دستور دادن به کودکان، قلقش را بدانید!

یکی از موضوعات مهم، روش دستور دادن به کودک است به طوری که کودک آن رابه خوبی درک کرده و اجرا کند. روشی که برای عدم اطاعت از دستورات توصیه می‌شود، استفاده از اتاق خلوت یا محروم‌سازی موقت یا زمان اخراج می‌باشد یعنی گذاشتن کودک دریک مکان بدون سرگرمی به مدت چندین دقیقه وگرفتن هر گونه توجه از وی.

دکتر پروانه صفایی مقدم؛ روانشناس بالینی در زندگی آنلاین نوشت: یکی ازموضوعات مهم، روش دستور دادن به کودک است به طوری که کودک آن رابه خوبی درک کرده و اجرا کند.

نبایدها در دستور دادن به کودک
دستورهایی که معمولاً موثر واقع نمی‌شوند دارای یکی از خصوصیات زیر هستند:

دستورهای زنجیره‌ای
دستورهایی هستند که پشت سرهم به کودک داده می‌شود و وی توانایی به خاطر سپردن تمام آنها را ندارد. بنابراین برخی از آنها را فراموش کرده و انجام نمی‌دهد. مانند لباست را بپوش، دندانهایت را مسواک بزن، موهایت را شانه کن. بعد بیا صبحانه بخور. بهتر است دستورها را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کرده و هرکدام را به تنهایی ازکودک درخواست کرد.

دستورهای مبهم
دستورهایی هستند که برای کودک واضح و روشن نیستند وبه خوبی نمی‌توانند منظور گوینده را منتقل کنند. به عنوان مثال هنگامی که ما انتظار داریم، بچه‌ها بدون درگیری و خشونت با هم بازی کنند و دعوا نکنند ولی فقط به آنها بگوییم: «بچه‌های خوبی باشید».

کودک ممکن است نداند از او چه خواسته شده است و باید چه کار کند که ازنظر والدین بچه خوبی باشد؟ این دستورها مبهم می‌باشند. بنابراین بهتر است به صورت مشخص و اختصاصی به آنها بگوییم: «با اسباب‌بازی‌هایتان با هم و به آرامی بازی کنید».

دستورهای پرسشی
در اینگونه دستورها از کودک سوال می‌شود که آیا دوست دارد که این کار را انجام دهد؟ مثلاً «آیا دوست داری که اطاقت را تمیز کنی؟» که ممکن است یک کودک لجباز براحتی بگوید: «نه دوست ندارم»

در اینگونه دستورها ما به کودک حق انتخاب می‌دهیم. پس دور از انتظار نیست که او آن را انجام ندهد.

دستوراتی که به دنبالش دلیل و منطق آورده می‌شود
مانند: «زود باش اطاقت را مرتب کن چون امشب مهمان داریم و ازاینکه خانه نامرتب باشد، نگران و عصبانی می‌شوم.» در این مثال ممکن است کودک دستور اصلی را فراموش کند، بنابراین بهتر است که دستور به این شکل باشد: «امشب مهمان داریم و خانه نامرتب من را نگران و عصبانی می‌کند، پس لطفاً هرچه سریع‌تر وسایلت را جمع کن». یعنی اول توضیح داده بعد دستور موردنظر گفته شود.

بایدها در دستور دادن به کودک
روش دستور دادن موثر
روش اجراء: نزدیک کودک بروید، تا نزدیک چشم‌های کودک خم شوید و با او تماس چشمی برقرار کنید. فاصله شما در زمان دستوردادن به اندازه فاصله یک دست باز باشد (یعنی به فاصله شانه تا نوک انگشتان) و برای کودک به‌طور دقیق مشخص کنید و بگویید چکار کند.

نکات مهم در زمان دستوردادن
هر چه تعداد دستورها کمتر باشد، موثرتر بوده وکودک بهتر متوجه شده و سریع‌تر آن را اجرا می‌کند.

دستوری که به کودک داده می‌شود باید مشخص، خاص و روشن باشد.

دستورها باید بیشتر به شکل مثبت باشید. مثلاً به جای گفتن «بلند صحبت نکن» بگویید «آرام صحبت کن».

با صدای محکم و قاطع با کودک صحبت کرده و بگویید که چکار باید بکند، اما نباید درکلامتان خشونت وجود داشته باشد.

به اطاعت از دستور، پاداش دهید.

دستورها باید درحد سن و فهم و توانایی کودک باشد.

سعی کنید دستورها با تهدید همراه نباشند و با لحن خوب و قاطع گفته شوند.

نکته
اگر کودک درشرایطی است که نمی‌تواند دستورهای ما را انجام دهد، بهتر است به زمان دیگری موکول گردد و اصلاً درخواست نگردد. مثلاً: کودک درحال دیدن برنا‌مه‌ تلویزیونی مورد علاقه‌اش می‌باشد و ما به او می‌گوییم «بلند شو کتاب‌هایت را مرتب کن».

عدم رعایت دستور از جانب کودک دلیل بر لجبازی او نیست. احتمال دارد که کودک متوجه منظور شما نشده باشد، پس دستور خود را دوباره با توجه به روش‌های ذکر شده برای او تکرار کنید.

روش استفاده درست از محروم‌سازی موقت
روشی که برای عدم اطاعت از دستورات توصیه می‌شود، استفاده از اتاق خلوت یا محروم‌سازی موقت یا زمان اخراج می‌باشد یعنی گذاشتن کودک دریک مکان بدون سرگرمی به مدت چندین دقیقه وگرفتن هر گونه توجه از وی. در این نوع تنبیه هیچ روش دردناک و زجرآوری استفاده نمی‌شود بلکه فرصت برای دریافت توجه از کودک گرفته می‌شود.