درد شدید پریود یا دیسمنوره ـ ۶ علت و روش‌های درمان

درد شدید قاعدگی یا دیسمنوره چیست؟

دیسمنوره (Dysmenorrhea) اصطلاح پزشکی برای قاعدگی دردناک یا گرفتگی‌های دوران قاعدگی است. علاوه بر گرفتگی عضلات، ممکن است علائم دیگری مانند تهوع، خستگی و اسهال نیز داشته باشید. معمولاً دردهای قاعدگی در روز قبل از شروع قاعدگی یا در همان روز آغاز می‌شوند. برای بیشتر افراد، علائم پس از حدود دو یا سه روز فروکش می‌کنند.

گرفتگی‌های خفیف تا متوسط در دوران قاعدگی طبیعی است اما برخی افراد دردهای شدیدی را تجربه می‌کنند که در زندگی روزمره‌شان اختلال ایجاد کرده و مانع انجام کارها یا فعالیت‌های مورد علاقه‌شان می‌شود. با این حال، داروها و درمان‌های مختلف می‌توانند به کاهش این دردها کمک کنند.

انواع درد شدید قاعدگی (دیسمنوره) کدام‌اند؟

دیسمنوره به دو نوع تقسیم می‌شود: دیسمنوره اولیه و دیسمنوره ثانویه.

• دیسمنوره اولیه: به گرفتگی‌های قاعدگی‌ای گفته می‌شود که در هر دوره قاعدگی تکرار می‌شوند اما ناشی از بیماری یا عارضه‌ی دیگری نیستند. درد معمولاً یک تا دو روز پیش از شروع قاعدگی یا هم‌زمان با آغاز خون‌ریزی شروع می‌شود. ممکن است درد خفیف تا شدید در ناحیه‌ی پایین شکم، کمر یا ران‌ها احساس شود. این درد معمولاً طی دو یا سه روز فروکش می‌کند. دیسمنوره اولیه، شایع‌ترین نوع قاعدگی دردناک است.

• دیسمنوره ثانویه: اگر دردهای قاعدگی به دلیل بیماری یا عفونت در اندام‌های تولیدمثل ایجاد شوند، به آن دیسمنوره ثانویه گفته می‌شود. درد ناشی از دیسمنوره ثانویه معمولاً زودتر در چرخه‌ی قاعدگی آغاز می‌شود و مدت ‌زمان بیشتری نسبت به گرفتگی‌های معمول ادامه دارد. به‌عنوان مثال، ممکن است چند روز پیش از شروع خون‌ریزی دچار درد شوید و این درد تا پایان کامل قاعدگی ادامه یابد. دیسمنوره ثانویه نسبت به نوع اولیه کم‌تر شایع است.

بیشتر بخوانید: عوارض پریود نشدن چیست؟ عارضه‌ای که باید جدی گرفته شود!

در جدول زیر، انواع درد قاعدگی با یکدیگر مقایسه شده‌اند.

علت درد شدید قاعدگی چیست؟

هورمونی به نام پروستاگلاندین باعث انقباض عضلات رحم می‌شود تا دیواره‌ی داخلی آن دفع شود. این انقباضات می‌توانند موجب درد و التهاب شوند. سطح پروستاگلاندین درست پیش از آغاز قاعدگی افزایش می‌یابد. دردهای قاعدگی همچنین ممکن است ناشی از یک عارضه‌ی پزشکی زمینه‌ای باشند، مانند:

• سندرم پیش‌قاعدگی (PMS) : وضعیتی شایع است که به دلیل تغییرات هورمونی بدن، ۱ تا ۲ هفته پیش از شروع قاعدگی رخ می‌دهد. معمولاً علائم آن با شروع خون‌ریزی از بین می‌روند.

نقل قول از:

medlineplus

PMS causes many different symptoms, including weight gain, bloating, irritability, and fatigue. PMS often starts one to two weeks before your period starts.

ترجمه:

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) علائم متنوعی از جمله افزایش وزن، نفخ، تحریک‌پذیری و خستگی ایجاد می‌کند و معمولاً یک تا دو هفته قبل از شروع پریود آغاز می‌شود.

• آندومتریوز: یک بیماری دردناک است که در آن سلول‌های لایه‌ی داخلی رحم در بخش‌های دیگر بدن رشد می‌کنند، معمولاً روی لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها یا بافت پوشاننده‌ی لگن.

• فیبروم رحم: تومورهای غیرسرطانی هستند که می‌توانند به رحم فشار وارد کنند یا باعث قاعدگی غیرطبیعی و دردناک شوند، هرچند گاهی بدون علامت‌اند.

