می گردد.
زیاده روی در مصرف انجیر تولید نفخ شکم و اسهال کرده و برای چشم نیز مضر است.
مصرف زیاد خاکشیر، ممکن است سبب افزایش موقتی نفخ شکم شود.
زیاده روی در خوردن فندق، ایجاد نفخ و گاز شکم می کند.
کشک نفاخ است .
تره، ترب و پیاز، نفاخ هستند.
کاهو دارای مقدر زیادی الیاف است که تولید گاز و نفخ در معده می کند.
زیاده روی در مصرف کلم موجب ایجاد نفخ و افزایش فشار خون می شود.

غیر نفاخ ها
شلغم اشتها آور و بی نفخ است .
ماش بسیار زود هضم و غیر نفاخ است .
هلو با هر معده ای سازگار است و نفخ ایجاد نمی کند .
چغندر ، آرام بخش و خنک است و اگر پخته شود ایجاد نفخ نمی کند.
شوید نفخ شکم را از بین می برد.
گشنیز ضد نفخ است و دل درد را بر طرف می کند.
جعفری نفخ را کاهش می دهد.
عرق نعنای خالص بسیار ضدنفخ است.
مرباى پوست هندوانه مبارز سرسخت نفخ معده است.
از فلفل قرمز به عنوان داروی ضد نفخ استفاده می شود.
زیره سیاه خاصیت ضد نفخ دارد.
چای سبز باعث تقویت معده شده و ضمن دفع سموم بدن، نفخ معده را نیز برطرف می کند.
آویشن کوهی ناراحتی های معده را از نظر هضم و نفخ به طور کلی برطرف می کند.
کنگر فرنگی، گاز و نفخ معده و روده را از بین می برد.
رازیانه خاصیت ضد نفخ دارد.
نوشیدن یک فنجان دم کرده ریحان، نفخ و گاز معده را از بین می برد.

توصیه می شود در فرایند شیردهی نکات زیر رعایت شود
مادران باید در موقعیت راحتی به نوزاد شیر بدهند. باید بنشینند و تکیه بدهند و بالشی زیر دستشان بگذارند و به نوزاد شیر بدهند تا هم خودشان در شرایط مناسبی باشند و خسته نشوند و هم نوزاد راحت باشد و با آرامش شیر بخورد، به اصطلاح مادران باید روی یک تخت چهار بالش بنشیند و بچه شیر بدهند چرا که شیر دهی یک مکانیسم ذهنی - جسمی است.
همچنین به زور نباید سینه را داخل دهان کودک گذاشت چرا که نوزادان مقدار کمی شیر که می خورند، نفس می گیرند و مجدداً شیر می خورند و این امر نیاز به صبر و حوصله مادر دارد. پس از شیردادن حتماً آروغ نوزاد را بگیرید. سر نوزاد را روی شانه خود قرار دهید و آرام آرام به پشت او بزنید تا باد گلو بزند.
برای رفع نفخ نوزادان نیز مادر هر روز یک لیوان جوشانده رازیانه و زیره همراه با عسل میل کنند. همچنین مادران می توانند برای رفع نفخ در نوزاد، خودشان نیز عرق نعناع استفاده کنند. برای کاهش نفخ نوزادان بهتر است مادر شیرده از غذاهای نفاخ استفاده نکند، آرامش داشته باشد و هنگام شیر دادن به کودک نیز استرس و نگرانی نداشته باشد.
بهترین درمان مشکل نفخ، بغل کردن نوزاد و نوازش است. می توان از موسیقی ملایم نیز برای آرام کردن نوزاد استفاده کرد. در صورتی که نوزاد بیش از حد بی قرار بود می توان حوله گرم را روی شکم او قرار داده و او را نوازش کرد. در صورتی که نفخ نوزاد با موارد بالا برطرف نشد، می توانید به متخصص کودکان مراجعه کنید و داروی ضد نفخ بگیرید.

مهمترین مطالب در این باره:

نفخ حاصل جمع شدن گاز در دستگاه گوارش است و احساس بسیار بدی را به فرد انتقال می دهد.

چگونه می توانم بگویم نوزاد من نفخ شکم دارد؟
اگر کودک بدون هیچ دلیلی آشکار بهانه می گیرد، احتمالا درد ناشی از گاز دارد. بچه ها با درد گاز پاهای خود را بالا می برند و پشت خود را می کشند. (این علائم می تواند نشانه های کولیک یا ریفلاکس نیز باشد).

