وضعیت خلفی جنین، چه تاثیری بر زایمان دارد؟

جنین در هر موقعیتی که در شکم مادر قرار گرفته باشد، زایمان فرایندی دردناک خواهد بود. اما، زمانی که کودک در موقعیت خلفی گرفته و یا به عبارت دیگر، در موقعیت، "خلفی استخوان پس سری" قرار می­گیرد، منجر به ایجاد کمر درد زیادی در مادر می­شود. با این مطلب همراه باشید تا با علل و پیشگیری از قرار گرفتن نوزاد در وضعیت خلفی بیشتر آشنا شوید.
در واقع این وضعیت به این معنی است که کمر جنین به موازات کمر شما قرار گرفته و سر او رو به پایین و صورت نوزاد رو به شکم شما می­باشد. در این وضعیت فرایند زایمان پیچیده تر می­شود، زیرا نوزاد قادر به پایین آوردن صورت و چانه خود نخواهد بود تا بتواند به راحتی از کانال زایمانی عبور کند. جنین را می توان طوری جا به جا کرد که صورتش رو به کمر شما باشد، وضعیتی که بهترین حالت برای انجام زایمان است.
در این مقاله راه­‌هایی برای تغییر وضعیت کودک در رحم و کار­هایی که می­توان در هنگام زایمان وقتی که نوزاد به پشت برگشته انجام داد ارائه شده است.

۱-لمس
وقتی که شما برای انجام کنترل در دوره بارداری نزد پزشکتان می­روید، پزشک شکم شما را لمس می­کند تا ببینید جنین در چه موقعیتی قرار گرفته است. سونوگرافی معمولا بعد از هفته ۲۰ ام بارداری، انجام نمی شود زیرا جنین به حد کافی بزرگتر شده و پزشک با لمس شکم متوجه موقعیت سر و لگن او می­شود. پزشک یا مامای شما همچنین می تواند اندازه کودک و حرکت نوزاد رو به لگن را چک کند. جنین معمولاً در هفته ۳۴ بارداری یا پس از آن در وضعیت زایمانی قرار می­گیرد.
زمانی که کودک به پشت برگشته است، پزشک هنگام معاینه یک فضای خالی در شکم شما حس می­کند، همچنین ممکن است پاها یا زانوهای جنین را لمس کند. بهترین راه مشخص شدن پوزیشن جنین این است که همیشه توسط یک پزشک ثابت کنترل شوید.
۲- خودتان کنترل کنید.
هنگامی که برهنه هستند، خود را در آینه نگاه کنید. این کار را از هفته ۳۴ بارداری شروع کرده و جلوی آینه شکم و پهلوهای خود را روزانه کنترل کنید. اگر شکمتان در تمام زوایا از دنده­‌ها تا لگن گرد است، نشان دهنده این است که کودک در وضعیت صحیحی قرار گرفته است.
اگر شکم شما در قسمت زیر دنده­‌ها پرتر است و یک شیب ملایم به سمت پایین دارد، می­تواند نشان دهنده موقعیت خلفی جنین باشد. همچنین این وضعیت باعث ایجاد کمردرد فراوان در هفته­‌های پایانی بارداری می­شود. فشار به روده ها نیز علامت دیگری از وضعیت خلفی جنین است. تکرر ادرار نشانه خوبی ست که نشانگر این است که کودک شما در وضعیت بدنی صحیحی قرار گرفته است.

چگونه موقعیت جنین را در رحم تغییر دهیم
چند دلیل برای ایجاد وضعیت­های مختلف کودک در رحم وجود دارد. یکی روشی است که شما می­نشینید یا دراز می­کشید و دیگری به اندازه و شکل لگن مربوط است.

