علت اصلی ناباروری، مشخص شده است؟

علل مختلفی منجر به بروز ناباروری می‌شود. داشتن اضافه وزن و استرس یکی از این عوامل است که به‌طور غیرمستقیم منجر به ناباروری می‌شود و ورزش یکی از راه‌های رفع آن‌هاست؛ البته ورزش کردن با هدف مذکور نیز شرایط ویژه‌ای را می‌طلبد.

همه ساله هفته آخر مهرماه را به سلامت زنان اختصاص می‌دهند تا به حساس‌سازی جامعه درباره سلامت زنان بپردازند و اطلاعات لازم را در حوزه سلامتی در اختیار آن‌ها قرار دهند. یکی از مشکل‌سازترین موضوعاتی که در این سال‌ها در حوزه سلامت زنان وجود دارد، بحث کم‌تحرکی و ورزش نکردن است. امسال ستاد برگزاری هفته مذکور، با توجه به این موضوع، موضوع فعالیت فیزیکی را به‌عنوان محور اصلی هفته سلامت زنان انتخاب کرده است. شعار امسال پویش هفته ملی «سلامت بانوان ایران» که از ۲۴ الی ۳۰ مهرماه برگزار می‌شود، «ورزش؛ نسخه رایگان سلامت زنان» است. محور دومین روز این هفته «نقش فعالیت جسمانی در پیشگیری از ناباروری زنان» است.

به نتیجه نرسیدن تلاش مداوم یک‌ساله برای فرزندآوری، ناباروری است

براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی اگر زوجی پس از یک سال مداوم تلاش برای داشتن فرزند بدون استفاده از هیچ‌گونه روش پیشگیری، باردار نشوند، نابارور تلقی می‌شوند. در این رابطه وقتی می‌خواهند میزان ناباروری را نیز مشخص کنند، ملاک باید این تعریف باشد. با توجه به این‌که معمولاً سیر ارتباط زناشویی در چارچوب چنین تعریفی مشکل است، نیاز است تاریخچه باروری افراد در مدتی مورد بررسی قرار بگیرد. مثلاً اگر در این محدوده، مسافرتی برای یکی از زوجین پیش آید، یک سال تلاش مداوم از بین می‌رود. اگر در طول این دوره یک‌بار پیشگیری کرده باشند نیز یک سال بدون هیچ‌گونه پیشگیری از بین می‌رود.

بر این اساس، ملاک ناباروری زوج یک سال تمام تلاش برای داشتن فرزند است و به معنی این است که حداقل در شرایط نرمال و ارتباط جنسی نرمال، سالانه در حدود 13- 12 سیکل قاعدگی این روند دنبال شود و اگر در این مدت هیچ‌گونه حاملگی اتفاق نیفتاد، زوج نابارور هستند.

در حال حاضر میزان ناباروری ایران نسبت به میانگین جهانی بیشتر است. اغلب متخصصان معتقدند زمانی که علل ناباروری را بین مردان و زنان تقسیم می‌کنند، حدود 40 درصد عوامل مردانه و 40 درصد عوامل زنانه است و حدود 15 تا 20 درصد به عوامل مشترک و ضعف باروری اختصاص دارد.

چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل ناباروری است

عوامل مختلفی در بروز مشکلات باروری و در نهایت ناباروری مؤثر هستند که برخی از آن‌ها با ورزش قابل پیشگیری است. چاقی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل ناباروری شناخته می‌شود. البته به خودی خود نقش چندانی در ناباروری ندارد اما با تأثیراتی که در بدن به جای می‌گذارد، منجر به ناباروری می‌شود. به گفته دکتر لادن گیاهی، متخصص تغذیه و عضو تیم تخصصی مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن‌سینا چاقی و اضافه وزن بیشترین تأثیر را بر ناباروری مردان و زنان دارد. البته زوجینی که برای بارداری نیاز به کاهش وزن دارند، نباید به هر قیمتی وزن خود را کم کنند، بلکه شرایط کاهش وزن نیز باید به طریقی باشد که به باروری فرد لطمه‌ای وارد نکند و اضافه وزن به نحوی اصلاح شود که منجر به بهبود وضعیت تخمک‌گذاری شود.

کاهش وزن شانس درمان‌های ناباروری را افزایش می‌دهد

گفته‌های او نشان می‌دهد که مشکل عدم تخمک‌گذاری در برخی زنان به دلیل سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است. طبق تحقیقات انجام‌شده در این بیماران اگر فرد 7 تا 10 درصد وزن خود را کاهش دهد، می‌تواند تا 50 درصد شانس درمان‌های کمک‌ناباروری را افزایش دهد. حتی در بسیاری از موارد دیده شده است که بدون استفاده از وسایل کمک‌باروری و صرفاً کاهش وزن در بهبود این وضعیت بسیار مفید خواهد بود.

