آیا تخمدان پلی کیستیک باعث ناباروری می‌شود؟
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در میان زنان در سن باروری است. این مشکل می‌تواند با علائمی مانند بی‌نظمی قاعدگی، رشد موهای زائد، آکنه و افزایش وزن همراه باشد. یکی از نگرانی‌های اصلی بسیاری از زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک، تاثیر این بیماری بر باروری و توانایی باردار شدن است.
فهرست مطالب
تخمدان پلی‌کیستیک چگونه بر باروری تاثیر می‌گذارد؟
در حالت طبیعی، تخمدان‌ها هر ماه یک تخمک بالغ آزاد می‌کنند. در زنان مبتلا به PCOS، به دلیل اختلال در تعادل هورمونی، روند تخمک‌گذاری به‌طور منظم اتفاق نمی‌افتد یا در برخی موارد اصلاً رخ نمی‌دهد. این موضوع می‌تواند شانس باروری را کاهش دهد. به عبارت دیگر، مشکل اصلی ناباروری در تخمدان پلی‌کیستیک ناشی از عدم تخمک‌گذاری یا تخمک‌گذاری نامنظم است.
آیا همه زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک نابارور می‌شوند؟
خیر. ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک به معنای ناباروری قطعی نیست. بسیاری از زنان با وجود این مشکل می‌توانند به طور طبیعی باردار شوند. شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است؛ برخی تنها با تاخیر در بارداری مواجه می‌شوند، در حالی که گروهی دیگر نیاز به درمان دارویی و کمک‌های پزشکی دارند.
بیشتر بخوانید: تفاوت تنبلی تخمدان با تخمدان پلی کیستیک
عوامل موثر در ناباروری ناشی از تخمدان پلی‌کیستیک
سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند به دلایل زیر موجب نازایی شود:
۱. عدم تخمک‌گذاری منظم
۲. مقاومت به انسولین و افزایش هورمون‌های مردانه
۳. اختلال در رشد فولیکول‌ها
۴. اضافه وزن یا چاقی که می‌تواند مشکل را تشدید کند
بیشتر بخوانید: علل ناباروری در زنان چیست؟ ۱۰ علت اصلی نازایی در زنان
احتمال حاملگی در سندروم تخمدان پلی کیستیک چند درصد است؟
احتمال بارداری در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان یک عدد ثابت برای همه افراد ارائه کرد. اما می‌توان حدود تقریبی را بیان کرد:
- در زنان با PCOS که قصد بارداری طبیعی دارند و درمانی دریافت نکرده‌اند، میزان بارداری طبیعی پایین‌تر از جمعیت عادی است و معمولاً حدود ۵۰–۷۰ درصد ممکن است طی یک سال تلاش طبیعی باردار شوند، بسته به شدت اختلال تخمک‌گذاری و سایر عوامل.
- اگر داروهای تحریک تخمک‌گذاری مانند کلومیفن یا لتروزول استفاده شود، احتمال بارداری طی چند چرخه درمان به ۴۰–۶۰ درصد در هر چرخه می‌تواند برسد.
- روش‌های پیشرفته‌تر مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) در موارد مقاوم نیز احتمال موفقیت بالایی دارند، معمولاً ۴۰–۵۰ درصد در هر چرخه، بسته به سن و وضعیت تخمدان‌ها.
نکته مهم این است که سن، وزن، میزان فعالیت بدنی، سبک زندگی و وجود مشکلات دیگر ناباروری هم روی احتمال بارداری تاثیر زیادی دارند.
بیشتر بخوانید: سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه درمان می‌شود؟
روش‌های افزایش شانس بارداری در زنان مبتلا به PCOS
برای افزایش شانس باروری در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک لزوماً نیازی به روش‌های تهاجمی مانند دارو درمانی یا جراحی نیست بلکه درمان‌ها شامل طیف گسترده‌تری هستند که در ادامه در موردشان بیشتر توضیح خواهیم داد.
