دستور دادن به کودک، روش صحیح آن را بلدید؟

بچه ها باید از پایان یک سالگی کم‌کم با ناکامی های کوچک مواجه شوند.

والدینی که به دلیل ناآگاهی یا بی نیاز دانستن خود از فراگیری مهارت های فرزند پروری یا به دلیل سرکوب شدن نیازهای ارضا نشده درونی و شکست در نقش های دیگر زندگی از جمله همسر بودن تصمیم می گیرند فرزندشان را باری به هر جهت بار بیاورند و خود را با افتخار سهل گیر می نامند، باید بدانند بزرگ‌ترین نعمت را که همان توانایی سازگاری با محیط و تحمل ناکامی است، از فرزند خود دریغ کرده اند.

بچه ها باید از پایان یک سالگی کم‌کم با ناکامی های کوچک مواجه شوند؛ مثلاً مادر آبمیوه را در لیوان بریزد و به کودک بی قرار که برای خواسته اش دست و پا می زند، بگوید: "صبر کن! دارم میارم عزیزم!" کمی که بزرگ تر شد، می توان از او خواست شعر کوتاهی بخواند تا برایش شیرکاکائو درست شود یا ... .

با این روش ها بچه به تدریج معنای صبر و تحمل برای رسیدن به خواسته ها را می فهمد و تمرین می کند؛ اما والدینی که در خانواده شان فرزند سالاری حکم‌فرماست، این کار را نکرده اند و حالا با بچه ای مواجه‌اند که تا به حال نه نشنیده و هیچ دستوری به او داده نشده است.

۱۰ نکته برای آداب دستور دادن صحیح دارد که از همه والدین، به خصوص آنهایی که بحث تشویق و تنبیه اصولی را پیگیری می کنند، می خواهیم به دقت این نکته ها را بخوانند و تمرین کنند. اگر روش دستور دادن صحیح نباشد، گاهی خودمان زمینه سرپیچی بچه ها از دستورها را فراهم می کنیم:

- دستور باید محترمانه و امری باشد: " علی جان! لطفاً بشین "، " لطفاً آروم صحبت کن "

- رفتار مثبت را در جمله‌ای کوتاه و مثبت بگویید. این جمله های منفی اشتباه هستند: "جیغ نزن"، " غذاتو نریز روی زمین".

- با جمله پرسشی، دستور ندهید وگرنه حتماً با نافرمانی مواجه خواهید شد. جمله باید امری باشد مثلاً معلوم است که سؤالی مثل «دلت می‌خواهد بروی مسواک بزنی؟» جوابش نه است! بنابراین بگویید: " عزیزم! برو مسواک بزن وقت مسواکه".

- بیش از حد دستور ندهید؛ فقط در مواقع ضروری با جمله امری کوتاه خواسته تان را بگویید وگرنه به بچه پیام می دهید دستورات شما لازم الاجرا نیست.

برخی والدین مانند صدای سوتی آزاردهنده که همواره در هیاهوی پس زمینه خانه شنیده می شود، مدام دارند دستور می دهند و بچه ها به این صدای سوت یکنواخت عادت می کنند و هیچ تقصیری ندارند اگر دستورات آنها را اجرا نمی کنند.

- دستوری بدهید که اجرای آن در حد توان کودکتان باشد. والدی که دستورهای سخت که در توان بچه نیست می دهد، درواقع یک والد آگاه و مادر یا پدر کافی نیست زیرا باید توانایی کودکمان را به عنوان یک آدم منحصربه‌فرد در نظر بگیریم نه اینکه بگوییم هر بچه ۶ ساله‌ای می تواند فلان کار را انجام دهد.

اگر دستور سخت می دهید، باید دو پیامد متصور باشید؛ یا بچه از آن سرپیچی می کند یا با وجود همه تلاشش از پس انجام کار برنمی آید که این نیز به مرور زمان به اعتماد به نفس بچه صدمه می زند چون خود را ناتوان می یابد.

- دستور باید عادلانه باشد.

- اگر تا حالا اهل دستور دادن نبوده اید، با دستورات کوتاه کاملاً بجا شروع کنید. یادتان باشد دستور باید در زمان مناسب داده شود. فکر کنید بچه از صبح منتظر بوده کارتن دلخواهش پخش شود و درست همان لحظه شما بگویید: " پاشو یک بسته نان بخر! " یا " سطل زباله رو ببر پایین! "، مسلم است که می گوید نه و سرپیچی می کند. در این مورد شما مقصر هستید که دستور را در زمان نامناسب داده اید.

- دستوری که قابل پیگیری نیست، ندهید. شما در آشپزخانه مشغول کارید و به بچه دستور می دهید: «بستنی ات را تمیز بخور!» مدتی بعد می آیید و می بینید همه بستنی را روی زمین ریخته است.اینجا که امکان نظارت مستقیم و پیگیری نداشته اید، دستور دادن غلط بوده است.

- دستورات مبهم ندهید. بچه ها معنای کنایه را نمی فهمند. آنها تفکر عینی دارند. مثلاً اگر لیوان شیر را به او بدهید و بگویید: «ببینم می تونی بریزی زمین یا نه!» کاملاً غلط است و بچه قطعاً منظور واقعی شما را نمی فهمد.

- دستور نباید با آزار هیجانی کودک همراه باشد. به کار بردن جمله هایی مثل: " با این غذا خوردنت یک روز دق می کنم. درست بخور! " یا " پدرت سکته می کند با این نمره هات؛ درس بخوان! " اشتباه است.

گاهی هم بلافاصله بعد از اینکه بچه را دعوا کردید و او هنوز تغییرات هیجانی دارد، شروع می کنید به دستور دادن! صدور این دستورها هم عادلانه نیست و ضمناً در زمان نامناسب صادر شده اند و علاوه بر این، همراه با آزار هیجانی بچه‌ها هستند. پس نباید انتظار اجرای آنها را داشته باشید.