دندان درآوردن نوزاد، نکات مراقبتی

لبخند زدن کودکان همیشه از شیرینی خاصی برخوردار است. اگر این لبخند همراه با دندان‌های تازه در آمده نوزاد باشد شیرینی و لذت تماشای آن‌را دوچندان خواهد کرد. البته این شیرینی بیشتر برای اطرافیان وجود دارد و کودک درد و سختی زیادی را تحمل خواهد کرد. بسته به نوع ژنتیک و دیگر عوامل دندان‌های نوزادان در زمان‌های گوناگون پدیدار می‌شوند.

تمام دندان‌های شیری و دائمی نوزاد قبل از تولد شروع به شکل‌گیری می‌کنند دندان‌های شیری از حدود هفته ششم جنین شروع می‌شود. بنابراین به مادران حامله توصیه می‌شود غذاهای حاوی کلسیم، فسفر و ویتامین D مصرف کنند. مسئله دندان درآوردن نوزادان کاملا ژنتیکی است و دیر یا زود درآمدن اولین ردیف از دندان‌ها، جای نگرانی ندارد به‌طور معمول اولین دندان نوزاد بین سنین ۵ تا ۸ ماهگی در می‌آید. شروع رشد دندان می‌تواند ۳ ماه پیش از بیرون زدن واقعی دندان‌ها شروع شود اما باز هم این مسئله در نوزادان مختلف متفاوت است. لازم به ذکر است سن نیش زدن دندان‌ها متفاوت است و حتی اگر نوزادی را دیدید که با دندان‌های پایینی‌اش به دنیا آمد، تعجب نکنید. آمارها نشان می‌دهند که از هر ۲۰۰۰ نوزاد یک نوزاد با دندان متولد می‌شود.

ترتیب بیرون زدن دندان‌ها چگونه است؟
در اغلب نوزادان حداکثر بین 2 تا 2/5 سالگي 20 دندان شیری کامل می‌شود و از 7 سالگی به بعد دندان‌های دائمی ظاهر می‌شوند. دو دندان پیش میانی و در فک پایین اولین دندان‌هایی هستند که بیرون زده می‌شوند سپس نوبت به دندان‌های پیش میانی در فک بالا می‌رسد. دندان‌ نوزاد معمولا 2 به 2 و به صورت قرینه بیرون می‌زند، اما فراموش نکنید برای این موضوع هیچ قانون و قاعده‌ای وجود ندارد. پس از دندان‌های پیش میانی نوبت به دندان‌های پیش کناری در فک پایین و فک بالا می‌رسد و بین 13 تا 19 ماهگی دندان‌های نیش و آسیای کوچک در می‌آیند. نوک زدن دندان‌های نیش به دلیل تیز بودن و دندان‌های آسیا به دلیل بزرگ بودن، ممکن است از دیگر دندان‌ها دردناک‌تر باشد. دندان‌های آسیای بزرگ هم بین 1/5 تا 2/5 سالگی رویش پیدا می‌کنند. این یک روند عادی و طبیعی رویش دندان نوزاد است، اما ممکن است ترتیب و سن رویش دندان‌ها در کودکان مختلف جابه‌جا شود.

علت تاخیر در دندان درآوردن نوزاد چیست؟

چنانچه کودک به سن ۱۳ ماهگی یا بیشتر از آن رسیده است اما هنوز دندان در نیاورده است، به عنوان کودک تاخیری در رشد دندان محسوب می‌شود. چندین فاکتور وجود دارد که باعث ایجاد تاخیر در رشد دندان کودک می‌شود.

ژنتیک

یکی از دلایل دیر درآمدن دندان نوزاد عوامل ارثی و ژنتیکی است. چنانچه پدر و مادری در رشد دندان تاخیر داشته اند آن را نیز به کودک خود انتقال می‌دهند.

تغذیه

در بعضی موارد تغذیه می تواند در رشد دندان نوزاد تاخیر ایجاد کند. کمبود ویتامین های A، C، D، کلسیم و فسفر در رژیم غذایی باعث ایجاد تاخیر در بیرون زدن و رشد دندان نوزاد می‌شود.

کم کاری تیروئید
دیر در آمدن دندان در کودک ممکن است در اثر کم کاری تیروئید و نقص در غده باشد. کم کاری این غده در تاخیر در راه رفتن، حرف زدن، اضافه وزن و... نیز خود را نشان می‌دهد.

