تشویق و تنبیه فرزندان، شروع از چه سنی؟

بعضی از والدین تز مخصوص خودشان را در مورد تربیت فرزندشان دارند و متدهای عجیب و غریبی را روی فرزندشان پیاده می‌کنند. مثلا شما یک پسربچه ۵ساله غیرقابل تحمل را می‌بینید که به عقیده پدرومادرش نباید به او سخت گرفت و معتقدند بچه باید تا هفت سالگی پادشاهی کند! یا بچه دو ساله را می‌بینید که به خاطر یک بهانه‌گیری ساده از طرف والدینش به شدت توبیخ می‌شود.

تنبیه و تشویق، و زمان آن، از دغدغه‌های همیشگی والدین است. سوالاتی مانند اینکه از چه سنی کودکان قانون و لزوم رعایت آن را درک می‌کنند؟ چه زمانی باید تنبیه یا تشویق انجام شود؟ و... سوالاتی است که ذهن اغلب والدین را درگیر می‌کند. برای اینکه بتوانیم به این سوالات پاسخ درستی دهیم و به تربیت مطلوب و آموزش رفتارهای پسندیده به کودکان درست عمل کنیم از یک روانشناس بالینی کمک گرفتیم.

ندا شیخی، در مورد سن قانون‌پذیری کودک می‌گوید: «روانشناسان بسیاری، مانند پیاژه و کلبرگ و...، درباره رشد اخلاقی در کودکان نظریاتی را ارائه داده‌اند. اغلب روانشناسان پیش از قرن ۲۱، سن شروع درک کودک از قانون، قانون‌مندی، و پاداش و تنبیه را بین ۵تا۱۰ سالگی می‌دانستند. اما واضح است که این ادراک، درباره کودکان امروزی، با توجه به سطح اطلاعات، ارتباطات، و موقعیت‌های متنوع که با آن مواجه‌اند، در سنین پایین‌تری رخ می‌دهد. کودکان در دو سالگی نیز قوانین را درک کرده و حتی نیازمند اعمال قوانین از سوی والدین خود هستند.»

این کارشناس ارشد روانشناسی درباره اعمال تنبیه و تشویق کودک اعتقاد دارد: «نکته مهمی که درباره تنبیه و تشویق وجود دارد، آن است که هم تشویق و هم تنبیه باید بلافاصله بعد از رفتار کودک اعمال شوند. هر چه فاصله زمانی بین رفتار و اعمال تشویق و تنبیه بیشتر شود، اثر آن کاهش می‌یابد و کودک دچار سردرگمی شده و رفتار مطلوب را نمی‌آموزد. به بیان ساده‌تر اگر کودک رفتار خوبی انجام داد، باید بلافاصله رفتار و عمل خوب او تشویق شود و دلیل تشویق به طور واضح برای او مشخص شود. به عنوان مثال: این برچسب برای این است که امروز تکالیفت را خیلی تمیز و خوش‌خط نوشتی.

همین طور تنبیه؛ باید بلافاصله پس از رفتار نامطلوب، با توضیح مشخص انجام شود. به عنوان مثال: چون الان به برادرت حرف بدی زدی، اجازه نداری کارتون باب اسفنجی رو ببینی.

ندا شیخی یادآوری کرد: در مورد تنبیه باید توجه داشت که توضیح برای دلیل تنبیه، به عمل یا رفتار زشت کودک اشاره کند، و نه به شخصیت کودک. به عنوان مثال نباید گفت: «چون بچه بدی هستی برات اسباب بازی نمی‌خرم». بلکه باید این گونه توضیح داد: «چون داری توی خیابون گریه و لجبازی می‌کنی و این رفتار خوبی نیست، برات این اسباب بازی رو نمی‌گیرم.»