چرا چاقی روی ناباروری تأثیر دارد؟

با توجه به صحبت‌های دکتر گیاهی چاقی و تخمدان پلی‌کیستیک رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند که نهایتاً منجر به ناباروری می‌شود. اما سؤال این‌جاست که چرا این اتفاق می‌افتد؟ باروری در زنان به شدت تحت‌تأثیر هورمون‌هاست. میزان چربی در بدن نیز یکی از عوامل تأثیرگذار در میزان هورمون‌هاست. هر چه میزان چربی موجود در بدن یک زن بیشتر باشد، میزان استروژنی که در بدن او تولید می‌شود نیز بیشتر خواهد بود. زیرا استروژن توسط چربی‌ها تولید می‌شود. بالا بودن زیاد میزان استروژن در بدن زنان باعث کاهش شدید تخمک‌گذاری می‌شود. علاوه بر آن استروژن دیواره رحم را ضخیم می‌کند. این دیواره مکانی برای رشد تخمک‌های بارورشده، است. اگر این ضخامت بیش از حد باشد، فرآیند کاشته‌شدن تخمک‌ها با مشکل مواجه می‌شود و در نتیجه احتمال باروری کاهش می‌یابد.

پس بالا بودن میزان چربی در بدن زنان منجر به اختلالاتی می‌شود که در نهایت ناباروری را به دنبال خود دارد. ورزش در این میان تأثیر مستقیمی در تقویت و تضعیف باروری ندارد اما با تأثیراتی که روی سایر عوامل می‌گذارد، از ناباروری‌هایی که علت آن‌ها چاقی است، پیشگیری می‌کند. ورزش با کاهش چربی بدن و در نتیجه کاهش استروژن، می‌تواند موجب افزایش باروری شود.

استرس و ناباروری

علاوه بر چاقی، استرس نیز روی قدرت باروری افراد تأثیرگذار است. اعظم رحمانی، متخصص سلامت و بهداشت باروری استرس را از عوامل مهم ایجاد اختلال در سیکل باروری می‌داند. به گفته او باروری از هیپوتالاموس شروع، سپس به هیپوفیز و در ادامه به تخمدان و رحم ختم می‌شود. هماهنگی بین این ارگان‌ها سبب باروری می‌شود. این چهار ارگان روی یکدیگر تأثیر می‌گذارند. اختلال در هماهنگی بین آن‌ها، باعث می‌شود باروری اتفاق نیفتد. استرس یکی از عوامل مهم ایجاد اختلال در این هماهنگی‌هاست.

ورزش، یکی از راه‌های کاهش استرس است

با توجه به اهمیت استرس در ناباروری، می‌توان نتیجه گرفت که با کاهش استرس باروری افزایش می‌یابد. اما زندگی امروز به‌ویژه در کلان‌شهرها با استرس همراه است. حذف آن از زندگی تا حدودی دشوار است. به عقیده کارشناسان یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای کاهش استرس، ورزش کردن است. همواره مطرح می‌شود که یکی از فواید ورزش منظم، کاهش استرس‌هایی است که طی روز به فرد وارد شده است.

لزوم انجام ورزش‌های دوران بارداری

انجام ورزش‌های دوران بارداری نیز جزو موضوعاتی است که به‌طور مستقیم در مباحث مربوط به باروری تأثیرگذار نیست اما به‌طور ضمنی می‌توان آن را نیز به‌عنوان یکی از تأثیرگذاران این حوزه در نظر گرفت. ورزش‌های دوران بارداری به فرد کمک می‌کند تا بتواند زایمانی بهتر و راحت‌تر به روش فیزیولوژیک و طبیعی داشته باشد. یکی از توصیه‌های پزشکان در زمینه روش زایمان و تأثیر آن در بارداری‌های بعدی انجام زایمان به روش فیزیولوژیک است؛ چراکه زایمان به شیوه سزارین محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند. به‌طور مثال در روش سزارین باید جای برشی که روی رحم انجام شده بود به‌خوبی ترمیم شود. با توجه به این‌که یکی از دلایل گرایش زنان به زایمان به شیوه سزارین، ترس از درد زایمان طبیعی است، ورزش‌های دوران بارداری نه‌تنها باعث پیشگیری از برخی بیماری‌ها مانند دیابت بارداری می‌شود بلکه زایمانی راحت‌تر را نیز برای فرد به همراه خواهد داشت.

اهمیت حفظ تعادل در ورزش

با وجود تأکیداتی که بر اهمیت ورزش در پیشگیری از ناباروری شد، باید دانست که حفظ تعادل در ورزش شرط اصلی رسیدن به نتیجه مطلوب است. وجود مقداری چربی در بدن لازمه منظم‌بودن قاعدگی و تخمک‌گذاری است؛ به همین دلیل افراد بسیار لاغر نیز با مشکلات تخمک‌گذاری روبه‌رو می‌شوند. علاوه بر آن، هرچند افزایش استروژن منجر به کاهش تخمک‌گذاری می‌شود اما کاهش آن هم در این سیستم اختلال ایجاد می‌کند. ورزش سنگین با تغییراتی که در هورمون‌ها ایجاد می‌کند، می‌تواند نتیجه معکوس بدهد. متخصصان معتقدند ورزش مناسب برای زنان، ورزشی به لحاظ سختی متعادل و به لحاظ زمانی نهایتا روزانه هفت ساعت است.

امروزه اهمیت سلامت زنان و دختران بر کسی پوشیده نیست. زنان عموماً به عنوان محور سلامت خانواده شناخته می‌شوند؛ بر همین اساس توجه به سلامتی آن‌ها و داشتن زنانی سالم منجر به ایجاد جامعه‌ای سالم می‌شود.