شما می توانید وضعیت­های بدنی زیر را چندین بار در طی روزجهت کمک به تغییر موقعیت کودک خود اجرا کنید روی یک صندلی بنشینید. کف پای خود را بر روی زمین نگه داشته و زانو­های خود را باز کنید. به جلو خم شده و پایین شکم خود را بین زانوهایتان قرار دهید.
-روی یک توپ پیلاتس بنشینید.
-استراحت­های مکرر در بین کارتان داشته باشید. از میز کار خود بلند شده و کمی پیاده روی کنید.
-در هنگام نشستن یک بالش زیر باسن خود بگذارید تا لگن در سطح بالاتری بماند.
-روی یک بالش بر روی زانوهای خود بایستید و لگن خود را به سمت پایین فشار دهید.
-چهار دست و پا روی کف زمین قرار گرفته و لگن خود را بالا و پایین ببرید.
-از چند بالش هنگام دراز کشیدن استفاده کنید و یک بالش زیر یکی از پاهایتان بگذارید.
-هنگامی که در استخر هستید، رو به پایین شناور شوید
از این وضعیت­ها اجتناب کنید:
-تکیه بر صندلی های نرم
-انداختن پاها روی هم هنگام نشستن
-خم کردن زیاد زانوها
-خوابیدن به پشت
حرکاتی که به تغییر وضعیت جنین در رحم کمک می­کند:
چند حرکت وجود دارد که می تواند به چرخش یک نوزاد که در موقعیت خلفی قرار گرفته، کمک کند. روی کف زمین به صورت چهار دست و پا قرار بگیرید و لگن خود را بالا و پایین ببرید. همچنین می­توانید به صورت چهار دست و پا روی کف اتاق راه بروید. این ورزش را می­توانید دو بار در روز و هر -بار به مدت ۱۰ دقیقه انجام دهید.

اگر نزدیک تاریخ مقرر زایمان شده­‌اید و پزشکتان اظهار کرده که نوزاد در وضعیت خلفی قرار گرفته است، هنوز هم گزینه­‌هایی برای تغییر وضعیت نوزاد وجود دارد. پرستاران در بخش زایمان می­توانند روش­هایی جهت دراز کشیدن و یا حرکت­‌هایی را بیاموزند که برای تغییر وضعیت نوزاد کمک کننده است. این روش همچنین می­تواند کمردرد هنگام زایمان را کاهش دهد. بعد از شروع زایمان شما می­توانید:
-تا آنجا که می­توانید بر روی پهلوی راست بخوابید، زیرا خوابیدن به پشت ممکن است باعث ماندن جنین بر وضعیت خلفی می­شود.
-هنگامیکه انقباضات رحمی دارید به سمت جلو خم شوید. شما می­توانید روی توپ تولد یا همسرتان خم شوید
-از همسرتان بخواهید تا کمرتان را ماساژ دهد تا درد کمتری حس کنید.
-چهار دست و پا روی کف زمین قرار بگیرید و لگن خود را بالا و پایین ببرید.
-از بی­حسی اپیدورال استفاده نکنید زیرا شل شدن برخی عضلات از تغییر وضعیت کودک پیشگیری می­کند و همچنین ممکن است نیاز به انجام مداخلات بیشتر را افزایش ­دهد.
-اگر در طی زایمان قصد استراحت دارید، فقط به پهلوی چپ دراز بکشید، در این صورت فضای بیشتری در اختیار کودکتان برای چرخش قرار می­گیرد.
-پزشک می­تواند با استفاده از سونوگرافی و از روی شکم اقدام به تغییر وضعیت نوزاد کند، به عنوان آخرین چاره می­توان از جراحی سزارین استفاده کرد.

