رژیم غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال، نکاتی که باید بدانید

رژیم غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال می‌تواند نقش مهمی در مدیریت رفتار و بهبود تمرکز آن‌ها ایفا کند. تغذیه صحیح و انتخاب غذاهای مناسب، می‌تواند به کنترل انرژی و کاهش علائم بیش فعالی کمک کند. در این مقاله، به بررسی نکاتی خواهیم پرداخت که والدین باید درباره تغذیه کودکان بیش فعال بدانند تا بتوانند انتخاب‌های بهتری برای سلامتی و بهبود کیفیت زندگی فرزندشان داشته باشند.

چرا رژیم غذایی در مدیریت بیش فعالی کودکان اهمیت دارد؟

رژیم غذایی نقش بسیار مهمی در مدیریت بیش فعالی کودکان دارد، زیرا مواد مغذی تأثیر مستقیمی بر عملکرد مغز و سیستم عصبی دارند. مصرف غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا 3 و ویتامین‌های گروه B می‌تواند به بهبود تمرکز و کاهش علائم رفتاری کمک کند. از سوی دیگر، غذاهایی که باعث نوسانات شدید قند خون می‌شوند، مانند خوراکی‌های پرشکر و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، می‌توانند انرژی کودک را به طور ناگهانی افزایش داده و علائم بیش فعالی را تشدید کنند. علاوه بر این، حذف مواد مضر مانند افزودنی‌های مصنوعی و جایگزینی آن‌ها با غذاهای طبیعی و سالم، می‌تواند تأثیر مثبتی بر رفتار و خلق‌وخوی کودک داشته باشد. بنابراین، یک رژیم غذایی متعادل و مناسب نه‌تنها به کاهش علائم بیش فعالی کمک می‌کند، بلکه بهبود کیفیت زندگی کودک و خانواده را نیز به همراه دارد.

غذا‌های مفید برای کودکان بیش فعال

امروزه بسیاری از کودکان دچار مشکل بیش فعالی هستند. داشتن یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند علائم این اختلال را تا حدودی بهبود بخشد. برخی از غذا‌های مفید برای کودکان بیش فعال عبارتند از:

مواد غذایی حاوی پروتئین

مواد غذایی پروتئین‌دار مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، لوبیا، آجیل، سویا و محصولات لبنی کم چرب از غذا‌های مفید برای کودکان بیش فعال به شمار می‌آیند. مواد غذایی غنی از پروتئین توسط بدن برای تولید پیام رسان‌های عصبی (neurotransmitters) استفاده می‌شوند. پیام رسان‌های عصبی مواد شیمیایی هستند که توسط سلول‌های مغز برای برقراری ارتباط سلول‌های عصبی با یکدیگر ترشح می‌شوند. از طرف دیگر پروتئین می‌تواند موجب افزایش قند خون شود و علائم بیش فعالی را بیشتر کند. برای کاهش تاثیر پروتئین‌ها روی قند خون، باید مواد غذایی حاوی فیبر به رژیم غذایی اضافه شوند.

مواد غذایی حاوی روی، آهن و منیزیم

روی برای تنظیم ترشح دوپامین مفید است. دوپامین یک پیام رسان عصبی به شمار می‌آید که روی تمرکز، حرکات بدن، توجه، حافظه و انگیزه تاثیر گذار است و سطح پایین آن، عدم تمرکز در کودکان بیش فعال را افزایش می‌دهد. علاوه بر روی، آهن نیز برای ترشح دوپامین ضروری است. بر اساس مطالعات گفته می‌شود که میزان ذخیره‌ی آهن در کودکان بیش فعال نسبت به سایر کودکان کمتر است.
علاوه بر روی و آهن، منیزیم نیز باعث آرامش می‌شود و برای ترشح پیام رسان‌های عصبی که بر روی توجه و تمرکز اثر دارند ضروریست. این سه ماده معدنی در گوشت، مرغ، غذا‌های دریایی، آجیل، سویا و غلات یافت می‌شوند. در حالیکه رژیم غذایی بهترین روش برای دریافت این مواد معدنی است، استفاده از قرص مولتی ویتامین هم می‌تواند مفید باشد.

