مصرف پروژسترون تا آخر بارداری ضرر ندارد؟

هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در سلامت بارداری ایفا می‌کنند و یکی از مهم‌ترین آن‌ها، پروژسترون است. این هورمون نه‌ تنها در آماده‌ سازی رحم برای بارداری مؤثر است، بلکه در حفظ بارداری و جلوگیری از عوارض نیز نقش اساسی دارد. در برخی موارد، پزشکان تصمیم می‌گیرند پروژسترون مکمل را به زنان باردار تجویز کنند تا از بارداری سالم حمایت شود و خطرات احتمالی کاهش یابد.

نقش پروژسترون در بارداری چیست؟

پروژسترون هورمونی است که به‌ طور طبیعی توسط تخمدان‌ها و پس از بارداری، توسط جفت ترشح می‌شود. مهم‌ترین نقش‌های پروژسترون در بارداری عبارتند از:

• آماده‌سازی دیواره رحم: این هورمون باعث می‌شود دیواره داخلی رحم ضخیم شود تا تخمک بارور شده بتواند در آن لانه‌گزینی کند.
• حفظ بارداری: پروژسترون با شل‌کردن عضلات رحم از انقباض‌های زودرس جلوگیری کرده و مانع از سقط جنین می‌شود.
• تقویت جفت: این هورمون در رشد جفت و افزایش جریان خون در رحم مؤثر است.
• تثبیت محیط بدن مادر: با تأثیر بر سیستم ایمنی و تعادل هورمونی، از رد شدن جنین توسط بدن مادر جلوگیری می‌کند.

در چه شرایطی پروژسترون در بارداری تجویز می‌شود؟

پزشک ممکن است در شرایط خاصی تجویز پروژسترون را ضروری بداند، از جمله:

۱. سابقه سقط‌های مکرر

زنانی که سابقه سقط جنین دارند، ممکن است به دلیل کمبود پروژسترون نتوانند بارداری را حفظ کنند. در این شرایط، استفاده از پروژسترون می‌تواند احتمال موفقیت بارداری را افزایش دهد.

۲. تهدید به سقط در اوایل بارداری

در صورت مشاهده علائمی مانند لکه‌ بینی یا درد شکمی، پزشک برای جلوگیری از سقط احتمالی، پروژسترون تجویز می‌کند.

۳. کمک‌ باروری و IVF

در روش‌های کمک‌ باروری مانند IVF (لقاح خارج رحمی)، تجویز پروژسترون برای آماده‌ سازی رحم و حمایت از لانه‌ گزینی جنین کاملاً رایج است.

۴. پیشگیری از زایمان زودرس

در برخی زنان با سابقه زایمان زودرس یا کوتاهی دهانه رحم، استفاده از پروژسترون واژینال یا تزریقی می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

روش‌های مصرف پروژسترون در بارداری 

پروژسترون می‌تواند به صورت‌های مختلف تجویز شود:

• قرص خوراکی
• شیاف یا ژل واژینال
• آمپول تزریقی

نوع و دوز مصرفی به شرایط فرد، سن بارداری و تشخیص پزشک بستگی دارد.

آیا مصرف پروژسترون تا آخر بارداری خطرناک است؟

مصرف پروژسترون در دوران بارداری، به‌ ویژه در سه‌ ماهه اول و دوم، در بسیاری از موارد کاملاً بی‌خطر است و حتی می‌تواند برای حفظ بارداری ضروری باشد؛ اما مصرف طولانی‌ مدت آن تا پایان بارداری باید زیر نظر پزشک و با بررسی دقیق شرایط مادر و جنین انجام شود.

مصرف پروژسترون معمولاً در موارد زیر تا سه‌ ماهه دوم یا اواخر بارداری ادامه می‌یابد:

• جلوگیری از زایمان زودرس (با استفاده از پروژسترون واژینال یا تزریقی)
• تقویت عملکرد جفت یا کاهش خطر سقط
• بارداری با کمک لقاح مصنوعی (IVF)

با این حال، استفاده خود سرانه یا بدون نیاز پزشکی از پروژسترون در مراحل پایانی بارداری ممکن است موجب موارد زیر شود:

• احتباس مایعات
• افزایش حساسیت سینه‌ها یا سردرد
• در موارد نادر، تأثیرات روی خلق‌وخو یا خواب

به همین دلیل باید دوز، روش مصرف و مدت زمان استفاده از پروژسترون کاملاً توسط پزشک تعیین شود.