چه چیزی سبب ایجاد گاز یا نفخ شکم نوزاد می شود؟
عوامل متعددی می تواند باعث نفخ شکم شود. درد گاز در نوزادان در سه ماه اول زندگی شایع است، زیرا روده های آنها در حال بالغ شدن است. همچنین این مشکل بین سنین 6 تا 12 ماه معمول است، زمانی که نوزاد برای اولین بار غذاهای متفاوتی را امتحان می کند:
۱- مصرف یک پروتئین خاص در شیر خشک یا شیر مادر
درد گاز در کودک شیرخوار ممکن است ناشی از عدم تحمل پروتئین در رژیم غذایی باشد. شناسایی و حذف مواد مجاز ممکن است کمک کند. (محصولات لبنی یکی از عوامل اصلی می باشند).
اگر نوزاد شما شیر خشک می خورد و درد گاز دارد، احتمالا مشکل عدم تحمل پروتئین در شیر خشک دارد. در صورتی که این مورد باشد، پزشک میتواند گزینه ای ضد آلرژیک را توصیف کند.
2- خوردن سبزیجات خاص
نوزادان نیز مانند بزرگسالان، پس از خوردن سبزیجات خاص، مانند بروکلی و گل کلم، نفخ می کنند . اگر فرزند شما این غذاهای سالم را بخورد، خوب است. فقط سعی کنید از این موادغذایی به مقدار زیاد به او ندهید.
3- نوشیدن آبمیوه
نوزادان نباید چیزی جز شیر مادر یا شیر خشک (و آب را تا 6 ماهگی ) مصرف کنند. هضم فروکتوز و ساکروز موجود در آبمیوه برای آن ها دشوار است و در نتیجه باعث نفخ و یا اسهال می شود.
4- عدم نوشیدن آب به مقدار کافی
آب برای نوزاد زیر ۶ ماه توصیه نمی شود.
هنگامی که کودک شما 6 ماهه است، نوشیدن آب مشکلات گاز را برطرف نمی کند، اما یبوست را بهبود می بخشد. یبوست اغلب با گاز و ناراحتی شکم همراه است.
در روز ۲ تا ۴ اونس آب به علاوه شیر مادر به نوزاد شش ماهه خود بدهید. همانطور که نوزاد شما به ۱۲ ماه نزدیک می شود، این مقدار را به ۴ تا ۶ اونس آب در روز افزایش دهید.

چه زمانی برای نفخ شکم نوزادم به پزشک مراجعه کنم؟
اگر چند بار در روز، بیش از سه روز متوالی نوزاد مشکل نفخ داشت، یا اگر گاز با سایر علائم مانند استفراغ، اسهال یا تب همراه باشد، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