مواد غذایی حاوی ویتامین ب

مواد غذایی حاوی ویتامین B از دیگر غذا‌های مفید برای کودکان بیش فعال هستند. ماهی، لوبیا، هویج، کلم بروکلی و ... غنی از ویتامین B هستند و رفتار‌های ضد اجتماعی در کودکان بیش فعال را کاهش می‌دهند. همچنین ویتامین B۶ سطح دوپامین را افزایش و باعث بهبود تمرکز و یادگیری در این کودکان می‌شود.

اسید‌های چرب امگا ۳

مواد غذایی حاوی اسید چرب امگا ۳ برای بهبود عملکرد مغز و سلول‌های عصبی ضروری هستند و از غذا‌های مفید برای کودکان بیش فعال به شمار می‌آیند. نتایج یک مطالعه روی کودکان بیش فعال بین ۸-۱۸ سال نشان داد که مصرف روزانه امگا ۳ ظرف مدت شش ماه می تواند علائم بیش فعالی را در ۲۵ درصد از کودکان به طور چشمگیری کاهش دهد. همچنین کمبود امگا ۳ در کودکان بیش فعال بیشتر از سایر کودکان است و مصرف مواد غذایی حاوی امگا ۳ مانند ماهی تن، ساردین، قزل آلا، ماهی کولی و تخم کتان، تمرکز و عملکرد شناختی در این کودکان را بهبود می‌دهد.

غذا‌های حاوی کربوهیدرات‌های سالم

از دیگر غذا‌های مفید برای کودکان بیش فعال می‌توان به غذا‌های حاوی کربوهیدرات‌های سالم اشاره کرد. برخلاف باور عموم، همه‌ مواد غذایی حاوی کربوهیدرات دشمن سلامتی نیستند و باعث افزایش قند خون نخواهند شد. کربوهیدرات‌های موجود در سبزیجات و میوه‌ها دارای فیبر بالا هستند و برای سلامتی ضروری اند، در حالیکه کربوهیدرات‌های ساده مانند شکر، قند خون را افزایش داده و علائم بیش فعالی را تشدید می‌کند.

نوشیدن مقدار زیاد آب

حدود ۸۰ درصد مغز از آب تشکیل شده است. مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار باعث دی هیدراته شدن مغز می‌شود و قدرت شناخت و قضاوت را مختل می‌کند؛ بنابراین برای پیشگیری از این مشکل باید روزانه مقدار زیادی آب نوشیده شود.

جینکو و جینسینگ

گفته می‌شود که مصرف جینسینگ و جینکوبیلوبا تحرک بیش از حد در کودکان بیش فعال را کاهش می‌دهد. جینسینگ آسیایی ممکن است در برخی کودکان علائم را تشدید کند که در این صورت باید از جینسینگ آمریکایی استفاده شود.

رودیولا روزیا یا ریشه قطبی

ریشه قطبی در سرزمین‌های سرد و مرتفع اروپا و آسیا رشد می‌کند و می‌تواند هوشیاری، تمرکز و دقت را در کودکان بیش فعال افزایش دهد. این گیاه بیشتر برای کودکانی که در سنین ۸ تا ۱۲ سال قرار دارند مفید است.