چه زمانی باید مصرف پروژسترون در دوران بارداری را متوقف کرد؟

معمولاً پزشک در هفته‌های میانی یا پایانی بارداری و زمانی که خطر سقط یا زایمان زودرس رفع شده باشد، تصمیم به کاهش یا قطع مصرف پروژسترون می‌گیرد. قطع ناگهانی بدون نظر پزشک ممکن است خطرناک باشد.

دلایل ابتلا به کمبود پروژسترون

دلایل محیطی متعددی می‌توانند بر کمبود پروژسترون در زنان تاثیر بگذارند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

استروژن‌های محیطی

در دنیای امروز، همه ما در معرض ترکیبات شیمیایی مشابه استروژن هستیم که به آن‌ها زاینو‌استروژن (Xenoestrogen) گفته می‌شود. این ترکیبات به‌ وفور در محیط اطراف و مواد غذایی وجود دارند و باعث می‌شوند بدن پاسخ شدیدتری به استروژن نشان دهد و آن را بیش از مقدار واقعی آن تلقی کند. در نتیجه، تولید پروژسترون کاهش یافته و فرد دچار کمبود این هورمون می‌شود.

استرس

استرس از مهم‌ترین و شایع‌ترین عوامل کاهش سطح پروژسترون در بدن است. افزایش هورمون کورتیزول (هورمون استرس) می‌تواند گیرنده‌های پروژسترون را مسدود کرده و عملکرد آن را مختل کند. به همین دلیل، زنان باردار یا کسانی که قصد بارداری دارند، باید در ابتدا سطح استرس خود را کنترل کنند.

ورزش بیش‌ از‌ حد

فعالیت بدنی زیاد نیز می‌تواند سطح پروژسترون را کاهش دهد. هرچند ورزش در تنظیم عملکرد هورمون‌ها بسیار مفید است، اما ورزش افراطی می‌تواند اثر عکس داشته باشد. بهتر است روزانه بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه ورزش سبک تا متوسط در برنامه گنجانده شود.

شایع‌ترین علائم کمبود پروژسترون

علائم کمبود پروژسترون از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما برخی از علائم رایج‌تر بوده و در بیشتر زنان بروز می‌یابند.

۱. اختلالات قاعدگی

قاعدگی‌های نامنظم، فاز لوتئال کوتاه، لکه‌ بینی میان‌ دوره‌ای، کرامپ‌های قاعدگی و حتی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌توانند نشانه‌هایی از کمبود پروژسترون باشند.

۲. ناباروری

پروژسترون نقش کلیدی در آماده‌ سازی دیواره رحم برای لانه‌ گزینی جنین دارد. کاهش سطح این هورمون می‌تواند باعث مشکلات باروری و سقط مکرر شود. در صورت داشتن چنین مشکلاتی، بررسی سطح پروژسترون ضروری است.

۳. آکنه، شکنندگی ناخن‌ها و خشکی پوست

اگر دچار آکنه در بزرگسالی، ترک و خشکی پوست به‌ویژه در دست‌ها و پاشنه پا، یا ناخن‌های شکننده شده‌اید، ممکن است با کمبود پروژسترون مواجه باشید.

۴. افسردگی و تغییرات خلق‌وخو

پس از ۳۰ سالگی، بسیاری از زنان تغییرات قابل توجهی در سطح پروژسترون تجربه می‌کنند که می‌تواند باعث نوسانات خلقی، اضطراب و حتی افسردگی شود. بررسی وضعیت این هورمون در چنین شرایطی توصیه می‌شود.

۵. کند شدن متابولیسم و افزایش وزن

کاهش پروژسترون ممکن است با مقاومت به انسولین و اختلال در متابولیسم چربی‌ها مرتبط باشد. نتیجه‌ این وضعیت، افزایش میل به شیرینی‌جات و تجمع چربی در ناحیه شکم خواهد بود.

