ترومای دوران کودکی را بشناسید و درمان کنید
بسیاری از افراد خاطرات بدی در کودکی خود دارند که این خاطرات تا بزرگسالی هم به آنها کشیده می شود و اذیتشان میکند.
به گزارش نی نی بان ، کودکان در حین رشد و از طریق تجربه‌هایشان یاد می‌گیرند که جهان تا چه حد امن یا ناامن است. تجربه‌هایی که برای بزرگسال تروماتایز محسوب می‌شوند، برای کودک به‌مراتب ترسناک‌تر هستند، زیرا کودک تجربه‌ی محدودی از جهان دارد و قادر به محافظت از خود نیست و اغلب نمی‌داند که چه اتفاقی درحال وقوع است.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که حوادثی مانند جنگ، بلایای طبیعی، سوءاستفاده‌ی جنسی و جسمی تنها تجارب ترومای دوره‌ی کودکی هستند؛ اما تعداد اندکی هم هستند که تأثیر مهم نادیده‌گرفتن و غفلت در دوره‌ی کودکی، سوءرفتار کلامی و مراقبت نادرست در این دوره را نیز جزو ترومای کودکی محسوب می‌کنند. این تجارب می‌تواند بر رشد روانی و سلامت احساسی کودک تأثیر بسزایی بگذارد که تا بزرگسالی تداوم یابد.
بدیهی است که در تجارب دشوار زندگی کودک، حضور بزرگسال قابل اعتماد (ترجیحا فردی که به او دلبستگی داشته باشد) می‌تواند تا حد زیادی از تأثیرات منفی آن کاسته و در سازگاری و تطابق او با شرایط سخت موثر باشد. به همین دلیل است که اگر کودک از سوی والدین یا مراقب خود، به هر طریقی مورد سوءرفتار یا سوءاستفاده قرار بگیرد، اثرات ماندگار آن در رشد و شخصیت او احتمالا تا دوره‌ی بزرگسالی ادامه خواهد داشت.
تئوری تروما
در حالت استرس یا تروما، مغز سه پاسخ حفاظتی می‌دهد: «فرار»، «مقابله» و «انجماد (بی‌انگیزگی)».
مغز با ترشح کورتیزول، با موقعیت‌های واقعی استرس‌زا مقابله میکند. اما اگر کورتیزول به‌صورت مداوم ترشح شود، تاثیر مخربی بر بدن می‌گذارد. فرد تروماتایز‌شده، با یادآوری خاطرات یا به‌وسیله‌ی محرک‌های دیگر، دوباره و دوباره به همان حالت‌های ترومای عادی بازگشته و کورتیزول در بدن او ترشح می‌شود. این مسئله، به‌خصوص در مغز درحال رشد کودکان اهمیت بسیاری دارد. ترشح مداوم کورتیزول در مغز کودکان باعث رفتارهایی مانند آسیب‌رساندن، اجتناب‌کردن یا بی‌انگیزگی در آنها می‌شود.«گابور مته»، روان‌شناس، می‌گوید ترومای کودکی به این معنا نیست که کودک مورد آزار جسمی یا جنسی قرار گرفته یا شاهد افسردگی مادر یا رفتارهای خشن پدر معتادش بوده است. این رفتارها آسیب‌زا هستند، اما از نظر گابور مته، تروما حادثه‌ای نیست که برای کودک اتفاق افتاده باشد، بلکه تجربه‌ای است که در درون او شکل گرفته است. در نتیجه‌ی تجربه‌ی تروما، کودک از احساسش جدا شده، از بدنش فاصله می‌گیرد و بودن در زمان «حال» برایش دشوار می‌شود. کودک نسبت به جهان و خود دیدی منفی پیدا میکند و در ارتباط با دیگران حالتی تدافعی می‌یابد. این دیدگاه او تا دوره‌ی بزرگسالی ادامه می‌یابد. مجموعه‌ی این رفتارها توجیه‌کننده‌ی پاسخ حفاظتی فرار، مقابله یا انجماد (بی‌انگیزگی) مغز نسبت به تجربه‌ی تروما است.
