شناسایی ۱۰ نفر با گروه خونی طلایی در ایران

بر اساس اعلام سازمان انتقال خون ایران، تاکنون ۱۰ نفر در ایران با نادرترین نوع گروه خونی جهان، موسوم به ارهاش‌ خنثی (Rh-null) یا «گروه خونی طلایی»، شناسایی شده‌اند؛ گروه خونی که در هر شش میلیون نفر تنها در یک نفر یافت می‌شود. این در حالی است که حدود ۳۵۰ واحد خون نادر و بسیار نادر نیز در بانک خون‌های ایران ذخیره است. پراکندگی این گروه‌ خونی‌های نادر در استان‌های مختلف درباره عوامل ژنتیکی و جغرافیایی مرتبط با آن‌ها داده‌های مهمی را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.

مهدی کرباسی‌زاده، رئیس بخش انجماد خون و گروه‌های خونی نادر سازمان انتقال خون ایران، شناسایی ۱۰ نفر با گروه خونی طلایی را تایید کرد و گفت که این احتمال وجود دارد که افراد بیشتری با این گروه خونی در کشور وجود داشته باشد که هنوز شناسایی نشده‌اند.

طبق اعلام این مقام سازمان انتقال خون، افراد دارای گروه خونی طلایی در استان‌های سیستان‌ و بلوچستان، قزوین، خوزستان و تهران پراکنده‌اند و این سازمان حال حاضر، چند واحد از این گروه خونی به‌صورت منجمد در اختیار دارد که در صورت نیاز، قابل آماده‌سازی و ارسال خواهند بود.

خون طلایی که نادرترین نوع گروه خونی در جهان محسوب می‌شود، اهمیت و کاربرد بسیاری دارد. از جمله اینکه می‌تواند برای اهدا به همه افراد دارای گروه‌های خونی نادر استفاده شود.

کرباسی‌زاده در توضیح پراکندگی گروه‌‌ خونی‌های نادر در ایران به خبرگزاری ایلنا گفت: «برخی دیگر از گروه خونی‌های نادر نیز وجود دارند که شیوع آن‌ها بسته به منطقه جغرافیایی متفاوت است. برای مثال، گروه خونی خاصی به نام بمبئی بیشتر در استان خوزستان دیده می‌شود.»

به گفته او، این گروه خونی نخستین‌بار در هند شناسایی شد و شیوعش در آن کشور بیشتر است. در کشورهای اروپایی و همچنین ایران، از هر یک میلیون نفر، حدود یک نفر این گروه خونی را دارد.

رئیس بخش انجماد خون و گروه‌های خونی نادر سازمان انتقال خون ایران با اعلام اینکه در حال حاضر، ۶۲ نفر در ایران گروه خونی بمبئی دارند، گفت که همه این افراد نمی‌توانند خون اهدا کنند و برخی به دلیل شرایط سنی یا بیماری، خود دریافت‌کننده خون‌اند. حدود ۵۰ تا ۶۰ واحد از این گروه خونی به‌صورت منجمد در اختیار سازمان قرار دارد.

این گروه خونی بیشتر در استان‌های جنوبی مانند خوزستان، سیستان و بلوچستان و بوشهر دیده می‌شود، اما در استان‌هایی همچون فارس، گیلان، مازندران و تهران نیز مواردی شناسایی شده‌اند.

کرباسی‌زاده درباره دلایل شیوع برخی گروه‌ خونی‌ها در مناطق خاص توضیح داد: «عوامل ژنتیکی، جغرافیایی و حتی عادات اجتماعی مانند ازدواج‌های قومی می‌توانند موجب گسترش یک نوع خاص از گروه خونی در منطقه‌ای خاص شوند.»

او در پاسخ به این سوال که علت تولد با گروه‌های خونی نادر چیست، گفت: «گروه خونی در واقع مجموعه‌ای از آنتی‌ژن‌های پروتئینی است که روی سطح گلبول‌های قرمز قرار دارد. این آنتی‌ژن‌ها از طریق ژن‌هایی که از پدر و مادر به ارث می‌بریم، تعیین می‌شوند. بنابراین، گروه خونی نادر نه بیماری است و نه ویژگی خاص یا عجیب، بلکه مثل رنگ چشم یا پوست، یک ویژگی ژنتیکی به شمار می‌رود.»

این مقام سازمان انتقال خون در ادامه افزود: «هرچه فراوانی یک آنتی‌ژن خاص در جامعه کمتر باشد، احتمال نادر بودن آن گروه خونی بیشتر است. طبق تعریف، اگر گروه خونی در کمتر از یک نفر از هر پنج هزار نفر وجود داشته باشد، 'نادر' محسوب می‌شود؛ و اگر در کمتر از یک نفر در هر ۱۰ هزار نفر یافت شود، 'بسیار نادر' به شمار می‌آید.»

کرباسی‌زاده در مورد تنوع گروه‌های خونی نادر در ایران نسبت به سایر کشورها گفت: «حدود ۴۷ سیستم گروه خونی شناسایی شده‌اند که هر یک آنتی‌ژن‌ها و زیرگروه‌های خاص خود را دارند. برخی از این سیستم‌ها شیوع زیادی در جامعه دارند و نادر محسوب نمی‌شوند، اما برخی دیگر تنها در درصد بسیار کمی از جمعیت یافت می‌شوند.»

تامین خون برای افراد دارای گروه خونی نادر یک فرایند پیچیده است که در دو حالت مختلف انجام می‌شود: در حالت اول، فرد به عنوان دارنده گروه خونی نادر از قبل شناسایی شده است و پزشک معالج از طریق پایگاه انتقال خون استان درخواست خون می‌دهد. در این صورت، خون موردنیاز از پیش ذخیره‌شده در بانک خون‌های نادر آماده‌سازی و برای بیمار ارسال می‌شود.

در حالت دوم، فرد بیمار که گروه خونی نادر دارد، قبلا شناسایی نشده است. وقتی فرد به‌طور ناگهانی به خون نیاز پیدا می‌کند، معمولا آزمایشی برای تطابق خون اهداکننده و گیرنده برای بررسی تطابق خون اهداکننده با سیستم ایمنی گیرنده انجام می‌شود.

در برخی موارد، حتی اگر تطابق گروه خونی ABO میان خون گیرنده و اهداکننده برقرار باشد، ممکن است تطابق ایمنی وجود نداشته باشد. در این شرایط، خون موردنیاز دقیق‌تر شناسایی می‌شود. سپس نمونه خون به پایگاه انتقال خون ارسال و در آنجا فرایند شناسایی گروه خونی خاص فرد آغاز می‌شود. پس از مشخص شدن گروه خونی نادر، درخواست خون نادر برای بیمار صادر و فرایند تامین خون انجام می‌شود.

این فرایند به دلیل پیچیدگی‌های تشخیص گروه‌ خونی‌های نادر و نیاز به آماده‌سازی خون مناسب، نسبت به تامین خون برای گروه‌های خونی رایج معمولا زمان بیشتری می‌طلبد.