۶. میگرن، سردرد، درد مفاصل و آلرژی

برخی دردها و حساسیت‌ها ممکن است ناشی از عدم تعادل هورمونی، به‌ ویژه کاهش پروژسترون باشند. امروزه پزشکان برای بررسی علت این نوع علائم، تست‌های هورمونی را پیشنهاد می‌کنند.

نقش آمپول پروژسترون در درمان بی‌نظمی‌های عادت ماهانه

پروژسترون یکی از هورمون‌های کلیدی در تنظیم سیکل قاعدگی است. اگر پزشک تشخیص دهد که بدن شما به اندازه کافی این هورمون را ترشح نمی‌کند، برای جبران این کمبود، آمپول پروژسترون تجویز خواهد شد. در صورت کاهش سطح پروژسترون، قاعدگی نامنظم می‌شود یا حتی ممکن است متوقف شود. تزریق این آمپول به بدن کمک می‌کند تا نظم قاعدگی بازیابی شود.

چند روز بعد از تزریق آمپول پروژسترون پریود اتفاق می‌افتد؟

پروژسترون، هورمونی است که در زمان تخمک‌گذاری توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شود و مسئول تنظیم چرخه قاعدگی است. معمولاً جلو یا عقب افتادن پریود به میزان یک هفته در زنان طبیعی تلقی می‌شود، به‌ ویژه در شرایطی مانند سفر یا تنش‌های روحی. اما اگر بیش از یک هفته تأخیر داشتید و علائم بارداری نیز نداشتید، باید به پزشک مراجعه کرده و در صورت صلاح‌دید او، آمپول پروژسترون تزریق کنید. معمولاً بین ۲ تا ۱۰ روز پس از تزریق این آمپول، پریود آغاز می‌شود. در صورتی که این اتفاق نیفتاد، حتماً برای بررسی بیشتر مجدداً به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی نباید آمپول پروژسترون تزریق شود؟

تزریق پروژسترون در برخی شرایط توصیه نمی‌شود، از جمله:

حساسیت به داروهای مشابه پروژسترون مانند بنزیل الکل، روغن کنجد یا ترکیبات پایه روغنی

• وجود خونریزی غیرطبیعی واژینال
• ابتلا به بیماری‌های کبدی
• سابقه یا زمینه‌ ابتلا به سرطان پستان یا سرطان دستگاه تناسلی
• سابقه سقط جنین همراه با احتمال باقی ماندن بافت در رحم
• وجود لخته‌های خونی در پا، ریه، چشم یا سایر اندام‌ها

خطرات احتمالی تزریق آمپول پروژسترون

یکی از مهم‌ترین عوارض این آمپول، لخته شدن غیرطبیعی خون است. این وضعیت ممکن است منجر به انسداد رگ‌ها شده و مشکلاتی جدی مانند سکته مغزی، حمله قلبی، آمبولی ریه و اختلالات گردش خون را به همراه داشته باشد. در صورت مشاهده علائم مشکوک، فوراً موضوع را با پزشک در میان بگذارید.

تزریق آمپول پروژسترون در اوایل بارداری

پروژسترون برای لانه‌ گزینی تخمک بارور‌شده در رحم و حفظ بارداری ضروری است. در برخی موارد، پزشک برای جلوگیری از سقط جنین زودرس، تزریق آمپول پروژسترون را تا پایان هفته دوازدهم بارداری تجویز می‌کند. پس از این مدت، استفاده از آمپول پروژسترون معمولاً توصیه نمی‌شود مگر در موارد خاص. نوعی از این دارو با نام پرولوتون که اثر طولانی‌تری دارد، گاهی تا بعد از هفته دوازدهم نیز استفاده می‌شود؛ اما این موضوع باید با بررسی کامل و زیر نظر پزشک صورت گیرد.

روش‌های افزایش طبیعی سطح پروژسترون

هیچ ماده غذایی مستقیماً حاوی پروژسترون نیست، اما برخی از خوراکی‌ها می‌توانند به افزایش طبیعی سطح این هورمون در بدن کمک کنند.