غذا‌های مضر برای کودکان بیش فعال

مصرف برخی از مواد غذایی ممکن است علائم بیش فعالی را در کودکان تشدید کند. این مواد غذایی عبارتند از:

• شکر: مواد غذایی حاوی شکر مانند انواع شکلات، بستنی، کیک، فست فود‌ها و ... می‌توانند علائم بیش فعالی را افزایش دهد و کودکان بیش فعال باید از مصرف آن‌ها اجتناب کنند.
• نوشابه و نوشیدنی‌های کافئین دار: مصرف نوشابه به دلیل قند بالایی که دارد علائم بیش فعالی را افزایش می‌دهد. همچنین گفته می‌شود که نوشیدنی‌های کافئین دار و نوشابه باعث افزایش احتمال بروز رفتار‌های ضد اجتماعی مانند خشم و خشونت در کودکان بیش فعال می‌شوند.
• نوشیدنی‌های انرژی زا: نوشیدنی‌های انرژی زا در میان بچه ها، به ویژه نوجوانان محبوب هستند. متأسفانه آن‌ها منبعی از قند، شیرین کننده‌های مصنوعی، رنگ‌های مصنوعی، کافئین و سایر محرک‌ها هستند که می‌تواند علائم بیش فعالی را افزایش دهند.
• مواد غذایی آلرژی زا: بسیاری از کودکان که به مواد غذایی خاصی حساسیت دارند، بعد از مصرف این غذا‌ها علائم بیش فعالی را نشان می‌دهند. شیر، شکلات، سویا، گندم، تخم مرغ، لوبیا، ذرت، گوجه فرنگی، انگور و پرتقال برخی از مواد غذایی رایجی هستند که باعث بروز علائم بیش فعالی در برخی کودکان می‌شوند.

در صورتیکه علائم بیش فعالی در کودک شما با مصرف غذای خاصی تشدید می‌شود، این موضوع را حتما با پزشک در میان بگذارید.

چه زمانی باید برای تنظیم رژیم غذایی کودکان بیش فعال به پزشک مراجعه کرد؟

در برخی شرایط، مشورت با یک پزشک متخصص یا کارشناس تغذیه می‌تواند به تنظیم رژیم غذایی مناسب کودک کمک کند تا از تأثیر مثبت آن بر علائم کودک اطمینان حاصل شود. 

از جمله شرایطی که بهتر است با پزشک مشورت شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• علائم بیش فعالی شدید باشد: اگر رفتارهای کودک به‌طور قابل‌توجهی زندگی روزمره را مختل می‌کند و کنترل آن دشوار است.
• تغییرات غذایی تأثیری نداشته باشد: در صورتی که پس از تغییرات رژیمی، هیچ بهبودی در علائم مشاهده نشود.
• مشکلات گوارشی یا آلرژی: اگر کودک علائمی مانند درد شکم، مشکلات گوارشی، یا حساسیت به برخی مواد غذایی نشان دهد.
• کمبود وزن یا سوءتغذیه: اگر کودک دچار کمبود وزن، کاهش اشتها یا ضعف ناشی از رژیم غذایی نامناسب باشد.
• نیاز به برنامه‌ریزی تخصصی: اگر والدین برای تنظیم یک رژیم غذایی متعادل و متناسب با نیازهای کودک به راهنمایی تخصصی نیاز داشته باشند.
• مشاهده رفتارهای غیرعادی: اگر رفتارهایی مانند اضطراب شدید، تغییرات خلق‌وخو یا بی‌قراری غیرمعمول همراه با علائم بیش فعالی مشاهده شود.
• تشخیص نیاز به مکمل‌های غذایی: در صورتی که کودک ممکن است به ویتامین‌ها، مواد معدنی یا اسیدهای چرب ضروری نیاز داشته باشد و این موارد باید تحت نظر پزشک تجویز شوند.

نتیجه‌گیری

توجه به رژیم غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال، یکی از عوامل مهم در مدیریت علائم این اختلال است. با انتخاب غذاهای سالم و پرهیز از مواد غذایی مضر، والدین می‌توانند نقش موثری در افزایش تمرکز، بهبود رفتار و حمایت از رشد سالم فرزند خود ایفا کنند. تنظیم رژیم غذایی به همراه راهنمایی‌های متخصصان، می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود.