بارداری با وجود اندومتریوز، ترسناک و خسته کننده است؟

حاملگی برای مبتلایان به اندومتریوز، یک تجربه ترسناک و خسته کننده است. اما خبر خوب این است که در حال حاضر یافته های زیادی در مورد اندومتریوز به دست آمده است و گزینه هایی برای درمان وجود دارد که احتمال بارداری و تولد نوزاد را در مبتلایان به اندومتریوز بالا می برد.
سوال بسیاری از زنان مبتلا به «اندومتریوز» این است که آیا قادر خواهند بود باردار شوند و نوزادی را حمل کنند؟ اندومتریوز، به معنای تشکیل بافت رحم -آندومتر- بیرون از رحم، داخل و اطراف اندام تناسلی است. نتیجه این تجمع نابجای بافتی، التهابات دردناک و ایجاد کیست های پر از خون و بافت های اسکار -چسبندگی- است.
رشد بافت اندومتر در عملکرد طبیعی اندام های تولید مثل تداخل ایجاد می کند و بارداری را در معرض خطر قرار می دهد. مثلا، اگر بافت آندومتر در اطراف تخمدان ها شکل بگیرد، از آزاد شدن تخمک جلوگیری می کند. اگر بافت در اطراف لوله های فالوپی تشکیل شود، در مسیر رسیدن اسپرم به تخمک سنگ اندازی می کند یا نمی گذارد تخمک بارور شده، به رحم برسد.
«جی. دیوید آدامسون»، جراح و متخصص درمان غدد باروری، ابراز امیدواری می کند و می گوید بسیاری از زنان مبتلا به اندومتریوز -حدود یک سوم آن ها- بدون هیچ گونه درمان باروری و به طور طبیعی باردار می شوند.
او می گوید: « در بسیاری از موارد، زنان مبتلا به اندومتریوز بالاخره باردار می شوند، حتی اگر تلاش های یک ساله زنی موفقیت آمیز نباشد و موجب ناامیدی او شود.» آدامسون می گوید: «با IVF، اکثر زنان باردار خواهند شد.»
آدامسون، که رییس بنیاد تحقیقات جهانی اندومتریوز هم هست، می افزاید: «جهش بزرگی که در دهه گذشته رخ داده است، تمرکز بیشتر بر روی تحقیقات ناباروری و درمان ناباروری ناشی از اندومتریوز در سراسر جهان است. متاسفانه، هنوز تغییر چشمگیری مشاهده نشده است، اما ما بیش از هر زمان دیگری در حال تحقیق و پژوهش هستیم و در تحقیقاتمان پیشرفت داشته ایم. بسیاری از مراکز تحقیقاتی بزرگ، در حال جمع آوری داده ها و همکاری برای یافتن راه حل هستند.»

جراحی، هورمون درمانی و دیگر راه های باروری اندومتریوز
با توجه به مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۴ در مجله «Frontiers of Surgery»، با این که اندومتریوز اغلب باردار شدن را دچار مشکل می کند، اما به هیچ وجه مانع از آن نمی شود. یکی از گزینه های درمانی، جراحی برای از بین بردن ضایعات اندومتریوز است. اما در این روش، این احتمال وجود دارد که علایم اندومتریوز بدتر شود و عوارض حاصله مانع جریان خون به تخمدان شوند. جراحی می تواند بافت اسکار هم ایجاد کند که بدتر از توده اصلی اندومتر است.
اما به گفته آدامسون، عمل جراحی اغلب موفقیت آمیز است و در 30 تا 80 درصد زنان منجر به بارداری می شود - هرچند این موفقیت به شدت بیماری هم بستگی دارد. مطالعه ای که در ژوئن 2017 در مجله «Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica» منتشر شده است می گوید جراحی مربوط به ناباروری ناشی از اندومتریوز در بسیاری از نقاط جهان بحث برانگیز است، زیرا اثر کلی آن مشخص نیست.
اگر تنها مشکل انسداد باشد، امکان اینکه یک جراحی ساده موفقیت آمیز باشد، بالاست. اما تشکیل بافت اندومتر در داخل و اطراف اندام های تولید مثل، منجر به بروز مجموعه ای از مشکلات و اختلال در شیمی طبیعی اندام های تولید مثل می شود. این عامل، تعادل ظریف هورمونی را که به باروری کمک می کند، مختل می کند و ترکیب مواد شیمیایی که تخمک را آماده می کنند، تغییر می دهد.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که IVF برای زنان مبتلا به اندومتریوز شدید، به ویژه افرادی که چسبندگی زیادی دارند، مناسب است. اما برای زنان مبتلا به بیماری خفیف هنوز هیچ توافق روشنی درمیان پزشکان، وجود ندارد. استفاده از هورمونی مانند لوپرولید همراه با IVF کمک کننده است، اما آدامسون می گوید محققان هنوز در تلاشند تا به نتیجه برسند که زنان چه مدت باید از این دارو استفاده کنند.

امکان بارداری با اندومتریوز
برای اینکه بارداری با وجود اندومتریوز ممکن شود نیاز به آمادگی هایی است. نخست پزشک ارزیابی هورمون ها و سایر مواد شیمیایی بدن را آغاز می کند. آزمایش های تشخیصی مانند لاپاروسکوپی، هیستروسکوپی و هیستروسالپینگوگرافی هم می توانند در کمک به ارزیابی آنچه در حال وقوع است، کمک کنند.
انتخاب میان داروهای باروری، جراحی، IVF و سایر تکنیک های تولید مثل کمکی، آسان نیست. درمان های باروری معمولا گران هستند و شامل بیمه نمی شوند. علاوه بر این برخی از گزینه های درمان فقط برای بعضی از زنان کار می کنند و به بقیه جواب نمی دهند.
حامله شدن با وجود اندومتریوز یک تصمیم شخصی است که به عوامل بسیاری بستگی دارد، از جمله شدت بیماری و سن. این عوامل حتی بدون در نظر گرفتن اندومتریوز، به خودی خود می توانند روی کیفیت و کمیت تخمک ها تاثیر بگذارند.
عوامل موروثی روی نوزاد اثر گذارند. اگرچه اکثر زنان مبتلا به اندومتریوز دارای فرزندانی هستند که مبتلا به این بیماری نیستند، اما مطالعات نشان می دهد که خطر ابتلا به اندومتریوز در خانم هایی که مادران آنها مبتلا به این بیماری هستند، وجود دارد. محققان هنوز نمی دانند آیا این ارتباط نتیجه ژنتیک است یا اینکه مربوط به عوامل محیطی یا هر دو.
در ایران «مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا» از پیشگامان درمان اندومتریوز است. این مرکزاز سال ۸۱ با هدف ارایه خدمات درمان ناباروری و همچنین عملیاتی کردن دستاوردهای پژوهشی شکل گرفت.
مرکز ابن‌سینا به عنوان یکی از ۲۸ مرکز ثبت شده در انجمن «BSGE» -British Society of Gynaecology Endometrios - است. در این انجمن مراکز معتبری عضویت دارند و مرکز ابن‌سینا رتبه یک را در بین این مراکز که عمده آن‌ها در انگلستان هستند به لحاظ کیفیت درمان و تعداد درمان‌هایی که انجام داده و موفقیتی که در این درمان‌ها داشته است دارد. این کلینیک به عنوان یک مرکز برای درمان ااندومتریوز شناخته شده و امروزه متخصصان زنان و جراحانی که با این بیماران صعب العلاج مواجه می‌شوند از تیم درمانی ابن سینا استفاده می‌کنند و بیمارانشان را به مجموعه پژوهشگاه ابن سینا ارجاع می‌دهند.