۱۸ درمان نفخ شکم نوزاد
1- شکم نوزاد را ماساژ دهید:
شکم نوزاد را در جهت عقربه های ساعت به آرامی ماساژ دهید. این کار باعث آرام شدن نوزاد می شود و باعث خروج گاز به روده ها می شود.
ماساژ شکم نوزاد برای درمان نفخ شکم
روده ها در جهت عقربه های ساعت حرکت می کنند. بنابراین بهترین جهت چرخش جهت عقربه های ساعت است.
دستتان را فشار ندهید. سعی کنید باعث ناراحتی نوزاد نشوید.
علاوه بر کمک به استراحت کودک، ماساژ ملایم باعث کاهش گاز در شکم می شود. نوزاد را روی زانوی خود قرار دهید، و پشت او را بمالید. این کار موجب آزاد شدن فشار می شود.
2- حالت قرار گیری نوزاد را تغییر دهید:
اگر گاز در روده نوزاد گیر کرده باشد، بهتر است حالت قرار گیری او را تغییر دهید تا گاز آزاد شود.
اگر نوزاد دراز کشیده است، او را بلند کنید و بنشانید. می توانید او را راه ببرید. حرکت باعث خروج گاز از سیستم می شود.
نوزاد را به شکلی بگیرید که شکمش به سمت پایین باشد. بیشتر نوزادان این حالت را دوست دارند و گاز گیر افتاده خارج می شود.
شکم نوزاد را ماساژ دهید. فشار کم باعث خروج گاز می شود. همچنین می توانید پشت نوزاد را ماساژ دهید.
۳- نوزاد را به پشت بخوابانید و با پاها رکاب بزنید:
اگر شکم نوزاد سفت شده باشد و پر از گاز باشد، نوزاد دست هایش را تکان می دهد و با پاها لگد می زند.
این حرکات نوزاد باعث خارج شدن گاز گیر افتاده در روده می کند.
اگر نوزاد مقاومت نشان می دهد و نمی گذارد پاهایش را تکان دهید اصرار نکنید.
۴- تکان دادن را امتحان کنید:
تکان دادن باعث آرام شدن نوزاد و خروج گاز از بدن او می شود. راه های پیشنهادی شامل:
نوزاد را در آغوش بگیرید و او را جلو عقب کنید. در این حال برایش آواز بخوانید.
نوزاد را در ماشین قرار دهید و در اطراف منزل دور بزنید. تغییر صحنه های اطراف و صدای موتور باعث آرام شدن نوزاد و به خواب رفتن او می شود.
نوزاد را درکالسکه قرار دهید و اطراف منزل دور بزنید. این حرکات باعث خروج گاز از بدن نوزاد می شود.
5- از پزشک درباره قرص های بدون نسخه نفخ شکم بپرسید:
اگرچه قرص هایی مخصوص نفخ شکم نوزاد وجود دارد اما بهتر است پیش از خرید قرص با پزشک مشورت کنید.
نوزادی که قرص های تیروئید می خورد نباید از این قرص های ضد نفخ مصرف کند.
قرص های بدوم نسخه معمولا حاوی سیمتیکون هستند.
نکات و دستورالعمل نوشته شده بر روی پاکت قرص را مطالعه کنید و طبق آن عمل کنید.
۶- درباره پروبیوتیک با پزشک صحبت کنید:
پروبیوتیک برای درمان مشکلات مربوط به سیستم گوارش می باشد. هنگامی که تعادل باکتری ها به هم می خورد باعث مشکلات گوارشی می شود. اما مصرف پروبیوتیک برای نوزاد توصیه نمی شود.
مطالعات نشان می دهد پروبیوتیک باعث کاهش قولنج نوزاد می شود. اگر گریه نوزاد به خاطر قولنج باشد پروبیوتیک باعث کاهش آن می شود.
پزشک متناسب با مشاهدات قبلی و سلامت نوزاد قرص تجویز می کند.
۷- پیش از استفاده از هر گونه قرصی با پزشک مشورت کنید:
روش های درمانی گیاهی و مکمل ها توسط بهداشت نظارت نمی شوند به همین دلیل ممکن مواد مضری داشته باشند و برای نوزاد مناسب نیستند. اما اگر پزشک به شما اجازه داد می توانید نوزاد را با آن ها آرام کنید.
چای گیاهی. از چای بدون کافئین استفاده کنید تا نوزاد تمام شب بیدار نباشد.
آب قند. پیش از استفاده از آب قند از پزشک اجازه بگیرید زیرا احتمال دارد با شیر مادر یا شیر خشک تداخل داشته باشد. مقدار بسیار کمی از آن در حد چند قطره به نوزاد بدهید.
آب گریپ. برای استفاده از این فرمول با پزشک مشورت کنید. این فرمول حاوی رازیانه، زیره سیاه، زنجبیل، شوید، بابونه و قرص نعناع است. از فرمولی که حاوی الکل و بی کربنات سدیم است استفاده نکنید.
8- نوزاد را حمام کنید
یک حمام آب گرم به همراه چند قطره روغن بابونه یا اسطوخدوس باعث آرامش نوزاد می شود.