• بیماری التهابی لگن: عفونتی در رحم، لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها است که معمولاً بر اثر باکتری‌های منتقله از راه جنسی ایجاد می‌شود و باعث التهاب و درد در اندام‌های تولید مثل می‌گردد.

• آدنومیوز: یک بیماری نادر است که در آن لایه‌ی داخلی رحم در دیواره‌ی عضلانی رحم رشد می‌کند و باعث التهاب، فشار و درد می‌شود. همچنین می‌تواند قاعدگی را طولانی‌تر یا شدیدتر کند.

• تنگی دهانه‌ی رحم : بیماری نادری است که در آن دهانه‌ی رحم بسیار کوچک یا باریک است و در نتیجه جریان خون قاعدگی کند می‌شود، فشار داخل رحم افزایش یافته و درد ایجاد می‌کند.

چه کسانی بیشتر در معرض درد شدید قاعدگی هستند؟

درد شدید قاعدگی از چیست؟ شناسایی علت دقیق دردهای قاعدگی همیشه ممکن نیست. برخی افراد صرفاً در معرض خطر بیشتری برای تجربه‌ی قاعدگی دردناک هستند:

• سن کمتر از ۲۰ سال
• داشتن سابقه‌ی خانوادگی قاعدگی دردناک
• سیگار کشیدن
• خون‌ریزی شدید در دوران قاعدگی
• داشتن قاعدگی‌های نامنظم
• شروع بلوغ پیش از ۱۱ سالگی

بیشتر بخوانید: قاعدگی طبیعی چند روز است؟

علت افزایش درد پریود بعد از ازدواج چیست؟

درد قاعدگی پس از ازدواج، ممکن است به دلایل زیر افزایش یابد:

• تغییرات هورمونی
• استرس
• رابطه جنسی
• ابتلا به بیماری‌هایی مانند اندومتریوز یا فیبروم رحم

برای تشخیص دقیق علت و دریافت درمان مناسب، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

علت درد زیر شکم در پریودی چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم علت درد زیر شکم در پریودی، وجود بیش از حد پروستاگلاندین‌ها است؛ این مواد شیمیایی توسط رحم تولید می‌شوند و باعث انقباض و شل شدن عضلات رحم می‌گردند که در نتیجه گرفتگی عضلانی ایجاد می‌شود. درد ممکن است یک یا دو روز قبل از شروع پریود آغاز شود و معمولاً چند روز طول می‌کشد، هرچند در برخی زنان ممکن است طولانی‌تر باشد.

برای درد پریودی چی خوبه بخوریم؟

تغذیه نقش کلیدی در کاهش درد پریود و مدیریت علائم آن دارد. با رعایت نکات زیر می‌توانید درد پریود را تسکین دهید:

• رازیانه: با تنظیم هورمون‌ها، درد پریودی را به‌طور موثر درمان می‌کند.
• زنجبیل: انرژی بدن را افزایش داده و درد را کاهش می‌دهد.
• دارچین: انقباضات رحمی را منظم کرده، دفع خون را آسان‌تر و درد را کمتر می‌کند.
• مصرف شکلات تلخ: حاوی منیزیم و آنتی‌اکسیدان؛ از گرفتگی عضلات جلوگیری کرده و درد را تسکین می‌دهد.
• دم‌نوش‌های گرم و چای بابونه: آرام‌بخش طبیعی برای کاهش اسپاسم و درد قاعدگی.
• افزایش مصرف میوه و سبزیجات: جعفری خون‌ساز و تسکین‌دهنده درد است؛ شوید مانند مسکن طبیعی عمل می‌کند.
• مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم: گرفتگی عضلانی را کاهش داده و درد پریود را سریع تسکین می‌دهد.
• مصرف اسیدهای چرب مفید: ماهی سالمون، آجیل، تخم کتان و... در کاهش التهاب و درد موثرند.
• مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها:  ویتامین B6، B1، E، اسیدهای چرب امگا-3، کلسیم و منیزیم در کاهش درد قاعدگی موثراند.
• نوشیدن آب فراوان

کدام مواد غذایی برای درد شدید قاعدگی مضراند؟

• قند و شیرینی‌جات
• کافئین
• مواد غذایی فرآوری شده
• غذاهای چرب

کاهش سریع درد پریود خانگی با چه روش‌هایی ممکن است؟

اگر درد پریود ناشی از بیماری‌های رحمی یا تناسلی نباشد، روش‌های خانگی ساده و موثری برای تسکین سریع آن وجود دارد. بهترین راهکارهای خانگی عبارتند از:

• گرم‌ کردن زیر شکم و کمر: استفاده از کیسه آب گرم، پد ضد درد قاعدگی، حوله گرم یا دوش آب گرم، جریان خون را افزایش داده و درد را به‌سرعت کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند گرما درمانی به اندازه قرص مسکن موثر است.

