وجود فولیکول در تخمدان، چطور تنظیم می‌شود؟

هورمون FSH که هورمون تحریک کننده رشد فولیکول های تخمدان بانوان است توسط غده هیپوفیز تولید شده و بر روی تخمدان ها تاثیر می گذارد به این ترتیب در ابتدای سیکل های ماهانه ۱۵ تا ۲۰ تخمک نابالغ از مجموعه تخمک های موجود در تخمدان انتخاب شده و شروع به رشد خواهند کرد سپس یکی از آنها به تخمک نهایی تبدیل می شود و در اثر افزایش ناگهانی هومون LH طی روندی به نام تخمک گذاری آزاد می شود.
هورمون تحریک‌کننده فولیکول توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود و عملکرد تخمدان و بیضه را تنظیم می‌کند. کمبود این هورمون در مردان و زنان باعث ناباروری می‌شود. از دیگر نام‌‌‌های این هورمون می‌توان به FSH و فولیتروپین‌‌ اشاره کرد.

هورمون تحریک‌کننده فولیکول چیست؟
این هورمون در کنار هورمون لوتئینه‌کننده (LH) یکی از هورمون‌‌های غدد جنسی است که در غده هیپوفیز تولید و وارد خون می‌شود. هورمون تحریک‌کننده فولیکول از هورمون‌‌های اساسی برای رشد و بلوغ‌‌ و عملکرد صحیح تخمدان‌‌های زنان و بیضه مردان است. هورمون fsh در زنان محرک رشد فولیکول در تخمدان قبل از آزاد شدن تخمک از یکی از تخمدانها در دوران‌‌ تخمک‌گذاری است. همچنین در افزایش تولید استرادیول تاثیرگذار است. هورمون fsh در مردان بر سلول‌‌های سرتولی بیضه‌‌‌ها اثر می‌گذارد تا محرک تولید اسپرم یا اسپرماتوژنز باشد.

میزان هورمون تحریک‌کننده فولیکول چطور تنظیم می‌شود؟
تولید و ترشح این هورمون به سطح هورمون‌‌‌های ترشح شده موجود در خون از تخمدان‌ها و بیضه‌‌‌ها بستگی دارد. به این نظام هورمون‌‌‌های محور هیپوتالاموس- هیپوفیز-آدرنال و گنادها گفته می‌شود. هورمون آزاد کننده گنادوتروپین از هیپوتالاموس آزاد و به گیرنده‌‌‌های موجود در غده هیپوفیز قدامی متصل می‌شود تا سنتز و آزادسازی هورمون تحریک‌کننده فولیکول و هورمون سازنده لوتئین را تحریک کند. هورمون تحریک‌کننده فولیکول در جریان خون آزاد شده و به گیرنده‌‌‌های موجود در بیضه‌‌‌ها و تخمدان‌‌‌ها متصل می‌شود. به واسطه این روند فولیکول تحریک‌کننده به همراه هورمون لوتئینه‌کننده می‌تواند عملکرد بیضه‌‌‌ها و تخمدان‌‌‌ها را تنظیم کند.

رشد فولیکولهای تخمدان
در خانم‌ها، سلول‌‌های عصبی در هیپوتالاموس، هنگامی که سطح هورمون تحریک‌کننده با رسیدن به انتهای چرخه قاعدگی کاهش‌‌ می‌یابد، این موضوع را حس می‌کنند و هورمون گنادوتروپین بیشتری تولید می‌شود که به نوبه خود باعث تحریک غده هیپوفیز شده تا هورمون تحریک‌کننده فولیکول و لوتئینه کننده بیشتری تولید و در خون آزاد کنند.
افزایش هورمون FSH سبب تحریک رشد فولیکول تخمدان شده و با رشد فولیکول‌ها مقدار بالایی هورمون‌‌های جنسی استرادیول و اینهیبین تولید می‌شود. تولید این هورمون‌ها نیز توسط غده هیپوتالاموس و هیپوفیز دریافت شده و میزان هورمون آزادکننده گنادوتروپین‌ و تحریک‌کننده فولیکول کمتری تولید می‌شود. با رشد فولیکول و افزایش تولید استروژن، فولیکول، افزایش روند هورمون لوتئینه کننده و هورمون تحریک‌کننده فولیکول را شبیه‌سازی می‌کند که سبب آزادسازی تخمک از فولیکول بالغ یا‌‌ تخمک‌گذاری می‌شود.
پس در طول هر چرخه قاعدگی، افزایش ترشح هورمون تحریک‌کننده فولیکول در نیمه اول سبب تحریک رشد فولیکول در تخمدان می‌شود. پس از تخمک‌گذاری، تخمک رها شده جسم زرد تشکیل می‌دهد که سطح بالایی از پروژسترون تولید می‌کند که مانع از تولید هورمون تحریک‌کننده فولیکول می‌شود. در پایان دوره قاعدگی، جسم زرد تجزیه شده‌‌ و در نتیجه با کاهش تولید پروژسترون، میزان تولید هورمون‌تحریک‌کننده فولیکول افزایش‌‌ می‌یابد و دوره قاعدگی بعدی آغاز می‌شود.
در مردان تولید هورمون FSH به واسطه سطوح هورمون تستسترون و اینهیبین موجود در خون تنظیم می‌شود که هر دو از بیضه‌‌‌ها تولید می‌شوند. هورمون تحریک‌کننده فولیکول سطح تستسترون خون را تنظیم می‌کند و با بالا رفتن سطح تستسترون این پیام توسط سلول‌‌های عصبی در هیپوتالاموس دریافت می‌شود تا ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین و هورمون تحریک‌کننده فولیکول کاهش یابد. عکس این موضوع نیز زمانی رخ می‌دهد که سطح تستسترون کاهش یابد. به دنبال این موضوع باز ارسال پیام منفی، تولید تستسترون را در حد متعادل نگه می‌دارد. تولید هورمون اینهیبین هم به روش مشابهی تنظیم می‌شود اما در رابطه با آن بجای هیپوتالاموس، سلول‌‌های عصبی غده هیپوفیز پیام را دریافت می‌کند.