احساسات جنین در شکم مادر، آنچه متوجه می‌شوند

یاسمین ثریا: تا مدت ها متخصصان تصور میکردند کودک بدون کوچکترین دانشی از جهان پیرامون به این دنیا پا می گذارد اما پژوهش های اخیر پیرامون مهارت یادگیری در دوران جنینی، دانشمندان را به باور این اصل واداشته که بچه ها به کارگیری حواس شان را از ۳ ماهه پایانی بارداری و حتی قبلتر شروع می کنند.

جنین گوش شنوایی دارد

همیشه تصور بر این بود که در رحم- پناهگاه جنین- سکوت مطلق برقرار است اما تحقیقات نشان داده جنین نه تنها میتواند صدای کارکرد اندامهای مادرش (صدای معده، تپش قلب، سکسکه و حتی گازهای دستگاه گوارشی) را بشنود، بلکه قادر است در زمانهایی که مادرش به سینما یا محلهای پرسروصدا مثل عروسی یا کنسرت میرود با لگدها و تکانهایی که میخورد به صداها واکنش نشان دهد.

البته نباید فرزندتان را به عنوان موجودی شنوا تلقی کنید، چون کودک تنها صدای مادرش را به طور مشخص میشنود و صدای مادر برایش آرامش بخش است. بعد از اینکه کودک به دنیا آمد میتواند صدای مادرش را بشناسد.

در یک پژوهش متخصصان به نوزادان یک روزه پستانکهایی را دادند که به دستگاه های ضبط صدا متصل بود. پستانکها بر اساس الگوی مکیدن کودک، دستگاه پخش صدای مادر کودک یا فرد دیگری را روشن میکردند.

نتیجه جالب این بود که کودکان ظرف ۱۰ - ۲۰ دقیقه توانستند طوری پستانک خود را بمکند که صدای مادر خودشان پخش شود. دکتر ویلیام فیفر،استادیار دانشگاه کلمبیا میگوید: «این نتیجه به ما ثابت کرد که نه تنها عشق نوزاد به مادرش غریزی است بلکه کودک از همان بدو تولد میتواند به سرعت یاد بگیرد.»

نتیجه جالب دیگر این بود که نوزادان دربدو تولد به صدای پدر یا خواهر و برادرهایشان یا هر صدای دیگری که در دوران جنینی زیاد شنیده باشند، تمایل مشابهی نشان نمی دهند. این پدیده را میتوان به این شکل توجیه کرد که صدای مادر از دو راه به جنین میرسد، از طریق جدار داخلی شکم و محیط اطراف مادر.

اگر نوزادان حق انتخاب داشتند، صدای مادرشان را طوری که از داخل رحم به گوششان می رسید، برمی گزیدند. دکتر فیفر میگوید: «ما صدای مادران را برای کودکان طوری فیلتر کردیم که مانند صدایی که از داخل رحم میشنیدند به گوش برسد: آهسته و خفه. آنها صدای فیلتر شده را از صدای عادی مادرشان بیشتر دوست داشتند.»

زبان آموزی از دوران جنینی

تحقیقات نشان داده بچه ها اولین درس زبان مادری شان را در شکم مادرشان یاد میگیرند. نوزادان مورد مطالعه با شنیدن صدای پخش شده به زبان مادری شان (نسبت به زبان های خارجی) تندتر پستانک های مخصوص تحقیق تیم دکتر فیفر را می مکیدند. در اصل بچه ها ریتم صحبت کردن را بهتر از لغات منفرد تشخیص میدهند.

البته لازم نیست مادران باردار سرشان را به شکم شان بچسبانند و شروع به صحبت کنند تا فرزندشان زبان مادری را بهتر یاد بگیرد. جنین آن ها می تواند با گوش دادن به صحبتهای مادرش با دیگران، زبان را یاد بگیرد. جنین حتی می تواند آنچه را مادرش با صدای بلند از روی کتاب می خواند، به ذهن بسپارد.

علاوه بر تشخیص نوع زبان در بدو تولد (مثلا فارسی یا انگلیسی) مطالعه ای نشان داده بچه ها در شکم مادرشان آهنگ و الگوی داستانی را که می شنوند، تشخیص میدهند. در این تحقیق مادران باردار به مدت ۶ هفته روزی ۲ بار یکی دو داستان مشخص را برای فرزندشان خواندند.

بعد از تولد برای نوزادان ۳ روزه آنها داستان های مشابه را که شخص دیگری جز مادرشان خوانده بود، پخش کردند و این نوزادان الگوی مکیدن شان را طوری تغییر دادند تا بتوانند صدایی را که در دوران جنینی شنیده بودند، بشنوند.

