بیماری کلستاز بارداری، چیزهایی که باید بدانید

کلستیسیس اینتراهپاتیک بارداری که عموماً زیر عنوان کلستیسیس بارداری [کلستاز بارداری] شناخته می‌شود، نوعی اختلال کبدی است که در اواخر بارداری بروز می‌کند. این اختلال به خارش شدید، اما بدون بروز راش، منجر می‌شود. خارش به طور معمول در دست‌ها و پاها ظاهر می‌شود اما در عین حال می‌تواند دیگر قسمت‌های بدن را نیز درگیر کند.
کلستاز بارداری بارداری می‌تواند مادر باردار را دچار عدم آرامش بیش از حد کند. اما موضوع نگران کننده‌تر عوارض بالقوه آن برای نوزاد است. بر اثر وجود خطر عوارض پزشک ممکن است زایمان زودرس را توصیه کند.

علایم کلستاز بارداری
خارش شدید علامت اصلی کلستاز بارداری است. این اختلال هیچ‌گونه راشی ایجاد نمی‌کند. اغلب زنان در ناحیه کف دست یا پا دچار خارش می‌شوند، اما برخی از زنان این خارش را در دیگر نقاط بدن نیز تجربه می‌کنند. خارش مزبور در طول شب شدیدتر است و ممکن است به قدری آزار دهنده باشد که مانع از خوابیدن شود.
این خارش در طول سه ماهه سوم بارداری شیوع بیشتری دارد اما گاهی از اوقات زودتر بروز می‌کند. خارش مورد بحث ممکن است در زمان رسیدن به زمان وضع حمل شدیدتر شود. به هر حال وقتی بچه به دنیا می‌آید این خارش به طور معمول در طول چند روز برطرف می‌شود.
دیگر نشانه‌ها و علایم کمتر شایع کلستاز بارداری شامل موارد زیر است:
- یرقان
- تهوع
- فقدان اشتها

چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اگر زنی در طول بارداری دچار خارش شدید و مداوم شود باید به پزشک مراجعه کند.

علل کلستاز بارداری
علت کلستاز بارداری ناروشن است. ژن‌ها ممکن است در این مورد نقشی داشته باشند. گای از اوقات، این اختلال در نسل‌های مختلف خانواده‌ها ادامه پیدا می‌کند. برخی تنوعات ژنتیکی نیز در این مورد شناسایی شده‌اند.
هورمون‌های بارداری نیز ممکن است درگیر باشند. هورمون‌های بارداری با نزدیک شدن به زمان زایمان افزایش بیشتری پیدا می‌کنند. پزشکان بر این باورند که این شرایط باعث کند شدن جریان نرمال صفرا می‌شود، مایعی گوارشی که توسط کبد ساخته می‌شود و به سیستم گوارش بدن در تجزیه چربی‌ها کمک می‌کند. به جای ترک کبد، صفرای تولید شده در این دستگاه انباشته می‌شود. در نتیجه، نمک‌های صفرا در نهایت وارد جریان خون می‌شوند که این می‌تواند به احساس خارش منجر گردد.

ریسک فاکتورهای کلستاز بارداری
برخی عوامل که می‌توانند باعث افزایش خطر ایجاد کلستاز بارداری شوند عبارتند از:
- داشتن تاریخچه شخصی یا خانوادگی کلستاز بارداری
- داشتن سابقه آسیب یا بیماری کبدی
- بارداری دوقلویی یا بیشتر
اگر زنی در باداری پیشین خود دچار کلستاز بارداری شده باشد خطر ابتلاء به آن در طول بارداری بعدی بالا خواهد بود. در حدود ۷۵ درصد زنان به برگشت این اختلال دچار می‌شوند.

عوارض کلستاز بارداری
عوارض ناشی از کلستاز بارداری ممکن است در مادر باردار یا نوزاد در حال رشد بروز کند.
در مورد مادران، کلستاز بارداری به طور موقتی بر چگونگی جذب چربی در بدن تأثیر منفی می‌گذارد. ضعف در جذب چربی می‌تواند باعث کاهش میزان عوامل وابسته به ویتامین K درگیر در فرآیند لخته شدن خون گردد. اما این عارضه نادر است و مشکلات بعدی کبد ناشایع هستند.
در مورد نوزادان، عوارض کلستاز بارداری می‌تواند شدید باشد. این عوارض شامل موارد زیرند:
- تولد بسیار زودرس
- مشکلات ریه بر اثر تنفس در مکونیوم - ماده چسبناک و سبز رنگی که به طور نرمال در روده نوزاد در حال رشد وجود دارد اما در صورت ابتلاء مادر باردار به کلستاز بارداری ممکن است وارد مایع آمنیوتیک شود.
- مرگ بچه در اواخر بارداری و پیش از وضع حمل مادر (مرده‌زایی)
از آنجا که عوارض کلستاز بارداری ممکن است برای نوزاد بسیار شدید باشد دکتر ممکن است زایمان زودرس را به مادر باردار توصیه کند.

