خوردن ماهی در بارداری، بالاخره خوبه یا بد؟

ماهی منبع خوبی از پروتئین بدون چربی، ویتامین D و اسید چرب امگا ۳ است که برای رشد جنین مفیدند؛ از طرفی بعضی از ماهی‌ها دارای میزان مضری از جیوه‌اند. پس باید چه‌کار کنید؟ من می‌خواهم باردار شوم آیا می‌توانم ماهی بخورم؟

بسیاری از زنانی که می‌خواهند باردار شوند، همیشه این سوال در ذهن‌شان وجود دارد که بالاخره ماهی بخورند یا نخورند!
حتی اگر غذاهای دریایی برای‌تان مهم نیستند، شاید شنیده باشید که ماهی منبع اصلی اسیدهای چرب امگا 3 (به خصوص DHA و EPA) است که برای رشد مغز و چشم جنین اهمیت دارند. ماهی هم‌چنین منبع خوبی از پروتئین بدون چربی اشباع شده، ویتامین D و سایر مواد مغذی لازم برای رشد جنین و بارداری سالم است.

بدن شما امگا 3 را به مدت چندین هفته در خود ذخیره می‌کند؛ پس ایده خوبی است که اکنون اطمینان حاصل کنید که آیا به میزان کافی از آن مصرف می‌کنید یا خیر؛ در نتیجه هنگامی‌که باردار شدید به میزان کافی از آن‌را در بدن خود خواهید داشت.

از سوی دیگر احتمال دارد این را شنیده باشید که برخی از انواع ماهی‌ها و غذاهای دریایی حاوی مقداری جیوه هستند. دوز بالای جیوه در بدن، برای رشد مغز و سیستم عصبی نوزاد بسیار مضر است. جیوه در بدن ذخیره می‌شود و حتی اگر مصرف‌تان را کاهش دهید، مدتی طول می‌کشد تا از بدن خارج شود؛ بنابراین درست است که قبل از بارداری نیز در مورد مصرف آن نگران بوده و احتیاط کنید. بیشتر متخصصان توافق دارند که خانم‌ها در حین بارداری‌شان باید تا حد به‌خصوصی ماهی مصرف کنند. اما مهم است بدانید کدام نوع از انواع ماهی‌ها ایمن‌ترند و تا چه میزان از آن‌ها را می‌توانید مصرف کنید. در این‌جا به شما می‌گوییم که چطور از مصرف بیش از اندازه جیوه جلوگیری کرده و در عین حال از مواد مغذی موجود در ماهی و غذاهای دریایی که برای رشد جنین مورد نیاز هستند بهره‌مند شوید.

چگونه جیوه به ماهی راه پیدا می‌کند؟
جیوه در همه‌جا وجود دارد؛ حتی در هوایی که تنفس می‌کنیم. برخی منابع آزاد کننده جیوه طبیعی‌اند (مانند آتشفشان‌ها و آتش‌سوزی در جنگل‌ها)؛ مقداری از جیوه را هم نیروگاه‌های برق، کارخانجات سیمان و مواد شیمیایی خاص و تولیدی‌های صنعتی، آزاد می‌کنند. هم‌چنین جیوه‌ای که در ساخت ترمومتر و ترموستات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، هنگام دور انداختن این وسایل در محیط آزاد می‌شود.
وقتی جیوه وارد آب می‌شود، باکتری‌هایی آن‌را احاطه کرده و آن‌را به‌صورت متیل جیوه در می‌آورند. ماهی‌ها متیل جیوه را از طریق آبی که در آن شنا می‌کنند و غذایی که می‌خورند جذب می‌کنند. متیل جیوه با قدرت و استحکام زیاد به پروتئین‌های موجود در عضلات ماهی متصل شده و حتی زمانی‌که ماهی پخته می‌شود در جای خود باقی می‌ماند. می‌شود گفت تمام ماهی‌ها و صدف‌ها دارای مقداری از جیوه در بدن خود هستند، اما ماهی‌های شکارچی یا درنده بزرگتر مقدار بیشتری جیوه در خود جمع می‌کنند زیرا آن‌ها از ماهی‌های دیگر تغذیه می‌کنند و در نتیجه میزان جیوه در آن‌ها بالاتر می‌رود؛ هر قدر ماهی بزرگ‌تر باشد، ماهی بیشتر و در واقع جیوه بیشتری می‌خورد. دلیل دیگر این است که عمر ماهی‌های بزرگتر بیشتر است، در نتیجه زمان بیشتری برای ذخیره جیوه در بدن خود در اختیار خواهند داشت.

اگر ماهی با جیوه بالا بخورم چه اتفاقی خواهد افتاد؟
بدن شما به‌راحتی متیل جیوه را از طریق خوردن ماهی جذب کرده و آن‌را به مدت چند ماه در خود ذخیره می‌کند. زمانی‌که باردار می‌شوید این جیوه از طریق جفت به جنین نیز منتقل می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که قرارگیری در معرض غلظت بالای متیل جیوه، رشد مغز و سیستم عصبی جنین را مختل می‌کند و نتایج ممکن است عارضه‌هایی خفیف تا شدید باشند. به گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA)، مهارت‌های شناختی مانند حافظه و توجه، زبان، مهارت‌های حرکتی و بینایی ممکن است تحت تأثیر منفی جیوه قرار بگیرند.

زنانی‌که می‌خواهند باردار شوند یا باردار هستند یا به نوزاد شیر می‌دهند و همچنین نوزادان و کودکان کم سن، بیش از سایرین در صورت مصرف غلظت بالای این ماده در معرض خطر هستند. متخصصان هنوز نمی‌دانند که به‌صورت دقیق چه میزان از جیوه مضر است، اما همگی بر این موضوع توافق دارند: زنانی‌که می‌خواهند باردار شوند یا باردارند از مصرف ماهی‌هایی که میزان بالایی از جیوه دارند خودداری کرده و مصرف سایر ماهی‌ها را نیز محدود کنند (با این حال مصرف را به کلی قطع نکنند).

چه ماهی‌هایی ایمن‌ترند؟
برخی از ماهی‌هایی که ایمن‌ترند، شامل قزل آلای رنگین کمانی یا پرورشی، ماهی سفید، ساردین و ماهی کولی هستند. البته برای اطمینان؛ بهتر است در هفته بیش از 6 اونس یعنی 170 گرم ماهی مصرف نکنید.

کدام ماهی‌ها جیوه بالاتری دارند؟
در سال ۲۰۰۴ انجمن‌های غذا و دارو انواعی از ماهی که برای استفاده در دوران بارداری ایمن نیستند را معرفی کردند:
کوسه ماهی، اره ماهی، ماهی ماکرل، ماهی تن تازه یا منجمد (غیر کنسرو شده)، ماهی‌های بزرگ (شکارچی و غیر شکارچی).