اگر علائم جدی تر از نفخ وجود دارد نوزاد را به اورژانس ببرید. علائم جدی شامل:
- تب
- ورم و نفخ شکم
- مدفوع خونی یا مدفوع همراه با مخاط
- استفراغ
- اسهال
- کاهش اشتها
- رنگ پریدگی
- ناتوانی در مک زدن
- گریه ای که با گریه های عادی فرق می کند
- به سختی نفس کشیدن یا تغییر در سرعت تنفس
- هشیار نبودن
- هنگامی که او را لمس می کنید ناراحت می شود.
9- نوزاد بهانه گیر را به سرعت آرام کنید
برخی نوزادان در هنگام گریه، هوا قورت می دهند. اگر نوزاد گریه می کند او را بلند کنید و آرامش کنید.
برخی نوزادان بسیار حساس هستند و بدون کمک والدین آرام نمی شوند.
می توانید با بغل کردن و آرام کردن نوزاد از قورت دادن هوا جلوگیری کنید.
10- در هنگام شیر دادن به نوزاد او را در حالتی مناسب بغل کنید:
بغل کردن باعث کاهش هوای قورت داده شده توسط نوزاد می شود. در این حالت سر نوزاد بالای شکم مادر قرار می گیرد. بنابراین شیر را راحت تر قورت می دهد. حالت های رایج بغل کردن نوزاد شامل:
مادر و نوزاد بغل یکیدیگر روی تخت قرار دارند و شکم های آن ها در تماس است و سر نوزاد روی سینه مادر است.
حالتی که نوزاد مانند توپ فوتبال در آغوش مادر است، پای او زیر بغل مادر است و سر او روی سینه نزدیک پای نوزاد است.
حالتی که مادر نوزاد را مانند توپ فوتبال در آغوش گرفته است و با سینه دیگر به او شیر می دهد.
حالتی که سر نوزاد توسط آرنج مادر مهار شده است و بدن او روی ساعد مادر است.
11- به نوزاد اجازه دهید انتهای شیر خوردن آروغ بزند:
اگر نوزاد در طول شیر خوردن بهانه می گیرد، اجازه دهید هر چند دقیقه آروغ بزند. حالت هایی که نوزاد می تواند آروغ بزند شامل:
صاف بنشینید و نوزاد را بر روی قفسه سینه خود نگه دارید. در این حالت چانه نوزاد روی شانه شما قرار می گیرد و به آرامی به پشتش ضربه بزنید.
نوزاد را صاف بنشانید. چانه اش را با یک دست بگیرید و با دست دیگر آهسته به پشتش ضربه بزنید.
نوزاد را به شکم بخوابانید به طوری که سرش بالاتر از قفسه سینه اش باشد سپس آهسته به پشتش ضربه بزنید.
۱۲- راه های شیر دادن با شیشه شیر را ارزیابی کنید:
تغییرات کوچک می تواند مانع از قورت دادن هوا در طول شیر خوردن از طریق شیشه شیر شود.
شیشه شیر را به قدر کافی بالا نگه دارید تا سر آن پر از شیر شود. اگر قسمتی از نوک شیشه شیر هوا داشته باشد، نوزاد هوا را به همراه شیر قورت می دهد.
از شیشه شیری متفاوت استفاده کنید یا سر شیشه را عوض کنید. اگر سر شیشه کوچکتر باشد نوزاد هوای کمتری به همراه شیر قورت می دهد.
۱۳- با پزشک نوزاد صحبت کنید شاید نوزاد به شیر گاو موجود در شیر خشک حساسیت دارد:
بعضی نوزادان به شیر گاو حساسیت دارند. این نوزادان شیر خشکی که راحت تر هضم می شود را بهتر تحمل می کنند.اگر شیر خشک باعث نفخ شکم نوزاد شود، پس از دو روز متوجه می شوید.
۱۴- با پزشک صحبت کنید شاید نوزاد به ماده ای داخل شیر شما حساسیت دارد
اگر نوزاد به شیر شما حساسیت دارد سعی کنید مواد غذایی زیر را مصرف نکنید. البته چند هفته طول می کشد تا تاثیر کاهش نفخ شکم را در نوزاد مشاهده کنید. برخی موادغذایی آلرژی زا شامل:
- لبنیات
- بادام زمینی
- آجیل
- گندم
- سویا
- ماهی
- تخم مرغ
15- حرکت دوچرخه را انجام دهید:
نوزاد را به پشت بخوابانید، پاهای او را نگه دارید و حرکت دوچرخه انجام دهید. برای بعضی از نوزادان، این حرکت گاز و سایر ناراحتی های شکم را کاهش می دهد.
16- اجتناب از تغذیه در هنگام عصبانیت:
قبل از اینکه کودک گرسنه شود به او غذا بدهید . اگر از گرسنگی گریه کند، احتمال دارد هوای بیشتری همراه غذا وارد شکم او شود. سعی کنید در محیطی آرام به کودک غذا بدهید: چراغ ها را کم نکنید، موسیقی ملایم بگذارید و از خواهر و برادر بخواهید بی سر و صدا بازی کنند.
17- شیشه شیر را بررسی کنید:
از شیشه ای استفاده کنید که هوا به همراه شیر وارد شکم نوزاد نشود. هر چقدر نوزاد هوای بیشتری در طی تغذیه فرو دهد، احتمال درد شکم بیشتر می شود.
سوراخ نوک شیشه نباید خیلی کوچک باشد یا بیش از حد بزرگ باشد. یک سوراخ بسیار کوچک، باعث بهانه جویی نوزاد می شود. و سوراخ بیش از حد بزرگ باعث می شود که مایع به سرعت جریان یابد.
بعضی از شیشه ها طوری طراحی شده اند که مصرف هوا را کاهش میدهند. برخی از آنها منحنی هستند، در حالی که برخی دارای دریچه یا درز داخلی هستند تا مانع تشکیل حباب های هوا در مایع شود.
18- صاف نگه داشتن نوزاد در هنگام تغذیه:
سعی کنید کودک را در حین تغذیه صاف نگه دارید تا غذا راحت تر به شکمش حرکت کند. اگر کودک پیچ بخورد هوای بیشتری وارد شکم او می شود.

همه چیز درباره شیر مادر