تروما در پهنه زندگی
براساس آخرین آمار سازمان جهانی یونیسف (2024)، هر 4 دقیقه، در بخشی از جهان، یک کودک بر اثر خشونت کشته می‌شود. طبق این آمار، 6/1 میلیارد کودک در سراسر جهان با رفتارهای خشونت‌آمیز در خانه‌هایشان مواجه‌اند که بیش از دوسوم آنها مورد آزار جسمی و روانی هم‌زمان قرار دارند. عده‌ای به‌اشتباه چنین تصور می‌کنند که کودکان کم‌سن‌وسال نمی‌توانند بسیاری از وقایع یا حوادث را به خاطر بسپارند. (وقتی آن اتفاق افتاد، او خیلی کوچک بود؛ اصلا یادش نمی‌آید). مهم است بدانیم که ترومای کودکی تاثیری به پهنای زندگی دارد. به همین دلیل است که تشخیص صحیح و مداخله‌های اولیه می‌تواند از انتقال اثرات آن به دوره‌ی بزرگسالی تا حد زیادی جلوگیری کند.
براساس آمارها، برخی از کودکان پس از حادثه‌ی تروماتیک دچار PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) می‌شوند. ممکن است چنین تجربه‌ای باعث شود که کودک خاطرات دردناک را سرکوب کرده، از آنها اجتناب کند، یا بالعکس، آن خاطره را در بازی‌هایش بارها و بارها بازسازی کند.
تاثیر ترومای کودکی بر سلامت جسمی و روانی
کودکی که تجربه‌ی تروما دارد، رشد جسمی و روانی اش آسیب می‌بیند. استرس، رشد سیستم عصبی مرکزی و ایمنی کودک را مختل میکند. تجارب دشوار زندگی، به‌خصوص مواجهه با تروماهای مکرر، احتمال ابتلا به بیماری‌های جسمی را تا سنین بزرگسالی افزایش می‌دهد.
از علائم و نشانه‌های مشکلات روان‌شناختی کودکان تروماتایز شده می‌توان به انجام رفتارهای پایین‌تر از سن، ازدست‌دادن ارتباط با واقعیت، مشکل در کنترل خشم، افسردگی، انزواگزینی، مشکلات هیجانی، مشکلات خواب، مشکلات درسی، شکایت‌های جسمانی و... اشاره کرد.
تاثیر ترومای کودکی بر روابط فردی
رابطه‌ی کودک با والدین، پدربزرگ و مادربزرگ و دیگر اعضای خانواده اهمیت بسیار دارد. دلبستگی به آنها می‌تواند به او کمک کند تا یاد بگیرد که به دیگران اعتماد کند، احساساتش را مدیریت کرده و با جهان اطرافش به‌صورتی مثبت تعامل داشته باشد. اما کودکی که تجربه‌ی تروما دارد، به‌دلیل آسیب‌های روانی ناشی از روابط اولیه (مراقب، والدین)، یاد می‌گیرد که نمی‌تواند به کسی اعتماد کند و باور میکند که جهان ترسناک و ناامن است و این باور تا حد زیادی در شکل‌دهی روابط او، هم در کودکی و هم بزرگسالی، تاثیرگذار است.
اثرات جانبی دیگر
اغلب تاثیر ترومای کودکی فراتر از سلامت جسمی-روانی و روابط بین‌فردی است. برخی مطالعات تاثیر ترومای کودکی را با عزت‌نفس پایین، مشکل در حل مسئله، ریسک بالای درگیری‌های مجرمانه، رفتارهای خودآسیبی، روابط جنسی پرخطر، رانندگی‌های بی‌مهابا، ناتوانی در برنامه‌ریزی برای آینده و... می‌دانند. همچنین، کودکانی که تجربه‌ی حوادث تروماتیک داشته‌اند، ممکن است توانایی پایینی در مراقبت از فرزندان خود در آینده داشته باشند.
