رابطه زبان باز کردن با هوش کودک

بدون شک حرف زدن بچه‌ها و شنیدن اولین کلمات از زبان آنها یکی از شیرین‌ترین و مهم‌ترین اتفاقات زندگی هر پدر و مادری است. برای همین هم از زمانی که والدین فکر می‌کنند کودک بتدریج باید حرف بزند، او را تشویق می‌کنند تا کلمات ساده را تکرار کند. البته علاوه بر ذوق و شوق والدین، نباید فراموش کنیم حرف زدن و پیشرفت مهارت‌های گفتاری بر سایر جنبه‌های رشد کودک نیز تاثیر می‌گذارد.

با این حال، اگر کودکی دیر شروع به حرف زدن کند، چاره چیست؟ چه کار باید کرد و اصلا چطور باید متوجه شد تاخیر کودک در حرف زدن غیرعادی است؟

سعیده احمدی، کارشناس ارشد گفتاردرمانی با اشاره به این‌که زبان و گفتار دو مهارت متفاوت، اما مرتبط با یکدیگر است، توضیح می‌دهد: نیمکره چپ مغز انسان به مهارت‌های زبانی او مربوط می‌شود و گفتار نیز در واقع همان توانایی‌های زبانی است که تغییر شکل داده و قابل شنیدن می‌شود. بنابراین برای این ‌که فردی بتواند بخوبی صحبت کند، علاوه بر این ‌که مغز و سیستم اعصاب، اندام‌های گفتاری و گوش او باید سالم باشد، داشتن هوش بیشتر از ۵۰ درصد و حافظه شنیداری و بینایی مناسب نیز ضروری است.


به گفته احمدی، کودکان به طور طبیعی از دوران نوزادی صداهای گفتاری را از محیط اطراف جذب می‌کنند و از حدود ۶ ماهگی شروع به قان و قون کردن می‌کنند. البته باید توجه داشته باشید آنچه بچه‌ها در این سنین می‌گویند، معنای خاصی ندارد و به چیز مشخصی اطلاق نمی‌شود؛ به عنوان مثال تکرار کلمه «ماما» یا «بابا» به معنای کلمات «مادر» و «پدر» نیست و فقط بازی با صداهایی است که زیاد در محیط می‌شنوند.

وی می‌افزاید: به طور معمول کودکان از یکسالگی شروع به حرف زدن می‌کنند و در این سن تعداد واژگان بیانی آنها به طور متوسط سه کلمه است؛ البته تعداد دقیق کلمات متفاوت بوده و ممکن است بچه‌ای در یک سالگی کمتر از ۳ کلمه یا بیشتر از آن بگوید. در یک سال و نیمگی هم تعداد واژه‌ها به طور متوسط باید ۲۰ عدد باشد و در ۲ سالگی این تعداد به ۵۰ عدد می‌رسد. وقتی کودک ۳ ساله می‌شود، تعداد کلمات ناگهان افزایش چشمگیری می‌یابد و انتظار می‌رود کودک ۹۰۰ کلمه داشته باشد.

احمدی درباره سن شروع جمله‌سازی و بیان عبارات کوتاه نیز چنین توضیح می‌دهد: هنگامی که تعداد واژه‌ها به ۵۰ عدد می‌رسد یعنی از حدود ۲ سالگی، کودک بتدریج کلمات را کنار هم می‌گذارد و شروع به جمله‌سازی می‌کند. بنابراین انتظار داریم کودکان در ۲ سالگی بتوانند بیان عبارت‌های دو کلمه‌ای و جمله گفتن را آغاز کنند.

این کارشناس ارشد گفتار درمانی با تاکید بر این ‌که سن حرف زدن بچه‌ها و تعداد لغاتی که باید در سنین مختلف داشته باشند، به طور متوسط بیان می‌شود و هیچ وقت برای همه یکسان نیست، می‌گوید: گاهی ممکن است کودکان دیرتر از سنی که گفته شد، شروع به صحبت کنند و در این زمینه تاخیر داشته باشند؛ به طوری که گفته می‌شود یک دختر ممکن است بدون این ‌که مشکلی داشته باشد، تا ۲سالگی حرف نزند و همچنین یک پسر ممکن است بدون وجود مشکل تا ۳ سالگی صحبت نکند.

احمدی می‌گوید: دراغلب موارد دخترها زودتر از پسر بچه‌ها شروع به حرف زدن می‌کنند چون معمولا مهارت‌های زبانی در دخترها قوی‌تر از پسرهاست. البته این مساله به هیچ وجه قانونی کلی نیست که برای همه دخترها و همه پسرها صادق باشد.

حرف بزنید تا حرف بزند
احمدی با تاکید بر این که استفاده از محرک‌های کلامی برای یادگیری زبان کودک، بسیار مهم و موثر است، یادآور می‌شود: هیچ بچه‌ای نمی‌تواند زبان را به کمک فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی بیاموزد و در این زمینه نباید نقش ارتباط مناسب را نادیده گرفت؛ بنابراین بهتر است بزرگسالان همیشه با کودک صحبت کنند.

به گفته وی، کودکان تا 3 سالگی ارتباط گروهی ندارند و به همین دلیل تا این سنین اگر همراه هم‌سن و سالان‌شان قرار بگیرند، از نظر گفتار و زبان کمک چندانی به آنها نمی‌شود، اما ارتباط با بزرگترها مانند والدین یا خواهر و برادر بزرگ‌تر در این زمینه مناسب و تاثیرگذار است.

این کارشناس ارشد گفتار درمانی به والدین توصیه می‌کند: تا جایی که می‌توانید با کودک حرف بزنید و همه چیز را برای او توضیح دهید. همچنین هیچ وقت نباید تصور کنید چون کودک معنای حرف‌های شما را نمی‌فهمد، صحبت کردن با او بی‌فایده است.

به گفته احمدی، کتاب خواندن بهترین کاری است که می‌توان برای رشد مهارت‌های زبانی کودک انجام داد؛ البته خوب است تا زمانی که کودک کوچک‌تر است، بیشتر از کتاب‌های شعر متناسب با سن و حافظه شنیداری او استفاده کنید چون کودکان در این سنین از شنیدن عبارات آهنگین بیشتر لذت می‌برند.

چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟
همان طور که گفته شد، کودکان در سنین مختلفی شروع به حرف زدن می‌کنند، گروهی خیلی زود و بعضی‌ها هم دیرتر از بقیه، اما تا چه زمانی و در چه شرایطی این حرف نزدن، طبیعی است و چه موقع باید به فکر حل مشکل بود؟

احمدی در این زمینه توصیه می‌کند: بسیاری از پدر و مادرها تنها به دیر حرف زدن فرزندشان توجه می‌کنند و متوجه سایر علائم و نشانه‌ها نمی‌شوند، در حالی که به محض تشخیص علائم غیرعادی دیگری غیر از حرف نزدن باید به یک متخصص مراجعه کنند؛ مثل کودکی که بیش‌فعال است، تمرکز و توجه خوبی ندارد، حرف دیگران را درک نمی‌کند و... .

به گفته وی، پدر و مادرهایی که متوجه چنین مشکلاتی می‌شوند، حتما باید با یک روانپزشک کودک یا کار درمانگر ذهنی مشورت کنند و از حدود ۲ سالگی کودک هم می‌توانند برای دریافت مشاوره به گفتار درمانگر مراجعه کنند.