محدودیت های سازنده برای کودکان، چیست؟

کودک خردسالی که حالا دو ساله شده است یک وظیفه جذاب دارد: او این روزها همواره در حال کشف دنیای اطراف خود است و در جریان این اکتشاف دیدنی، مرزهای دنیای پیرامون خود را ارزیابی می‌کند. این بدان معناست که کودک دلبند دو ساله شما توجه چندانی به مرزبندی‌هایی که شما ایجاد کرده‌اید نداشته و برای کشف دنیای اطراف و پیدا کردن چیزهای جدید از آنها عبور می‌کند.

او دوست دارد که بفهمد چه چیزی برایش خوب و چه چیزی بد است و برای اینکه پاسخ به این پرسش را پیدا کند راهی ندارد جز اینکه به مرزها و محدودیت‌های موجود توجهی نکند. کودکی که تنها دو سال از عمرش می‌گذرد در مرحله‌ای قرار دارد که هر لحظه آن با لحظه دیگرش ممکن است تفاوت زیادی داشته باشد. در واقع این دوران از زندگی کودک را می‌توان با فصل بهار مقایسه کرد، لحظه‌ای آفتابی و جذاب و لحظاتی بعد ابری و دلگیر.

کاری که شما می‌توانید برای کودک دو ساله‌تان انجام دهید تا ضمن درک این موضوع که مرزبندی‌ها وجود دارند و باید به آنها به عنوان قانون احترام گذاشت این است که هرگاه رفتار مثبتی از او دیدید و کارهایی انجام داد که مطابق خواسته شما و قوانین وضع شده در خانه بود، امتیازی خاص برایش در نظر گرفته و آزادی‌های بیشتری به او بدهید، هر چند کودک باید درک کند که این آزادی‌ها موقتی بوده و صرفا به پاس رفتار مناسبی است که از خود بروز داده است.

البته نظر کارشناسان امور تربیتی کودک نسبت به این پرانتزها متفاوت است. برخی معتقدند نباید قوانینی که در خانه وضع می‌شود را نادیده گرفت و برخی نیز بر این باورند که مدیریت مناسب این شرایط، آن هم با لحاظ کردن برخی استثنائات می‌توان بر تداوم رفتار مثبت کودک خردسال تأثیر مثبتی داشته باشد. با این حال توصیه جدی می‌شود که در برخی مقاطع زمانی و در حالی که مشاهده می‌کنید کودک در یک روند افسارگسیخته قرار گرفته و با در هم شکستن محدودیت‌های موجود به گوشه و کنار دنیای اطراف سرک می‌کشد، به نوعی «وقت استراحت» یاهمان وقفه تربیتی اعلام کرده و نکات لازم را به او تذکر دهید.

به «وقت استراحت» به عنوان فرصت نگاه کنید
قرار نیست در مواقعی که احساس می‌کنید باید ترمز کنجکاوی‌های کودک را کشیده و نکاتی را به او تذکر دهید، از رویه خشونت و سرکوب استفاده کنید. از آنچه به عنوان «وقت استراحت» یاد شد باید به عنوان یک فرصت استفاده کرد و نه مجالی برای تنبیه کودک. ممکن است رفتار کودک دو ساله شما نیاز به اصلاحاتی داشته باشد. در این وقت استراحت فرصت خوبی خواهید داشت که با او صحبت کرده و نکات لازم را با زبانی ساده به او ارایه کنید. در بسیاری از موارد نیاز است که مانند که «مرد بزرگ» با او رفتار کنید. مرد بزرگ بودن نه بدان معناست که از موضع خشم و قدرت با کودک برخورد کنید بلکه باید آستانه صبر و تحمل خود را افزایش داده و به دور از عصبانیت اعلام کنید که «حالا وقت استراحت است».

در اعلام «وقت استراحت» دقت کنید
منظور از دقت در اعلام «وقت استراحت» این است که بیشترین تأثیر را بر روی رفتارهای کودک بگذارید. مثلا به او بگویید: من و مادرم اینجا نشسته‌ایم و تو را درحالی که با بچه‌های دیگر بازی می‌کنی تماشا می‌کنیم. هر وقت احساس کنیم که رفتار بدی از خود بروز می‌دهی می‌گوییم «وقت استراحت»! بدین ترتیب کودک همواره خود را در معرض بررسی والدین خود احساس کرده و از سوی دیگر والدین نیز با خیال راحت‌تری کودک را در جمع سایر کودکان هم سن و سال رها می‌کند.

انعطاف پذیر باشید
به طور کلی شرط موفقیت در هر برنامه‌ریزی از جمله برنامه‌ریزی تربیتی کودک داشتن انعطاف پذیری است. اینکه قرار باشد کودک دو ساله شما که دنیایی از انرژی نهفته است برای یک یا دو ساعت در جایی ثابت و بی تحرک بنشیند و نظاره گر دیگران و یا چیزهایی که شما به او می‌گویید باشد، برای او کاری تقریبا غیرممکن و البته عذاب آور است. در عوض می‌توانید در برنامه‌هایتان کمی انعطاف پذیری به خرج داده و در مواقعی که حس می‌کنید به وقفه‌های تربیتی نیاز دارید، ضمن همراه کردن خود با کودک موارد لازم را به او یادآوری کنید. در واقع قرار نیست او را در جایی نشانده و برای دقایق طولانی و حتی ساعت‌ها با او صحبت کنید.