تغییر در رژیم غذایی
برای زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، تغذیه نقش مهمی در بهبود تخمک‌گذاری، تنظیم هورمون‌ها و افزایش شانس باروری دارد. تمرکز اصلی روی کنترل قند خون، کاهش التهاب و حمایت از متابولیسم انسولین است. توصیه‌های کلی غذایی عبارتند از:
1. کربوهیدرات‌های با شاخص گلایسمیک پایین
- انتخاب غلات کامل به جای آرد سفید و نان معمولی. مثال: برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار، جو دوسر، کینوا.
- سبزیجات نشاسته‌ای کم مانند کدو سبز، گل کلم، بروکلی.
- میوه‌های کم شیرین و حاوی فیبر بالا: توت‌ها، سیب، گلابی.
2. پروتئین سالم
- منابع حیوانی: تخم مرغ، ماهی، مرغ بدون پوست.
- منابع گیاهی: حبوبات (عدس، نخود)، توفو و دانه‌ها.
3. چربی‌های مفید
- روغن زیتون، روغن کنجد، روغن آووکادو.
- مغزها و دانه‌ها: بادام، گردو، تخم کتان، دانه چیا.
4. سبزیجات و میوه‌های حاوی آنتی‌اکسیدان
- افزایش مصرف سبزیجات رنگارنگ: اسفناج، هویج، فلفل دلمه‌ای.
- میوه‌هایی با آنتی‌اکسیدان بالا: توت‌ها، گیلاس، پرتقال.
5. لبنیات با چربی پایین یا بدون چربی
- ماست پروبیوتیک، شیر کم‌چرب، پنیر کم‌نمک.
6. غذاهایی که باید محدود شوند:
- قندهای ساده: شیرینی، نوشابه، کیک و بیسکوییت.
- غلات تصفیه‌شده: نان سفید، برنج سفید زیاد.
- فست فود و غذاهای سرخ‌شده با روغن ناسالم.
بیشتر بخوانید: سندروم تخمدان پلی کیستیک، رژیم غذایی مناسب آن
فعالیت ورزشی منظم
فعالیت ورزشی منظم در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) نقش مهمی در بهبود باروری و تخمک‌گذاری دارد. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی سریع، شنا، دوچرخه‌سواری یا تمرینات مقاومتی سبک به کاهش مقاومت به انسولین، تنظیم هورمون‌های جنسی و بهبود چرخه‌های قاعدگی کمک می‌کنند. حتی کاهش وزن ۵–۱۰ درصد می‌تواند به شکل قابل توجهی شانس تخمک‌گذاری و بارداری را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: سندروم تخمدان پلی کیستیک، تاثیر ورزش بر آن
انجام حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط در هفته توصیه می‌شود، و ترکیب ورزش هوازی با تمرینات قدرتی بیشترین اثر را بر بهبود متابولیسم و باروری دارد. برای افزایش فعالیت و افزایش شانس باروری در تخمدان پلیستیک می‌توانید ورزش‌ها یا حرکات زیر را در نظر بگیرید:
- پیاده‌روی سریع یا تردمیل: ۳۰ دقیقه در روز، کمک به کاهش مقاومت به انسولین و کنترل وزن.
- دوچرخه‌سواری ثابت یا خارج از منزل: ۲۰–۴۵ دقیقه، ورزش هوازی موثر برای قلب و متابولیسم.
- شنا یا ورزش‌های آبی: تمرین ملایم با کمترین فشار روی مفاصل و افزایش گردش خون.
- تمرینات مقاومتی با وزن بدن: اسکوات، لانژ، پلانک، شنا سوئدی برای تقویت عضلات و افزایش سوخت‌وساز.
- تمرینات با وزنه سبک: دمبل یا کش مقاومتی برای بهبود ترکیب بدن و کنترل قند خون.
- یوگا و پیلاتس: کاهش استرس، تنظیم هورمون‌ها و کمک به چرخه‌های قاعدگی منظم.
- تمرینات تناوبی با شدت متوسط (MIIT): ترکیبی از شدت متوسط و کوتاه‌مدت برای افزایش چربی‌سوزی و حساسیت انسولین.
