آزمایش تعداد اسپرم، چه موقع لازمه؟

یکی از مهم ترین و شایع ترین علت‌های ناباروری در مردان کاهش تعداد اسپرم یا کم بودن تحرک آن ها است. زمانی که یک زن و شوهر در سنین باروری برای بارداری تلاش می کنند نهایتا باید بعد از یک سال بارداری طبیعی را تجربه کنند و اگر این اتفاق نیفتد به معنی وجود مشکلی در زن یا مرد است. اولین آزمایش برای بررسی ناباروری مردان انجام آزمایش بررسی مایع منی است. در این آزمایش با بررسی و تجزیه مایع منی میزان تحرک، کیفیت و همچنین تعداد اسپرم ها اندازه‌گیری می‌شود تا قدرت باروری مرد مشخص شود.

روش انجام آزمایش بررسی مایع منی
همان طور که گفتیم آزمایش بررسی مایع منی برای تعیین میزان باروری مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش دارای بخش‌های زیادی است و ابعاد مختلفی از منی و اسپرم را مورد بررسی قرار می‌دهد. آزمایش مایع منی به‌منظور تعیین باروری باید روی حداقل دو نمونه با فاصله‌ی هفت روز، در مدت زمانی دو تا سه ماه انجام شود؛ چرا که برخی از شرایط می‌تواند بر سطح اسپرم تاثیرگذار باشد. در واقع اسپرم ها در تمام زمان ها یکسان نیستند و به همین دلیل پزشکان مجبورند از حالت های میانگین برای به دست آوردن نتیجه های دقیق تر استفاده کنند.

آزمایش بررسی مایع منی می‌تواند برای تعیین تعداد اسپرم در مردانی که اخیرا عمل وازکتومی را انجام داده‌اند نیز به‌ کار گرفته شود. این عمل به معنی قطع لوله های انتقال دهنده اسپرم در مردان و نابارور کردنشان بصورت دائمی است. اگر بعد از عمل، هنوز اسپرم‌های زیادی در منی قابل تشخیص باشند، آن فرد و همسرش باید تا زمان کاهش اسپرم ها از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده کنند. بعد از اینکه مدتی گذشت و فرد چند بار این آزمایش را انجام داد کم کم تعداد اسپرم ها کمتر شده و می توانند بدون روش های جلوگیری مراقبت داشته باشند.

چه زمانی باید این آزمایش انجام شود؟
در صورتی‌که بارداری در زن بعد از یک سال اقدام منظم اتفاق نیفتد و طبق آزمایشات هیچ مشکلی در خانم نباشد آزمایش بررسی مایع منی برای همسر وی توصیه می‌شود. همچنین، اگر پزشک حدس بزند که بیمار مشکل باروری دارد این آزمایش را تجویز می کند تا موضوع کاملا بررسی شود. حداقل حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از زوج‌ها مشکلات باروری و باردار شدن را تجربه می‌کنند.

عوامل مردانه معمولا در ۵۰ درصد از این موارد دخیل هستند. ناباروری مردان دلایل زیادی دارد و خوشبختانه برخی از آن‌ها را مانند واریکوسل (بزرگ شدن رگ‌ها که منجر به خشکی بیضه‌ها می‌شود) می‌توان با موفقیت درمان نمود. در صورت وجود عامل مردانه در ناباروری، بررسی مایع منی ضروری است تا بتوان امکان استفاده از روش‌های باروری به کمک تکنولوژی را تعیین نمود.

نتیجه‌ی آزمایش به چه صورت است؟
حجم طبیعی مایع منی برای انجام آزمایش حدود نیم یا یک قاشق چای‌خوری (۲ تا ۶ میلی‌لیتر) بسته به نظر پزشک یا متصدی آزمایشگاه است. زیرا مایع منی کمتر، نشان‌دهنده‌ی تعداد اسپرم کمتر است که نتایج صحیحی به ما نمی دهد و مایع منی بیشتر نمونه را رقیق کرده و باز هم جواب درستی نخواهد داد.

تراکم یا غلظت اسپرم در واحد میلیون در هر میلی‌لیتر مایع منی اندازه‌گیری می‌شود. میزان طبیعی اسپرم، برابر یا بیشتر از ۲۰ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر مایع منی است. عدد ۲۰ میلیون کمترین مقدار قابل قبول است که می تواند خانم را باردار کند و گرنه تا ۲۰۰ میلیون هم می تواند متغیر باشد. هرچه میزان اسپرم در نمونه کمتر باشد، شانس باردار شدن زن نیز به روش های طبیعی کمتر خواهد بود. همچنین، اگر شخصی عمل وازکتومی انجام دهد نباید در نمونه‌ی منی او اسپرمی وجود داشته باشد.

تحرک اسپرم نیز که در این آزمایش بررسی می شود، در واقع سرعت حرکت اسپرم در یک نمونه از مایع منی است. هرچه حرکت اسپرم آرام‌تر باشد یا اگر حرکت نداشته باشد احتمال باردار شدن زن کمتر خواهد بود. پیشروی اسپرم از پایه‌ی صفر (یعنی کاملا بی‌حرکت) تا ۳ یا بیشتر در اسپرم‌هایی که با سرعت و مستقیم حرکت می‌کنند محاسبه می‌شود. اگر کمتر از نیمی از اسپرم‌ها تحرک داشته باشند میزان درصدی اسپرم‌های مرده نیز در آزمایش مورد بررسی قرار می‌گیرد. این بخش از آزمایش را تست بقاء اسپرم می‌نامند. که در این حالت نیز میزان قدرت باروری مرد مشخص میشود.

تحلیل ریخت‌شناسی نیز مطالعه‌ی اندازه، شکل و ظاهر سلول‌های اسپرم است که در این آزمایش بررسی می شود. این تحلیل به سنجش ساختار حدود ۲۰۰ اسپرم می‌پردازد و در صورت مشاهده‌ی نقص، در نتیجه آزمایش گزارش می‌شود. هرچه تعداد اسپرم‌های غیرعادی بیشتر باشد احتمال باردار شدن زن به روش های طبیعی کمتر خواهد بود.

سخن آخر
عوامل بسیاری بر تعداد اسپرم و دیگر ویژگی‌های منی تاثیر می گذارند. برای مثال، اگر مردی دچار آسیب در ناحیه‌ی بیضه شده باشد یا پرتودرمانی انجام داده باشد یا برخی داروهای خاص (مانند آزاتیوپرین یا سایمتیدین) را مصرف کند تعداد اسپرم‌هایش کم خواهد شد. همچنین مردی که میزان هورمون استروژن بالایی داشته باشد نیز تعداد اسپرم‌های کمتری دارد. به علاوه مواد مخدر، الکل و ... که فرد را معتاد می کند نیز تعداد اسپرم ها را کاهش می دهد.

برخی از دلایل رایج ناباروری مردان می‌تواند شامل تب بالا، مشکل بیضه‌ها، گرفتگی لوله‌هایی که مایع منی را به ابتدای آلت می‌رسانند و تعداد اسپرم کمتر از حد عادی در نمونه‌ی مایع منی باشد. در برخی موارد با تغییر سبک زندگی مانند رژیم غذایی، ورزش و ... این مشکلات به راحتی برطرف می شوند و قدرت باروری مرد بر می گردد.