تفاوت اپیدورال و اسپاینال، بی‌حسی در سزارین

بی‌حسی نخاعی یا بی‌حسی اسپاینال (Spinal) یک تزریق نخاعی است که به سرعت با ایجاد بی‌حسی ناحیه‌ای، درد ناحیۀ پایینی بدن را برای زمان محدودی از بین می‌برد، به شکلی که فرد طی عمل هشیار خواهد بود. از این روش بی‌حسی در کنار روش اپیدورال (Epidural) برای از بین بردن درد در زایمان یا عمل سزارین استفاده می‌شود. در این مطلب می‌توانید با بی‌حسی نخاعی اسپاینال، معایب و مزایای آن آشنا شوید.

چگونگی انجام بی‌حسی اسپاینال
برای انجام بی‌حسی اسپاینال، متخصص بیهوشی با مشخص کردن محل دقیق تزریق در ستون فقرات، سوزنی را وارد بدن می‌کند. سوزن از سخت‌شامه یا دورا که لایۀ محافظ نخاع است عبور می‌کند و پس از برگشت مایع نخاعی، متخصص بیهوشی از دقیق بودن محل مطمئن می‌شود و در این حالت در سه تا پنج ثانیه تزریق را انجام می‌دهد. در این روش سوزن بعد از تزریق خارج خواهد شد.

هنگامی که داروی بی‌حسی برای اولین بار تزریق می‌شود، احتمالاً تا حدی احساس سوزش خواهید کرد اما نگران نباشید، زیرا بی‌حسی اسپاینال دردی ندارد. با این حال، ممکن است طی عمل بی‌حسی احساس فشار کنید و در فاصلۀ کمی پس از بی‌حسی، قدرت حرکت دادن انگشت‌های پا و کمر خود را از دست بدهید، اما به محض از بین رفتن اثر دارو، دوباره توانایی حرکت را به دست می‌آورید. میزان بی‌حسی با توجه به داروی مصرفی متفاوت خواهد بود. ممکن است در فرایند زایمان طبیعی با وجود بی‌حسی اسپاینال، انقباضات خود را احساس کنید و بتوانید در تخت جابه‌جا شوید، درحالی‌که در بی‌حسی اسپاینال مربوط به عمل سزارین، ناحیۀ زیر شکم به طور کامل بی‌حس می‌شود و شما نمی‌توانید پاهای خود را حرکت دهید.

تفاوت بی‌حسی اسپاینال با اپیدورال

بی‌حسی اسپاینال با روش بی‌حسی اپیدورال از چند جهت تفاوت دارد. در بی‌حسی اسپاینال، داروی بی‌حسی به طور مستقیم به مایع نخاعی تزریق می‌شود، اما در روش اپیدورال، داروی بی‌حسی به فضای بیرونی اطراف نخاع وارد می‌شود. همچنین در بی‌حسی اسپاینال، داروی بی‌حسی به جای تزریق مداوم، تنها یک بار تزریق می‌شود، در نتیجه، روند بی‌حسی سریع و کامل است اما تنها چند ساعت دوام می‌آورد. اگر تمایل دارید تا آخرین لحظه‌ها درد را خودتان کنترل کنید یا اگر پیشرفت زایمان بسیار سریع است و امکان دارد موعد زایمان شما هر لحظه فرا برسد و فرصتی برای انجام روش اپیدورال ندارید، احتمالاً پزشک برای شما بی‌حسی اسپاینال تجویز خواهد کرد. همچنین اگر طی فرایند زایمان نیاز به عمل سزارین پیدا کنید و کاتتر اپیدورال قبلاً قرار داده نشده باشد، می‌توانید از روش بی‌حسی اسپاینال استفاده کنید.

مزایا و معایب بی‌حسی اسپاینال
این روش بی‌حسی مزیت‌هایی به شرح زیر دارد:
- تسکین سریع و کامل درد: بی‌حسی در این روش تنها پس از چند دقیقه اتفاق می‌افتد.
- دریافت دارو توسط جنین: در مقابل استفاده از مسکن برای کاهش درد زایمان، تنها مقدار بسیار کمی از دارو به جنین می‌رسد.
بی‌حسی اسپاینال معایبی نیز دارد که شامل موارد زیر است:
- قرارگیری در وضعیت نامناسب: در طول تزریق این نوع بی‌حسی که حدود پنج تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد، مادر در وضعیت نامناسبی قرار خواهد گرفت که ممکن است باعث ناراحتی او شود.
- نیاز به تزریق مایعات از طریق سرم و بررسی مداوم جنین: پس از تزریق با توجه به نوع دارو، ممکن است نتوانید قدرت عضلانی خود را حفظ کنید، به شکلی که حتی با کمک پرستاران نیز قادر به راه رفتن نخواهید بود. بسیاری از پزشکان در صورت انجام بی‌حسی اسپاینال به شما توصیه می‌کنند که روی تخت بیمارستان دراز بکشید و استراحت کنید. در این زمان وضعیت شما و جنین تحت نظر قرار می‌گیرد.
- نداشتن حس در ماهیچه‌های شکم: با انجام این بی‌حسی ممکن است نتوانید به اندازۀ کافی فشار وارد کنید و این موضوع شاید عمل زایمان را برای شما سخت‌تر کند، به شکلی که مرحلۀ خارج شدن جنین طولانی‌تر شود و جنین با استفاده از ابزارهای کمکی مانند فورسپس خارج شود. با این حال، استفاده از دُز مناسب دارو می‌تواند این اثر را به حداقل برساند.
- کاهش فشار خون: احتمالاً فشار خون شما به شکل موقتی با تزریق دارو کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه جریان خون کمتری به کودک می‌رسد که این امر می‌تواند باعث کاهش ضربان قلب جنین شود. این مشکل معمولاً با تزریق مایعات از طریق سرم و گاهی استفاده از دارو کنترل می‌شود.
- احتمال خارش و تهوع: امکان خارش، به ویژه در ناحیۀ صورت وجود دارد. همچنین این داروها ممکن است تهوع‌آور باشد، هرچند در روش بی‌حسی اسپاینال احتمال وجود تهوع نسبت به روش استفاده از داروهای مسکن سیستمیک کمتر است ولی باز هم برخی از زنان حالت تهوع دارند و در طول زایمان حتی بدون استفاده از داروی مسکن دچار حالت تهوع می‌شوند.
همچنین در موارد نادر، روش بی‌حسی اسپاینال باعث احساس سوزش ناراحت‌کننده در پاها یا باسن می‌شود که چندین روز طول می‌کشد. بی‌حسی اسپاینال می‌تواند برای چند روز باعث درد در ناحیۀ تزریق شود. در برخی موارد، بی‌حسی اسپاینال باعث سردرد شدیدی می‌شود که تا چند روز طول می‌کشد. در موارد بسیار نادر، بی‌حسی اسپاینال تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در برخی موارد باعث آسیب عصبی یا حتی عفونت می‌شود.

ممنوعیت استفاده از روش بی‌حسی اسپاینال

همۀ مادران نمی‌توانند از این روش استفاده کنند. موارد منع استفاده از این نوع بی‌حسی به شرح زیر است:
- در صورت پایین بودن فشار خون، به دلیل خونریزی یا مشکلات دیگر
- اختلال انعقادی خون
- عفونت خونی
- عفونت پوستی در ناحیۀ کمر به دلیل وارد شدن سوزن
- سابقۀ حساسیت به داروهای بی‌حسی ناحیه‌ای
همچنین استفاده از این روش برای زنانی که از داروهای رقیق‌کنندۀ خونی استفاده می‌کنند نیز توصیه نمی‌شود.