داروهای تحریک تخمک‌گذاری
در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) که قصد بارداری دارند، درمان دارویی معمولاً برای تحریک تخمک‌گذاری و بهبود شانس باروری استفاده می‌شود. داروهایی مانند کلومیفن سیترات یا لتروزول معمولاً اولین گزینه هستند. این داروها با تحریک تخمدان‌ها باعث رشد و آزاد شدن تخمک می‌شوند و شانس لقاح طبیعی را افزایش می‌دهند. پزشک معمولاً تعداد چرخه‌های درمانی را بر اساس پاسخ تخمدان و وضعیت هورمونی تنظیم می‌کند تا احتمال تخمک‌گذاری موفق بیشتر شود.
در برخی موارد که تحریک تخمک‌گذاری با داروهای خوراکی کافی نباشد، ممکن است داروهای تزریقی مانند FSH یا HMG تجویز شوند یا در نهایت IVF (لقاح آزمایشگاهی) برای دستیابی به بارداری توصیه شود. همراه با دارودرمانی، اصلاح سبک زندگی نیز ضروری است.
بیشتر بخوانید: ای وی اف برای چه کسانی انجام می‌شود
روش‌های کمک باروری
در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، نیاز به روش‌های کمک باروری مانند IVF (لقاح آزمایشگاهی) معمولاً زمانی مطرح می‌شود که سایر روش‌های درمان ناباروری موثر نبوده باشند. شرایط زیر معمولاً باعث ارجاع به IVF می‌شود:
-
ناموفق بودن تحریک تخمک‌گذاری با داروها:
اولین گام در زنان با PCOS که قصد بارداری دارند، اغلب استفاده از داروهای تحریک تخمک‌گذاری مثل کلومیفن سیترات یا لتروزول است.
اگر چند چرخه (معمولاً 3–6 چرخه) داروهای خوراکی یا تزریقی نتیجه ندهد، مرحله بعدی می‌تواند IVF باشد.
- انسداد لوله‌های رحمی یا مشکلات ساختاری رحم:
حتی اگر تخمک‌گذاری انجام شود، اما لوله‌های رحمی مسدود باشند، لقاح طبیعی امکان‌پذیر نیست و IVF پیشنهاد می‌شود.
- کیفیت پایین اسپرم همسر:
در صورتی که مشکلات مردانه هم وجود داشته باشد و سایر روش‌ها موثر نباشند، IVF با یا بدون ICSI (تزریق اسپرم به تخمک) استفاده می‌شود.
- سابقه ناباروری طولانی مدت:
اگر بیش از 12 ماه تلاش مداوم برای بارداری بدون پیشرفت موفق نبوده و سن زن بالاست، IVF زودتر پیشنهاد می‌شود.
- عدم پاسخ مناسب به تحریک تخمک‌گذاری یا تخمک‌گذاری غیرقابل پیش‌بینی:
زنان با PCOS گاهی تخمک‌گذاری نامنظم یا بیش‌پاسخ به دارو دارند، که خطر سندروم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) را افزایش می‌دهد و در این موارد IVF تحت کنترل دقیق پیشنهاد می‌شود.
در مجموع، IVF به عنوان گزینه آخر یا در شرایط خاص زودتر توصیه می‌شود و تصمیم دقیق بر اساس سن، سابقه ناباروری، وضعیت تخمدان‌ها و همسر، و سلامت عمومی گرفته می‌شود.
سخن پایانی
تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند یکی از دلایل ناباروری باشد، اما به هیچ عنوان به معنای ناتوانی قطعی در باردار شدن نیست. با تشخیص به‌موقع، تغییر سبک زندگی و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، بسیاری از زنان مبتلا به این سندروم توانسته‌اند بارداری موفقی را تجربه کنند. بنابراین نگرانی از ناباروری دائمی در PCOS منطقی نیست و مراجعه به متخصص زنان می‌تواند بهترین راه برای انتخاب درمان مناسب باشد.
