تعیین تاریخ زایمان با سونوگرافی

تست بارداری‌تان مثبت شده؟ بعد از اینکه این خبر هیجان‌انگیز را هضم کردید، احتمالاً مشتاق هستید بدانید تاریخ تقریبی زایمان‌تان چه زمانی است؛ چیزی که به آن تاریخ تخمینی زایمان (EDD) می‌گویند. حتی اگر علائم بارداری را تجربه می‌کنید، طبیعی است که حس کنید بارداری‌تان تا زمانی که برای اولین بار تصویر کوچولوی‌تان را روی مانیتور سونوگرافی نبینید، هنوز «واقعی» نشده است. خوشبختانه، خیلی طول نمی‌کشد تا نوبت اولین سونوگرافی برسد. یکی از روش‌های رایج برای محاسبه تاریخ زایمان، استفاده از تاریخ آخرین پریود است. اما راه دیگری هم وجود دارد: تعیین تاریخ زایمان با سونوگرافی. در ادامه، بیشتر درباره این روش توضیح داده می‌شود.

تعیین تاریخ زایمان با سونوگرافی یا پریود قبلی کدام دقیق است؟

درست است که محاسبه تاریخ زایمان می‌تواند کمی پیچیده باشد، چون روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد. به طور معمول، بارداری ۲۸۰ روز (یا ۴۰ هفته) طول می‌کشد. اما طول بارداری بین ۳۷ تا ۴۱ هفته هم کاملاً طبیعی محسوب می‌شود. بنابراین بسته به زمان شروع زایمان، مدت بارداری می‌تواند کمی بیشتر یا کمتر از ۹ ماهی باشد که انتظارش را دارید. برای پیگیری بارداری و محاسبه تاریخ زایمان، پزشکان از مفهومی به نام «سن بارداری» استفاده می‌کنند. به زبان ساده، این سن یعنی چند هفته و چند روز از بارداری گذشته است. سن بارداری از اولین روز آخرین قاعدگی (LMP) تا تاریخ فعلی محاسبه می‌شود.

اما این روش فرض می‌کند که شما چرخه قاعدگی منظمی به طول ۲۸ روز دارید و همیشه در روز چهاردهم تخمک‌گذاری می‌کنید، درحالی‌که خیلی از ما این‌طور نیستیم. در واقع، فقط ۱۶٪ از زنان چرخه‌ای دقیقاً ۲۸ روزه دارند و چرخه‌های بین ۲۱ تا ۳۵ روز هم طبیعی در نظر گرفته می‌شود. اگر نمی‌دانید پریودتان چه زمانی شروع شده یا چرخه‌تان نامنظم است، محاسبه تاریخ زایمان از این روش می‌تواند دشوار باشد.

اینجاست که سونوگرافی می‌تواند کمک‌کننده‌تر باشد و تاریخ دقیق‌تری ارائه دهد. وقتی در حدود هفته ۱۲ بارداری سونوگرافی انجام می‌دهید، می‌توان با اندازه‌گیری جنین، تصویری دقیق‌تر از سن بارداری و زمان تقریبی زایمان به دست آورد. سپس این تاریخ با تاریخی که از روی LMP به‌دست آمده، مقایسه می‌شود. برای افرادی که چرخه قاعدگی منظمی دارند، تاریخ زایمان بر اساس آخرین پریود تعیین می‌شود. البته به شرطی که سونوگرافی با این تاریخ هماهنگ باشد، با حاشیه خطای ۵ تا ۷ روز. اگر اندازه‌گیری‌های سونوگرافی با تاریخی که بر اساس اولین روز آخرین پریود به دست آمده هماهنگ نباشد، تاریخ سونوگرافی به عنوان مرجع استفاده خواهد شد.

چگونه تاریخ زایمان را از روی سونوگرافی محاسبه می‌کنند؟

سونوگرافی‌ها بخش مهمی از مسیر بارداری هستند. علاوه بر تخمین تاریخ زایمان، به پزشک کمک می‌کنند تا سلامت جنین را بررسی کند. اما این فرایند چطور انجام می‌شود؟

سونوگرافی یک روش تصویربرداری است که به پزشک اجازه می‌دهد جنین در حال رشد و جزئیات بدن او را مشاهده کند. اکثر افراد در دوران بارداری دو بار سونوگرافی انجام می‌دهند: یکی در اواخر سه‌ماهه اول که برای تأیید تاریخ زایمان انجام می‌شود و به آن سونوگرافی تعیین تاریخ می‌گویند؛ و دیگری حدود هفته بیستم، به نام سونوگرافی آناتومی که برای بررسی رشد مناسب جنین و تعیین جنسیت (در صورت تمایل والدین) انجام می‌شود. در صورت نیاز، ممکن است پزشک سونوگرافی‌های بیشتری هم تجویز کند.

سونوگرافی سه‌ماهه اول ممکن است به یکی از دو روش انجام شود:

• سونوگرافی شکمی (استفاده از پروب روی شکم)
• سونوگرافی واژینال (استفاده از پروب باریک داخل واژن)

هیچ‌کدام از این روش‌ها نباید باعث درد یا آسیب به جنین شوند. با این حال، اگر سوال یا نگرانی دارید، حتماً با پزشک‌تان مطرح کنید. احتمالاً با سونوگرافی شکمی بیشتر آشنا هستید. در این روش، معمولاً از شما خواسته می‌شود که مثانه‌تان را پر نگه دارید تا زاویه دید بهتری برای تصویربرداری ایجاد شود؛ این تنها بخشی است که ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد. شما روی تخت دراز می‌کشید و شکم‌تان را برهنه می‌کنید، سپس فرد متخصص (که به او سونوگرافی‌کار یا سونولوژیست می‌گویند) مقداری ژل روی شکم‌تان می‌زند. این ژل ممکن است کمی سرد باشد اما هیچ دردی ایجاد نمی‌کند. سپس با حرکت دادن پروب روی شکم، تصویر جنین ثبت می‌شود و گاهی برای وضوح بهتر، کمی فشار داده می‌شود.