ویتامین C

ویتامین C یکی از آنتی‌اکسیدان‌های مهم برای تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عفونت است. همچنین در تولید کلاژن و حفظ بافت‌های سالم نقش دارد. مطالعه‌ای که در American Journal of Research Communication منتشر شده، نشان داده است که مصرف مکمل‌های ویتامین C با افزایش ضخامت آندومتر و بالا رفتن سطح پروژسترون در ارتباط است. این ویتامین همچنین می‌تواند به بهبود باروری و حمایت از سلامت بارداری کمک کند. برای دریافت ویتامین C می‌توان از منابع طبیعی مانند مرکبات، فلفل دلمه‌ای قرمز، کلم پیچ، کلم بروکلی، کیوی، انواع توت‌ها و پاپایا استفاده کرد. همچنین، مصرف مکمل نیز یک گزینه مناسب است. The National Institute of Health توصیه می‌کند بزرگسالان روزانه بین ۷۵ تا ۹۰ میلی‌گرم از این ویتامین دریافت کنند.

ویتامین E

ویتامین E نقش محافظتی در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد ایفا می‌کند و در سلامت سیستم ایمنی بدن نیز مؤثر است. نتایج مطالعه‌ای در Journal of Ovarian Research نشان داده است که مصرف ویتامین E می‌تواند سطح پروژسترون را به طور چشمگیری افزایش دهد. منابع غنی این ویتامین شامل روغن جوانه گندم، انواع مغزها، دانه‌ها و سبزیجات برگ سبز است.

روی (Zinc)

روی یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد ایمنی بدن و مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌هاست. تحقیقات نشان داده‌اند که روی در تولید پروژسترون نیز نقش مستقیم دارد. پژوهشی از دانشمندان دانمارکی بیان می‌کند که مصرف متعادل روی باعث تحریک ترشح این هورمون می‌شود؛ اما مصرف بیش‌ از حد آن ممکن است اثر معکوس داشته باشد. بر اساس گزارش National Institute of Health، بزرگسالان روزانه به ۸ تا ۱۱ میلی‌گرم روی نیاز دارند. این مقدار معمولاً از طریق رژیم غذایی روزانه تأمین می‌شود. گوشت، غذاهای دریایی، حبوبات و دانه کدو تنبل منابع خوبی از روی هستند.

ال‌آرژنین (L-Arginine)

ال‌آرژنین یکی از آمینواسیدهای مهم برای سلامت عروق خونی است و از طریق افزایش تولید اکسید نیتریک، به بهبود گردش خون کمک می‌کند. این ویژگی به‌ویژه برای سلامت سیستم تولیدمثلی زنان اهمیت دارد. مطالعه‌ای در Ovarian Research نشان داده است که مصرف ال‌آرژنین با افزایش سطح پروژسترون در طی چرخه‌های قاعدگی همراه بوده است. همچنین در این مطالعه، بهبود در جریان خون قاعدگی نیز مشاهده شده است.

پاسخ دکتر کتایون برجیس، جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی:

دوست عزیز اپلی کاتور داخلی برای درمان عفونت حتما لازم بوده که برای شما تجویز شده اما موقع استفاده می توانید مراقب باشید و اپلی کاتور را تا انتها وارد نکنید تا برخوردی با دهانه رحم نداشته باشد. در خصوص مصرف پروژسترون هم اگر سابقه زایمان زودرس داشتید یا در حال حاضر بارداری تان دوقلوست یا کوتاهی سرویکس و... دارید و پزشک مصرف شیاف را برای شما تجویز کرده اند می توانید تا نه ماهگی از این دارو استفاده کنید.

نتیجه‌گیری

در نهایت، مصرف پروژسترون تا آخر بارداری در بسیاری از موارد برای حفظ بارداری و جلوگیری از مشکلات مانند زایمان زودرس ضروری و بی‌خطر است. با این حال، مهم است که تجویز این دارو تحت نظارت پزشک متخصص باشد تا اطمینان حاصل شود که مصرف آن به‌ طور صحیح انجام می‌شود و هیچ‌گونه خطری برای مادر و جنین به همراه ندارد. در مجموع، تحقیقات موجود نشان می‌دهد که مصرف پروژسترون تا آخر بارداری معمولاً ضرر ندارد و می‌تواند به حفظ سلامت مادر و نوزاد کمک کند.