• ماساژ شکم و کمر: ماساژ، گردش خون را بهبود می‌بخشد، خون‌رسانی به رحم را افزایش می‌دهد، سطح اکسیژن را بالا می‌برد و شدت انقباضات و اسپاسم عضلانی را کم می‌کند؛ بنابراین یکی از موثرترین روش‌های خانگی برای کاهش درد پریود است.

• ورزش سبک و منظم: حرکات کششی ملایم در ناحیه شکم جریان خون را افزایش می‌دهد. از ورزش‌های سنگین پرهیز کنید.

• استفاده از قرص‌های مسکن: داروهایی مانند ایبوپروفن یا مفنامیک اسید با کاهش هورمون پروستاگلاندین، درد را به‌سرعت تسکین می‌دهند. مصرف باید تحت نظر پزشک و به مقدار لازم باشد.

• ارگاسم: رابطه جنسی در پریود باعث آزادسازی اندورفین‌ها همراه با انقباضات منظم، خروج خون را آسان‌تر کرده و درد پریود را به‌طور طبیعی و سریع کاهش می‌دهد.

• خواب کافی: خواب منظم و کافی باعث تعادل هورمون‌ها و کاهش سریع درد پریود می‌شود.

• پرهیز از دخانیات و الکل: این مواد اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را کاهش داده و درد را تشدید می‌کنند؛ دوری از آن‌ها باعث تسکین درد شدید قاعدگی می‌شود.

• روش‌های پیشگیری هورمونی (با نظر پزشک): قرص‌های ضدبارداری یا حلقه واژینال با تنظیم هورمون‌ها، شدت انقباضات و درد قاعدگی را به‌طور موثر کاهش می‌دهند.

کاهش سریع درد پریود در روز اول چگونه است؟

روز اول پریود معمولاً بیشترین درد را تجربه می‌کنید زیرا ترشح پروستاگلاندین‌ها افزایش یافته و انقباضات شدید رحمی باعث گرفتگی، کمردرد و تهوع می‌شود. راهکارهای موثر برای تسکین سریع درد عبارتند از:

• دمنوش‌های گیاهی: زنجبیل، آویشن و بابونه (ضدالتهاب و شل‌کننده عضلات) برای کاهش درد شدید پریود در روز اول موثراند.
• تنفس عمیق و آرام‌سازی: چند دقیقه تنفس شکمی برای کاهش استرس و درد مفید است.
• ماساژ آرام ناحیه شکم: روش طبیعی و موثر برای کاهش سریع درد پریود است.
• تغذیه سبک و ضدالتهاب: سبزیجات تازه، مغزها و سوپ‌های مقوی برای تسکین درد مفیدند.
• کمپرس آب گرم یا پد ضد درد: کافی است به طور مستقیم روی شکم یا کمر قرار دهید.

بیشتر بخوانید: بندآوردن خونریزی قاعدگی-۶ روش فوری قطع پریود با طب‌سنتی 

چه زمانی برای درد شدید قاعدگی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درد پریود، هر ماه مانع انجام کارهای روزمره‌تان می‌شود، وقت آن است که با متخصص زنان مشورت کنید. در مورد علائم خود با پزشک صحبت کنید، به‌خصوص اگر هر یک از موارد زیر را تجربه می‌کنید:

• درد مداوم پس از گذاشتن آی یو دی (IUD)
• حداقل سه دوره قاعدگی دردناک
• دفع لخته‌های خون
• گرفتگی عضلانی همراه با اسهال و حالت تهوع
• درد لگن در زمانی که پریود نیستید

گرفتگی ناگهانی یا درد شدید لگن می‌تواند نشانه عفونت باشد. عفونت درمان‌ نشده ممکن است باعث ایجاد بافت اسکار شود که به اندام‌های لگنی آسیب برساند و حتی منجر به ناباروری گردد. اگر علاوه بر درد شدید قاعدگی، علائم زیرا را که نشان‌دهنده عفونت هستند، دارید؛ فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• تب
• درد شدید لگن
• درد ناگهانی
• ترشحات واژینال بدبو

تشخیص درد شدید قاعدگی چگونه است؟

اگر دردهای قاعدگی شدید، غیرمعمول یا طولانی‌تر از سه روز دارید، باید با متخصص زنان مشورت کنید. هر دو نوع گرفتگی قاعدگی، چه اولیه و چه ثانویه، قابل درمان هستند، بنابراین بررسی علت آن اهمیت دارد.