روزنه نوری می بینم

چشمهای جنین در ۳ ماهه اول شکل میگیرند اما تا هفته ۱۷ بارداری هنوز بسته اند. بعد از اینکه چشمها باز شدند، جنین قادر است ببیند. برخی متخصصان معتقدند اگر در این زمان نوری را به داخل رحم بتابانیم، جنین خودش را از مسیر نور کنار میکشد.

محققان همچنین معتقدند جنین میتواند نور روشن و نافذی را که به شکم مادر تابانده میشود، تشخیص دهد. دانشمندان با بررسیهای سونوگرافی خود دریافته اند جنین در پایان بارداری به تدریج چشمان خود را باز و بسته میکند تا برای پلک زدن در خارج از شکم مادرش آماده شود.

طعم خوش مایعات

خانم های باردار باید به اندازه 2 نفر غذا بخورند. همانطور که کمیت غذای مادر باردار مهم است کیفیت غذایش هم اهمیت خاصی دارد. جوانه های چشایی جنین حدود هفته ۱۷ - ۱۸ بارداری شکل میگیرند البته شواهدی در دست است که میگوید در هفته ۱۴ بارداری جنین میتواند طعم تلخ، شیرین یا ترش مایع آمنیوتیک را تشخیص دهد.

جنین با احساس چشایی خود قادر است محیط رحم را جستجو کند. برخی تصاویر سونوگرافی نشان میدهد جنین بند ناف و دیواره رحم را لیس میزند.

مطالعات دانشمندان ثابت کرده بو و مزه غذایی که مادر باردار میخورد و وارد مایع آمنیوتیک او میشود میتواند بر ذائقه پس از تولد فرزند او اثر بگذارد. هر چه مادر در دوران بارداری و شیردهی خود غذای متنوع تری را بخورد، فرزند او غذاهای مختلف و جدید را بهتر و بیشتر میپذیرد.

محققان میگویند بچه هایی که از شیر مادر تغذیه میکنند نسبت به کودکانی که شیر خشک میخورند، غذاهای جدید را بیشتر میپذیرند زیرا آنها در دوران شیرخوارگی یاد گرفته اند به انواع طعم های غذاهای مختلف که وارد شیر مادر شده عادت کنند.

اطراف جنین بو می دهد

جنین نه تنها قادر است مزه غذاها را حس کند بلکه میتواند بوی آنها را هم تشخیص دهد. متخصصان دریافته اند که مایع آمنیوتیک هنگام زایمان ممکن است بوی زیره، سیر، رازیانه و دیگر ادویه جاتی را که مادر خورده، بدهد. جنین مایع آمنیوتیک را میخورد.

این مایع، هم بوی خوراکی‌هایی را که مادر خورده، می‌دهد و هم بوی خود او را. محققان معتقدند نوزاد در همان ابتدایی ترین ساعات تولد برای شناسایی مادرش بیشتر از حس بویایی کمک میگیرد تا حس بینایی.

دانشمندان در پژوهشی دیگر به این نتیجه رسیده اند که اگر مادری درست بعد از زایمان یکی از سینه های خود را بشوید نوزادش ترجیح میدهد از سینه ای که شسته نشده شیر بخورد.به همین دلیل است که متخصصان توصیه میکنند تا وقتی نوزاد اولین شیرش را نخورده مادر دوش نگیرد.

تمرین برای حضور در دنیا

از هفته ۲۰ بارداری جنین میتواند به محرکهای محیطی پاسخ دهد. مثلا در تصاویر سونوگرافی مشخص شده هنگامی که سوزن آمنیوسنتز وارد رحم میشود جنین سعی میکند به آن چنگ بزند. اما برای اینکه جنین کنجکاوی خود را نسبت به محیط داخل رحم نشان دهد باید تا ۳ ماهه سوم صبر کند.

در رحم چیزی وجود ندارد که جنین با آن سرگرم شود اما او بیکار نمینشیند و انگشتانش را می مکد؛ به خصوص شستش را که در هفته ۱۸ آن را شناخته است. جنین با پا زدن به دیواره های رحم سعی میکند راه برود و همچنین بندناف را میکشد و تکان میدهد.

او حتی برای تنفس هم تمرین میکند. تمامی این بازی ها نوعی آمادگی برای پاسخهای حیاتی به محرکها بعد از تولد است. متخصصان معتقدند فشار دادن به دیواره رحم می‌تواند توانایی پیدا کردن سینه مادر را بعد از تولد تقویت کند. اگر نوزاد را بعد از تولد روی شکم برهنه مادر قرار دهید می‌تواند از طریق بوی سینه، آن را پیدا کند.