این روش تصویربرداری از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند، نه اشعه، بنابراین در دوران بارداری کاملاً ایمن است. سونوگرافی واژینال نیز با همین تکنولوژی کار می‌کند و ایمنی کامل دارد. محاسبه تاریخ زایمان بسته به زمان انجام سونوگرافی کمی متفاوت است.

معمولاً سونوگرافی تعیین تاریخ در سه‌ماهه اول انجام می‌شود. در این حالت:

• تاریخ زایمان از طریق اندازه‌گیری فاصله بین بالای سر تا پایین بدن جنین تعیین می‌شود؛ به این اندازه‌گیری طول سری-دُمی (Crown–Rump Length) گفته می‌شود.
• اگر به هر دلیلی سونوگرافی تعیین تاریخ در سه‌ماهه دوم انجام شود، سونولوژیست برای تعیین تاریخ زایمان و وزن جنین، اندازه‌های سر، شکم و استخوان ران جنین را بررسی می‌کند.

چرا ممکن است در سونوگرافی، جنین دیده نشود؟

اگر در اولین سونوگرافی‌تان جنین دیده نشد، نگران نشوید. یکی از ساده‌ترین دلایل، زمان‌بندی است و این لزوماً نشانه مشکلی نیست. اگر سونوگرافی خیلی زود انجام شود، ممکن است هنوز نتوان جنین را دید. زودترین زمان برای مشاهده جنین معمولاً حدود هفته ششم بارداری است. البته در موارد نادر، مشکلاتی مانند بارداری خارج از رحم (وقتی جنین بیرون از رحم رشد می‌کند) یا سقط زودهنگام هم می‌توانند باعث عدم مشاهده جنین در سونوگرافی شوند. اگر نگران هستید، حتماً با پزشک‌تان صحبت کنید؛ او برای پاسخ به سوالات و حمایت از شما در این مسیر حضور دارد.

سونوگرافی در چه زمانی دقیق‌ترین تخمین را برای تاریخ زایمان ارائه می‌دهد؟

هرچه زودتر در دوران بارداری تاریخ زایمان با استفاده از سونوگرافی مشخص شود، دقت آن بیشتر خواهد بود. وقتی جنین تازه در حال رشد است (در ۱۲ هفته اول)، اندازه‌گیری فاصله بین سر تا نشیمن‌گاه (Crown to Rump) در تمام جنین‌ها تقریباً یکسان است. اما با پیشرفت بارداری، روند رشد نوزادان متفاوت می‌شود. برخی جنین‌ها سریع‌تر رشد می‌کنند و چربی و قد بیشتری می‌گیرند. به همین دلیل هرچه سونوگرافی در مراحل بالاتر بارداری انجام شود، تعیین دقیق تاریخ زایمان دشوارتر می‌شود.

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: همسر من آخرین پریودش ۷ تیر بود که با تاریخ سونوگرافی ۲ هفته اختلاف داره. دکترش گفته سن سونوگرافی درسته. تاریخ زایمان بر اساس پریود حساب می شه یا سونوگرافی؟
پاسخ از دکتر نوشین نظری، متخصص زنان و زایمان:
توصیه می شود که در مورد تاریخ زایمان از متخصص زنان خود کمک بگیرید. زیرا تاریخ زایمان براساس تاریخ تقویمی محاسبه نمی شود و بر اساس معاینه دوران بارداری و شرایط بالینی مادر و جنین تعیین می شود.
پاسخ دکتر آزیتا صفار زاده کرمانی، متخصص زنان و زایمان، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران:
سونوگرافی ۳ ماهه اول بارداری به خصوص سونوگرافی ان تی جزو دقیق‌ترین سونوگرافی است که تعیین‌کننده زمان زایمان است. در حقیقت با این نوع سونوگرافی، سن دقیق جنین و موقع دقیق زایمان قابل تعیین است. با توجه به اینکه زمان عادت ماهیانه، تخمک‌گذاری و لقاح همیشه بالا و پایین است و به اصطلاح به هم نمی‌خورد معمولا با سونوگرافی سه ماهه اول به خصوص ان تی (البته با چند روز خطا) دقیق‌ترین تاریخ زایمان را به ما خواهد داد. بنابراین به پزشکتان اطمینان کنید و بدانید که سونوگرافی ان تی تعیین‌ کننده زمان زایمان شماست. اگر قرار است که به صورت سزارین فرزندتان را به دنیا بیاورید در هفته ۳۸ و چهار پنج روز یا هفته سی ‌و نهم بهترین زمان عمل است.

تعیین تاریخ زایمان با سونوگرافی یکی از دقیق‌ترین روش‌ها، به‌ویژه در اوایل بارداری است. در سه‌ماهه اول، رشد جنین بسیار یکنواخت و قابل پیش‌بینی است، به همین دلیل سونوگرافی در این مرحله می‌تواند تخمینی دقیق از سن بارداری و زمان زایمان ارائه دهد. با این حال، هرچه بارداری پیش می‌رود و جنین با سرعت‌ها و الگوهای متفاوتی رشد می‌کند، دقت این تخمین کاهش می‌یابد. بنابراین، انجام سونوگرافی تعیین تاریخ در هفته‌های ابتدایی بارداری نه‌ تنها برای تخمین زمان زایمان مفید است، بلکه به پزشک کمک می‌کند روند رشد جنین را بهتر تحت نظر بگیرد و در صورت نیاز اقدامات لازم را به‌موقع انجام دهد.