علائم ترومای کودکی در بزرگسالی
چه نشانه‌ها و علائمی در بزرگسالی می‌تواند به ما کمک کند تا تروماهای دوره‌ی کودکی خود را شناسایی کرده و در جهت التیام و رهایی از آن گام برداریم؟
تحقیقات نشان داده‌اند که ترومای کودکی با بالارفتن سن از بین نمی‌رود و می‌تواند بر سلامت روانی، روابط بین‌فردی، حس خودارزشمندی و... تاثیر بگذارد.
افرادی که تجربه‌ی ترومای کودکی داشته اند، دو برابر بیشتر امکان دارد که در بزرگسالی با مشکلات روان‌شناختی روبه‌رو شوند. پسماندهای ترومای کودکی، در بزرگسالی به صورت‌های مختلفی بروز پیدا میکند و در افراد مختلف، متفاوت است. علاوه‌براین، بروز این نشانه‌ها، تحت‌تاثیر عوامل متعددی مانند شدت و طول زمان نیز متغیر است. دسترسی به سیستم‌های حمایتی، چه در دوران کودکی و چه بزرگسالی، و توانایی فرد در به‌کارگیری مکانیزم‌های دفاعی، نقش قابل‌توجهی در بروز این نشانه‌ها دارند.
راهکارهای درمانی
درصورتی‌که فکر می‌کنید به‌عنوان یک بزرگسال تجربه‌ی ترومای کودکی دارید:
کمک‌های تخصصی روان‌شناسی می‌تواند روند التیام و رهایی را تسریع ببخشد.
زمان و وقت خود را با کسانی سپری کنید که حامی شما هستند و در کنارشان احساس امنیت و آرامش می‌کنید.
برنامه‌ی غذایی و خواب ثابت داشته باشید.
از نظر جسمی فعال باشید.
از مصرف الکل و مواد مخدر بپرهیزید.
بهترین راه مقابله با تروما، ساختن و حفظ حس درونی امنیت است. روی محیط‌های قابل پیش‌بینی، حمایت‌گر و امن تمرکز کنید.
درمان ترومای کودکی
در برخورد با کودک تروماتایز شده، در مرحله‌ی اول از مشاوره‌ی تخصصی و روان‌شناس کمک بگیرید. در صورت عدم دسترسی به کمک‌های تخصصی، روش‌های زیر را به کار ببرید:
کودک را تشویق کنید تا درباره‌ی احساساتش حرف بزند، ولی او را به این کار مجبور نکنید.
به خاطر داشته باشید که کودک ممکن است به‌دلیل تروما، احساس گناه کند یا خود را مقصر بداند؛ بنابراین، از پرداختن به جزئیات بپرهیزید.
به سوالات او با صداقت پاسخ دهید.
به او اطمینان دهید که تمام تلاش خود را برای حفظ امنیت و محافظت از او انجام می‌دهید.
برای بهبود کودک، با گام‌های او پیش بروید، صبور و شکیبا باشید.
روتین و نظم روزانه‌ای را برای او ایجاد کنید که شامل تغذیه‌ی مناسب، خواب کافی، فعالیت‌های بدنی و زمان برای بازی باشد.
بسته به سن و نیاز، کودک ممکن است نیازمند دریافت درمان‌های تخصصی و حتی دارودرمانی باشد. حتما از مشاوره‌ی تخصصی کمک بگیرید.
خشونت علیه کودکان، بحرانی جهانی است که هرروزه در خانه‌ها، مدارس، جوامع یا به‌صورت آنلاین رخ می‌دهد و تاثیرات مخرب و طولانی‌مدت بر جسم و روان کودکان می‌گذارد. تنها راه شکستن این چرخه‌ی معیوب، پیشگیری، آموزش و ایجاد خدمات حمایتی است تا جهانی ایمن برای کودکان ساخته شود. اولین گام این مسیر از آموزش و خانواده‌ی آگاه آغاز می‌شود.
منبع: موفقیت