پیشگیری از کلستاز بارداری
هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از کلستاز بارداری وجود ندارد.

تشخیص کلستاز بارداری
برای تشخیص کلستاز بارداری پزشک از موارد زیر استفاده می‌کند:
- پرسش در مورد علایم مادر باردار و شرح حال پزشکی
- انجام معاینه بالینی
- آزمایش خون برای بررسی کارکرد کبد و اندازه‌گیری سطح نمک‌های صفراوی در خون

درمان کلستاز بارداری
هدف درمان کلستاز بارداری تسکین خارش و پیشگیری از بروز عوارض برای نوزاد است.
تخفیف خارش
برای کاهش خارش شدید، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- مصرف یک داروی نسخه‌ای به نام اورسودیول (اکتیگال، ارسو، ارسو فورت) که به کاهش سطح صفرا در خون کمک می‌کند. - دیگر داروهای مربوط به تخفیف خارش نیز ممکن است به عنوان یک گزینه مطرح باشند.
- خیس دادن نقاط دچار خارش در آب ولرم یا خنک
- بهترین کار آن است که زنان پیش از آغاز مصرف هر دارویی با پزشک مشورت کنند.

پایش وضعیت سلامت نوزاد
کلستاز بارداری به شکل بالقوه می‌تواند سبب بروز عوارضی برای بارداری باشد. پزشک ممکن است پایش از نزدیک وضعیت بچه را در طول بارداری توصیه کند.
پایش و درمان در کلستاز بارداری شامل موارد زیر است:
- تست‌های بدون استرس. در طول تست فاقد استرس پزشک وضعیت ضربان قلب بچه را بررسی کرده و اینکه ضربان قلب در صورت فعالیت چقدر افزایش پیدا می‌کند.
- نمایه زیست‌فیزیکی جنین (BPP). این یک سری تست است که به پایش وضعیت سلامت بچه کمک می‌کند. این تست‌ها اطلاعاتی در مورد حرکت، تون عضلانی، تنفس و مقدار مایع آمنیوتیک نوزاد به دست می‌دهند. اگرچه نتایج حاصل از یک تست فاقد استرس می‌توانند اطمینان بخش باشند، نمی‌توانند ریسک وضع حمل پیش از ترم یا دیگر عوارض مرتبط به کلستاز بارداری را پیش‌بینی کنند.
- القاء زودرس زایمان. حتی اگر تست‌های پری‎ناتال نرمال باشند، پزشک ممکن است با توجه به خطر بروز مرده‌زایی زایمان زودرس را توصیه کند.

سبک زندگی و مداوای خانگی
درمان خانگی ممکن است فایده زیادی در مورد خارش ناشی از کلستاز بارداری نداشته باشد؛ اما امتحان موارد زیر ضرری ندارد:
- حمام خنک، که می‌تواند باعث تخفیف خارش در برخی زنان شود
- حمام بلغور جو، کرم‌ها یا لوسیون‎ها، که می‌توانند پوست را آرام کنند
- استفاده از یخ برای قسمت‌های خاص پوست، که می‌تواند به تخفیف موقتی خارش منجر گردد

طب جایگزین
تحقیق در مورد درمان‌های طب جایگزین مؤثر برای درمان کلستاز بارداری با نقص روبرو است، بنابراین پزشک به طور معمول آنها را برای این اختلال توصیه نمی‌کند.
برخی مطالعات به تأثیر مکمل اس-ادنوسیل-ال-متیونین (SAMe) در مورد تسکین خارش ناشی از کلستاز بارداری پرداخته‌اند. به هر حال داده‌ها در این مورد متناقضند. در مقایسه با اورسودیول در آزمون‌های اولیه، مکمل مورد اشاره کارآیی ندارد. ممکن است استفاده کوتاه مدت از آن در طول سه ماهه سوم بارداری ایمن باشد. در هر حال، خطرات این مورد برای مادر و نوزاد به خوبی شناخته شده نیست، و از این رو استفاده از این دارو توصیه نمی‌شود.
ایمنی دیگر درمان‌های جایگزین تأیید نشده است. مردم همیشه باید پیش از هر گونه استفاده از درمان جایگزین، به ویژه در صورت باردار بودن، موضوع را با پزشک مورد بررسی قرار دهند.