در چه مواردی، موقعیت جنین درون رحم زنان باردار تغییر نمی کند
در برخی موارد، ممکن است تلاش پزشکان متخصص زنان و زایمان هم نتواند کودک درون رحم مادر باردار را به موقعیت مناسب تولد برگرداند، که این حالت شرایط بسیار تهدیدکننده ای را برای سلامت نوزاد و مادر او به وجود می آورد. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که به جای انجام زایمان واژینالی، نوزاد را با روش سزارین به دنیا بیاورد.
چرا قرار گرفتن نوزاد در موقعیت خلفی به عنوان یک وضعیت نامطلوب در نظر گرفته می شود؟
در برخی موارد، ممکن است کودکی که در موقعیت خلفی قرار گرفته است، با روش زایمان طبیعی متولد شود. اما این نوع روند تولد می تواند برای مادر و نوزاد او بسیار دشوار و دردناک باشد. طبق نظر پزشکان متخصص زنان و زایمان، دلایل بسیار زیادی وجود دارد که قرار گرفتن جنین در موقعیت خلفی را مطلوب نمی دانند. این دلایل عبارتند از:
- نکته مهم در مورد قرار گرفتن نوزاد در موقعیت خلفی، مدت زمان زایمان است، که در بسیاری موارد نوزاد به موقع متولد نشده و روند زایمان طبیعی برای مادر بسیار طولانی تر از حد معمول خواهد شد.
- همچنین، در چنین شرایطی ممکن است قبل از اینکه روند زایمان طبیعی به مرحله نهایی برسد،کیسه آب مادر پاره شود.
- نکته مهم دیگر در مورد قرار گرفتن جنین در موقعیت خلفی این است که احتمالاستفاده از فورسپس و روش های دیگر کمکی برای تولد راحت نوزاد به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.
- علاوه بر این موارد، وقتی پزشک متخصص زنان و زایمان سعی کند تا زایمان را به روش واژینالی انجام دهد، ممکن است درد شدیدی را به مادر تحمیل کرده و تجربه زایمان سخت را برای او به وجود آورد.
- همچنین، در چنین مواردی شانس مادر برای روبرو شدن با مشکل خونریزی پس از زایمان به شدت افزایش می یابد.
- نکته مهم آخر در مورد تولد کودک با قرار گرفتن در موقعیت خلفی این است که چنین وضعیتی می تواند عوارض کوتاه مدتی را برای نوزاد هم ایجاد کند. در برخی موارد، پزشک مجبور می شود تا برای مراقبت شدید از نوزاد، او را در بخش مراقبت های ویژه نگه دارد. در چنین وضعیتی هم اقامت در بیمارستان طولانی شده و ترخیص با تاخیر صورت خواهد گرفت. البته، نباید فراموش کرد که میزان بستری شدن مادر در بیمارستان به وضعیت بدنی خود او بستگی دارد!
قرار گرفتن نوزاد در وضعیت خلفی

اگر چه طبق نظر محققان علم زنان و زایمان، دلیل موجهی برای قرارگیری جنین در موقعیت خلفی وجود ندارد، اما بعضی دلایل عمومی از نظر گذشتگان در مورد قرارگیری نوزاد در این موقعیت به گوش می رسد، که به شرح زیر است:

به عنوان یک زن حامله یادتان باشد که بعضی اوقات، شکل بدن مادر در طی دوران بارداری می تواند موقعیت قرار گرفتن جنین او را تعیین کند. در واقع، اگر لگن مادر حامله باریک باشد، شانس او برای قرارگیری کودک در موقعیت خلفی به میزان قابل توجهی بالا می رود، زیرا قسمت عقب بدن مادر وسیع تر است. در چنین بدن هایی، کودک در موقعیت خلفی راحت تر بوده و جای بیشتری برای استراحت سر خود خواهد داشت.

نکته مهم دیگری که زنان حامله باید به خاطر داشته باشند، این است که وضعیت قرار گرفتن جنین در داخل رحم مادر در طی ماه های آخر دوران بارداری، به شیوه زندگی او در این دوران بستگی دارد. در واقع، فعال بودن یا غیرفعال بودن مادر در این دوره تعیین کننده موقعیت نوزاد در داخل رحم، به منظور تولد خواهد بود. اگر مادر باردار عمدتا زندگی آرامی داشته و زانوهای خود را در دوران بارداری زیر لگن استراحت دهد، احتمال بیشتری وجود دارد که کودک در موقعیت خلفی قرار گیرد. همچنین، اگر مادر حامله وقت بیشتری را در مقابل رایانه یا نشستن روی صندلی سپری کند، کودک او در زمان تولد حتما در موقعیت خلفی قرار خواهد گرفت.