راههای شیردهی موفق، نکات ضروری

در بیشتر مناطق دنیا، شیردهی را یک فرایند طبیعی به دنبال بچه دارشدن می دانند و با تشویق زنان به انتخاب این روش سالم و مطمئن، سعی دارند از مادر حمایت کنند که با شیردهی موفق خود سلامت کودک و جامعه را تضمین کند و سهم بسزایی در کاهش بیماری ها و هزینه های تشخیصی و درمانی افراد داشته باشند...

ما هم در ایران برای حمایت مادران، انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر را داریم که به مادران در امر شیردهی اطلاع رسانی و کمک می کند. شروع شیردهی گرچه در آغاز ساده به نظر می رسد ولی اگر با آموزش و حمایت همه جانبه مادر همراه نشود، ناکارآمد رها می شود. مادران تازه زایمان کرده مانند من و شما می دانند بهترین غذا برای نوزاد شیرمادر است اما وقتی با دردسرها و چالش های فراوان این تجربه عملی مواجه می شوند، امکان دارد دچار ناامیدی شوند و حس شکست، آنها را از ادامه راه باز دارد.

مطالعه این مطلب، تازه مادران را با ۱۰ رمز شیردهی موفق آشنا می کند.
۱) اصل اول اینکه باور کنید درست مانند طی مراحل بارداری و زایمان که با مکانیسم بی نقص خلقت و بدون نیاز اقدامی از سوی شما طی شد و کودک سالم به دنیا آمد، در همان بارداری پستان های شما بی آنکه بدانید تغییرهایی کردند و قادرند به اندازه نیاز نوزادتان شیر تولید کنند بنابراین شما فقط باید از اینکه نوزادتان شیر مادر به قدر کافی دریافت می کند، احساس خوب لذت و شکرگزاری داشته باشید و از فرصت در آغوش گرفتن و برقراری ارتباط عاطفی با نوزاد لذت ببرید و آرامش بگیرید. حس شما، افکارتان و استرسی که به خود می دهید بر شیردهی اثر مستقیمی دارد. آرامش بیشتر شما و اطمینان از کفایت شیرتان به بهتر جاری شدن شیر کمک می کند.

۲) مکانیسم طبیعی شیردهی اینطور تعریف شده که هر چه تقاضا باشد، عرضه هم بیشتر خواهد شد. چنانچه نوزادتان به شیر بیشتری نیاز داشته باشد یا در فواصل زمانی کوتاه تر تقاضای شیر کند، پستان های شما هم شیر بیشتری تولید خواهند کرد. پس حتی در مواقعی که مجبور هستید برای چند ساعت نوزاد را نزد مراقب دیگری بگذارید به منظور جلوگیری از کاهش حجم شیر، پستان هایتان را مرتب بدوشید.

۳) به محض تولد کودک، پستان های شما آماده شیردهی است و نوزاد که قبلا مکیدن را در رحم شما با بلع مایع آمنیوتیکی تمرین کرده بوده، قادر است شیر بخورد. کافی است قسمت قابل توجهی از هاله اطراف نوک پستان را در دهانش بگذارید (شست در بالا و انگشتان دیگر زیر پستان) و با درست بغل کردن و جفت کردن صورت او در مقابل پستان خود شیردهی را شروع کنید.

۴) هر چه تغذیه اول و تماس پوست به پوست شما و نوزادتان و مکیدن موثر او زودتر اتفاق بیفتد، موفقیت شما بیشتر است. زمانی که شما در بیمارستان هستید و فرزندتان نیز مشکل خاصی ندارد باید در اتاق شما و در کنارتان باشد. انتظار نداشته باشید، بچه زمانی که گرسنه است از خواب بیدار شود، شما باید هر ۱ تا ۲ ساعت او را برای شیر خوردن بیدار کنید. (با نوازش او، تعویض پوشک یا تماس نوک پستان با لب ها بیدار می شود)در روزهای اول شیرخواران مقداری از وزن خود را از دست می دهند که کاملا طبیعی است و ارتباطی با عدم کفایت شیر شما ندارد.

۵) شما از روی تعداد پوشک های خیس نوزادتان می توانید به کافی بودن شیرتان پی ببرید. در روزهای اول شیرتان که «آغوز» نام دارد حجم کم ولی ارزش غذایی زیادی دارد و حاوی عوامل ضدمیکروبی و مصونیت زاست. نوزادتان ممکن است ۱ تا ۲ پوشک خیس در روز داشته باشد، اما وقتی حجم شیرتان افزایش یافت، باید روزانه ۵ تا ۸ پوشک خیس و همچنین ۳ باردفع مدفوع داشته باشد. (مقدار خیلی کم بعد از تغذیه) در صورت وجود هرگونه نگرانی در مورد وزن گیری نوزادتان با پزشک مشورت کنید.