در ابتدا، پزشک از شما می‌خواهد علائم و چرخه‌های قاعدگی‌تان را توضیح دهید. سپس معاینه لگنی انجام می‌دهد. در طول این معاینه، ممکن است پزشک وسیله‌ای به نام اسپکولوم را نیز وارد واژن کند تا دید بهتری نسبت به واژن و دهانه رحم داشته باشد.

پزشک ممکن است نمونه کوچکی از ترشحات واژن را برای آزمایش بردارد. هدف از این معاینه، تشخیص این است که آیا عارضه‌ای پزشکی باعث دردهای قاعدگی شده است یا خیر. اگر علت مشخصی یافت نشود، پزشک احتمالاً دیسمنوره اولیه را تشخیص می‌دهد.

اما اگر پزشک مشکوک شود که شما دیسمنوره ثانویه دارید (یعنی درد ناشی از بیماری یا عارضه‌ی دیگر است)، ممکن است به آزمایش‌های تکمیلی نیاز داشته باشید. آزمایش‌های تشخیصی به پزشک کمک می‌کنند تا رحم و سایر اندام‌های تولیدمثل را دقیق‌تر بررسی کند. پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:

• سونوگرافی: از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از رحم، تخمدان‌ها و سایر اندام‌های تولیدمثل استفاده می‌کند.
• هیستروسکوپی (Hysteroscopy) : در این روش، پزشک با استفاده از یک وسیله‌ی باریک و مجهز به نور، داخل رحم را مشاهده می‌کند.
• لاپاراسکوپی: پزشک برش‌های کوچکی در شکم ایجاد کرده و با استفاده از لوله‌ای باریک و دارای دوربین (لاپاراسکوپ) اندام‌های لگنی را مشاهده می‌کند.

اگر نتایج این آزمایش‌ها نشان دهند که یک بیماری یا مشکل خاص باعث قاعدگی دردناک شده است، پزشک گزینه‌های درمانی مناسب را با شما در میان خواهد گذاشت.

بیشتر بخوانید: بهترین داروهای تنظیم پریود برای خانم‌ ها چیست؟

دارم از درد پریود میمیرم چه کار کنم؟

در صورتی که درد شدید قاعدگی شما را بی‌تاب کرده و از انجام فعالیت‌های روزانه بازداشته است، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که درد شدید قاعدگی (دیسمنوره ثانویه) به دلایل زیر ایجاد شده باشد، ممکن است پزشک درمان‌هایی که در ادامه ارائه می‌دهیم را توصیه کند. با این وجود، توجه داشته باشید که به هیچ‌عنوان نباید بدون مشورت با پزشک و خودسرانه از این داروها استفاده کنید.

• اندومتریوز: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا مفنامیک اسید برای کاهش درد و التهاب یا قرص‌های ضدبارداری برای مهار رشد بافت اندومتریوز.
• فیبروم رحمی: ممکن است داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپ، ایبوپروفن یا ناپروکسن تجویز شود یا در موارد شدید، نیاز به جراحی باشد.
• کیست تخمدان: ممکن است پزشک داروهای ضدالتهابی و قرص‌های ضدبارداری برای جلوگیری از کیست جدید تجویز کند.
• تنگی دهانه رحم: داروهای ضدالتهابی یا هورمونی ممکن است تجویز شود.
• بیماری التهابی لگن (PID): داروهای ضدالتهابی تجویز می‌شود.

سخن پایانی

با روش‌های خانگی مانند گرما درمانی، ماساژ، دمنوش‌های گیاهی، تغذیه مناسب و ورزش سبک می‌توانید درد شدید پریودی را به‌طور قابل‌ توجهی کاهش دهید. اما اگر درد مداوم، شدید یا همراه با علائم هشدار (مانند تب، ترشحات بدبو یا خونریزی غیرعادی) است، مراجعه فوری به متخصص زنان ضروری است. تشخیص به‌موقع دیسمنوره ثانویه و درمان بیماری‌های زمینه‌ای نه تنها درد را برطرف می‌کند، بلکه از عوارض جدی مانند ناباروری پیشگیری می‌کند.