نحوه آزمایش آمنیوسنتز در بارداری

سلول های جنینی، میکروارگانیسم ها و برخی مواد دیگر همگی درون مایع آمنیوتیک که جنین را فرا گرفته، شناور است. اندازه گیری این مواد بررسی وضعیت جنین، میزان رسیده بودن و رشد و برخی اختلالات ژنتیکی جنین را برای ما میسر می سازد.
نمونه برداری از مایع آمنیوتیک و بررسی آزمایشگاهی نمونه به دست آمده اطلاعات زیادی در زمینه ناهنجاری های کروموزومی از قبیل تریزومی 21 (سندرم داون)، اختلالات ژنتیکی مانند کم خونی داسی شکل و ناهنجاری لوله عصبی مثل اسپینا دیفیدا به دست می دهد.

چه کسانی باید آمنیوسنتز انجام دهند؟
آمنیوسنتز معمولا زمانی در خواست می شود که :
تست های غربالگری سلامت جنین (آزمایش خون سلامت جنین در سه ماهه اول ،تست سه گانه و چهارگانه، آزمایش NIPT با سونوگرافی) نتیجه غیر طبیعی را نشان دهد انجام آمنیوسنتز برای تعیین اینکه آیا این احتمال حقیقت دارد یا خیر ضروری است.
سن مادر بیشتر از ۳۵ سال باشد. در اینصورت احتمال بروز ناهنجاری های کروموزومی به خصوص سندرم داون بیشتر می شود.
زوجین دارای یک فرزند با ناهنجاری کروموزومی مانند سندرم داون یا اختلال متابولیک و آنزیمی مانند فیبروز کیستیک باشند.
مادر حامل اختلالات وابسته به کروموزوم X مانند هموفیلی باشد. ( مادر می تواند با احتمال ۵۰ درصد اختلال وابسته به کروموزم X را جنین پسر منتقل کند. )
اگر هر دو والد حامل اختلالات اتوزومی مانند بیماری تای ساچ (Tay-Sachs) و یا کم خونی داسی شکل باشند، یک چهارم احتمال دارد که جنین به یکی از انواع این بیماری ها مبتلا شود.
اگر جنین مشکوک به ابتلا به توکسوپلاسموز ،بیماری پنجم ،سایتومگالوویروس و سایر عفونت های جنینی باشد.
اگر در اواخر بارداری به دلیل وجود برخی مشکلات ناچار به انجام پیش از موعد زایمان شوید ، شاید نیاز باشد آمنیوسنتز جهت تشخیص بلوغ ریه جنین انجام شود.

نحوه انجام آمنیوسنتز چگونه است؟
ابتدا مادر به پشت دراز می کشد. ناحیه شکم به وسیله بتادین شستشو داده می شود تا از بروز عفونت احتمالی جلوگیری گردد. سونوگرافی شکمی برای تعیین محل و وضعیت جنین و جفت در حین کار انجام می گیرد. می توان از بی حسی موضعی قبل از شروع آمنیوسنتز استفاده کرد ، اما به دلیل اینکه درد ناشی از تزریق ماده بیحسی به شکم به اندازه خود آمنیوسنتز است، برخی پزشکان دادن بی حسی را ضروری نمی دانند.
سپس یک سوزن باریک و بلند از طریق شکم به داخل رحم فرو برده می شود . با استفاده از اولتراسوند ( سونوگرافی) متخصص یک ناحیه را که جنین در آن جا نباشد و فقط مایع آمنیوتیک در آن محدوده وجود دارد را انتخاب کرده و با استفاده از همین سوزن ، به اندازه یک یا دو قاشق غذاخوری از مایع آمنیوتیک کشیده به بیرون می کشد. نگران نباشید . جنین به سرعت این میزان مایع را جایگزین خواهد کرد.
امروزه با وجود اولتراسوند خطر آسیب به جنین در حین انجام آمنیوستز بسیار کاهش یافته است.

انجام آمنیوستز چقدر طول می کشد؟
آمنیوسنتز از شروع تا پایان کار تنها 30 دقیقه به طول می انجامد. البته مدت زمانی که سوزن در بدن مادر فرو رفته است
در صورتی که گروه خونی مادر منفی باشد (Rh منفی) قبل از انجام آمنیوستز آمپول روگام تزریق می شود. زیرا عدم تزریق آمپول روگام در مادران با گروه خونی منفی می تواند منجر به اختلال در جواب آزمایش آمنیوسنتز شود.

چگونه با ترس ناشی از انجام آمنیوسنتز کنار بیاییم؟
اکثر زنان بیش از تمام آزمایشات دیگر از آمنیوستز هراس دارند. فکر اینکه یک سوزن وارد شکم شده و از آنجا به داخل رحم فرو برده شود ، شاید چیز ترسناکی باشد. اما بیشتر زنان بارداری که آمنیوسنتز انجام داده اند ، بعد از انجام آن اظهار داشته اند که این آزمایش آنقدرها که فکر می کردند هم دردناک نیست. درست است که سوزن مورد استفاده در آمنیوسنتز بسیار بلند است ، اما در عین حال خیلی هم نازک است. همچنین ممکن است در حین کار کمی دچار انقباض شوید.اما جای نگرانی نیست.

زمان انجام آمنیوسنتز در بارداری چه موقعی است؟
آمنیوسنتز تشخیصی عموما بین هفته ۱۶ تا ۱۸ انجام می شود. البته در مواقع نیاز در هفته ۱۳ و ۱۴ و یا حوالی هفته ۲۳ تا ۲۴ نیز می توان این آزمایش را انجام داد. نتیجه به دست آمده از آمنیوسنتز به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز اعتبار دارد.
اگرعجله برای بدست آوردن نتیجه آمنیوسنتز وجود داشته باشد، برخی آزمایشگاه ها از تکنیک FISH - fluorescent in situ hybridizationیا هیبریدیزاسیون آزماایشگاهی فلوئورسنت جهت شمارش سریع تعداد کروموزوم ها استفاده می کنند. با استفاده از این تکنیک در عرض 2 ساعت تعداد کروموزوم ها شمارش می شود. با توجه به اینکه در در تست FISH آنالیز سلول ها هنوز به طور کامل انجام نشده است ، ترجیحا از همان بررسی آزمایشگاهی بدین منظور استفاده می شود.
آمنیوسنتز در هر زمانی نزدیک به اواخر بارداری نیز برای تعیین بلوغ ریه و میزان رسیده بودن جنین استفاده می شود.

میزان دقت آمنیوسنتز چقدر است؟
آمنیوسنتز با دقت 99 درصد می تواند اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون را تشخیص دهد. در صورت استفاده از تکنیک FISH این دقت به 98 درصد می سد.

آیا انجام آمنیوسنتز برای جنین خطرناک است؟
در تمام اقدامات تهاجمی به هر حال درصدی از خطر وجود دارد. اما میزان وقوع سقط ناشی از آمنیوسنتز بسیار کم و حدود ۱ مورد از هر ۱۶۰۰ نفر است.
در موارد بسیار نادر پس از انجام آمنیوسنتز ممکن است لکه بینی و یا خروج و نشت مایع آمنیوتیک در مادر دیده شود. در صورت بروز هر یک از موارد فوق سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید. در اکثر مواقع حتی در صورت وقوع این عوارض ، لکه بینی و نشت مایع آمنیوتیک خودبه خود پس از گذشت چند روز برطرف می شود.