۶) گرچه تعداد کهنه های خیس مهم هستند ولی کاهش تعداد دفع مدفوع اولین علامتی است که نشان می دهد شیرخوار شما به هر دلیلی شیر کافی دریافت نمی کند. باید ۳ بار دفع مدفوع در روز برای ۳ روز اول را انتظار داشته باشیم. مدفوع نوزادتان در چند روز اول سیاه و چسبناک خواهد بود (مکونیوم) و هنگامی که فرزندتان میزان بیشتری شیر دریافت کرد، مدفوعش آبکی و زرد می شود که معمولا این رخداد معادل روز چهارم است. بعد از ۴ تا ۶ هفته اول تولد انتظار مدفوع های بزرگ تر، نرم تر و فرم دار را هر ۱ تا ۵ روز داشته باشید.

۷) پس از اینکه از بیمارستان مرخص شدید، نوزادتان همچنان باید هر ۲ ساعت یک بار شیر بخورد. در ۳ ۲ روز بعد از زایمان، امکان دارد احساس پری پستان ها اذیتتان کند که تنها راه رهایی از آن و پیشگیری از احتقان تخلیه پستان است، مکرر شیر دهید و حتی در صورت احتقان قبل از شیردهی کمی شیر را بدوشید(شست را بالای هاله پستان و سایر انگشتان زیر آن باشد و آرام با حرکت شست به سمت نوک پستان بدوشید)

۸) زودبه زود شیر خوردن نوزادان کاملا طبیعی است زیرا شیر شما برعکس شیرخشک هضم آسانی دارد و حجم معده شیرخوار شما هم کوچک است بنابراین نوزادتان نیاز دارد که زود به زود شیر بخورد. بعد از چند هفته اول، معده اش بزرگ تر می شود در نتیجه می تواند حجم شیر بیشتری را در مدت زمان کمتری بخورد.

۹) وقتی شیردهی را آغاز می کنید باید به اصول شیردهی صحیح دقت کنید. فقط از یک پستان شیر ندهید و به زور پستان را قبل از اینکه او آن را رها کند از دهانش نکشید وگرنه قسمت آخر شیر را که حاوی چربی مازاد است، دریافت نمی کند. اگر زمان شیرخوردن در ماه های اول هر بار از حدود ۵ دقیقه کوتاه تر باشد، ممکن است نشانه عدم دریافت کافی شیر باشد در نتیجه با خالی نشدن کامل شیر از پستان، مشکلات شیردهی و احتقان تشدید و تحریک تولید شیر کاهش می یابد. شیرتان کم می شود و بچه خوب وزن نمی گیرد. از طرف دیگر اگر زمان شیر خوردن خیلی طولانی باشد هم ممکن است نشانه دریافت ناکافی شیر به علت مکیدن های غیرموثر(غیر تغذیه ای) باشد که نهایتا شیرخوار وقت بیشتری را زیر پستان می گذراند.

۱۰) شیردهی مکرر در شبانه روز بخش مهمی از تغذیه با شیرمادر است. شیرخوار شما معمولا هر ۵/۱ تا ۳ ساعت باید شیر بخورد تا وزن کافی بگیرد. اگر شیرخوار کوچک تر از ۳ ماه به دفعات کمتری شیر می خورد یا تمام شب را می خوابد، باید او را بیدار و به شیرخوردن ترغیبش کنید. بیشتر مشکلات شیردهی از جمله درد شدید نوک پستان که باعث اختلال در شیردهی می شود برای این است که شیرخوار به طور صحیح پستان را نمی گیرد. اگر درد شدید یا ترک قابل توجه در نوک پستان دارید که شیردهی را بسیار دردناک می کند با پزشکتان یا مشاور شیردهی مشورت کنید. آنها می توانند ضمن ارزیابی وضعیت شیردهی، علت هایی از قبیل وجود عفونت در نوک پستان یا التهاب پستان مانند «ماستیت» را بررسی کنند و در رفع مشکلات گرفتن پستان توسط شیرخوار، به شما کمک کنند.

اگر نوزاد پس از هفته اول که ۱۰ درصد وزن تولدش را به طور طبیعی از دست می دهد، هر ماه ۲۰۰ گرم وزن نگیرد بهتر است با متخصص مشورت کنید تا ببیند اشکال کار کجاست.
دکتر علیرضا مرندی
فوق‌تخصص نوزادان و رییس فرهنگستان علوم پزشکی