نکته: به انواع نصایح دیگران گوش نکنید

برخی مادربزرگ‌ها توصیه می‌کنند برای این‌که لثه نازک شود و دندان نوزاد سریع‌تر درآید به لثه نوزاد قند بمالید. این کار نه تنها برای فرزند شما دردناک است بلکه ممکن است سبب التهاب و عفونت لثه شود. همچنین کشیدن هر چیز دیگر مانند گوشت کباب‌شده یا… نیز توصیه نمی‌شود.

علائم و نشانه‌هایی قبل از بیرون زدن دندان نوزاد

برخی از نوزادان در زمان دندان درآوردن، بیشتر از زمان های معمول احساس بی قراری می کنند. این قضیه ممکن است به علت احساس درد و ایجاد تورم در لثه ها قبل از دندان در آوردن باشد. این علائم معمولا در حدود ۳ تا ۵ روز قبل از دندان در آوردن شروع می شود و به محض شکافته شدن پوست لثه توسط دندان، از بین می روند. همچنین ممکن است در این حالت به علت احساسی که در دهانشان دارند از خوردن و آشامیدن امتناع کنند.

ریزش آب دهان نوزاد

در بسیاری از نوزادان ممکن است فرایند دندان در آوردن باعث ریزش آب دهانشان شود که این قضیه ممکن است باعث ایجاد تحریک پوست چانه، صورت و یا سینه ی آنها شود. این افزایش بزاق و آبریزش از دهان ممکن است دو ماه قبل از پیدایش اولین دندان نوزاد شروع شود. از نظر علمی تاحدودی ثابت شده که لثه‌های متورم و افزایش حرکت ماهیچه‌های دهان میل به جویدن و گاز زدن را در کودک بیشتر می‌کند و این امر باعث می‌شود غدد بزاقی تحریک شده و بزاق بیشتری تولید کنند.

تب که ممکن است خفیف یا شدید باشد
برخی مواقع در زمان رویش دندان‌های شیری کودکان دچار تب می‌شوند که یک امر طبیعی است و جای نگرانی نیست. ‌البته خانواده‌ها باید در این مواقع، کودک را نزد پزشک اطفال ببرند تا علت تب کودک مشخص شود، زیرا ممکن است همزمان با رویش دندان‌های شیری، کودک دچار سرماخوردگی نیز بشود و تب، ناشی از سرماخوردگی باشد.
درد گوش
بی قراری و تحریک پذیری
اسهال به صورت موقتی
ورم لثه ها
آبریزش بینی نوزاد
خارش لثه ها
سعی در گاز گرفتن و جویدن اجسام سفت

برای تسکین درد هنگام بیرون آمدن دندان نوزاد چه کنیم؟
از مواد طبیعی مانند هویج و یا موز یخ زده استفاده کنیم. موز یخ زده روش درمانی شیرینی برای لثه‌های ملتهب و آسیب دیده کودکان است. اگر کودک شما هویج یخ زده را گاز بزند فقط تکه‌هایی از آن در هر بار جویدن جدا می‌شود.
وسایل سرد همانند رینگ یخ زده دندانی (وسیله‌ای پلاستیکی جهت تسهیل رویش دندان‌ها) درد رشد و رویش دندان‌ نوزاد را کم می‌کند.

هنگام گاز زدن کودک از هویج یا موز و یا هر چیز دیگه در کنار او باشید تا خطری آن را تهدید نکند.

می‌توانید تعدادی قاشق را در یخچال نگه داشته یا یک قاشق فلزی را در آب یخ بگذارید کودک شما که در حال دندان در آوردن است می‌تواند آن را جویده و درد لثه ملتهب و آزارنده‌اش کاهش پیدا کند.
بسیاری از والدین طرفدار استفاده از سیب خشک شده برای راحت‌تر کردن رویش دندان‌ها هستند. فقط در نظر داشته باشید که میوه خشک شده را نباید به مقدار خیلی زیاد استفاده کنید چرا که می‌تواند باعث پوسیدگی دندان نوزاد شود.
جویدن دستمال مرطوب یخ زده برای نوزادان لذت بخش است و از درد لثه‌ آن‌ها می‌کاهد.

تعدادی از والدین متوجه شده‌اند که قرار دادن تکه‌های کوچک یخ درون جوراب کودک و سپس گره زدن جوراب می‌تواند روشی ایمن برای کاهش درد ناشی از التهاب لثه بدون خطر یخ زدن بیش از حد لثه‌های کودک باشد.

یکی از بهترین و موثرترین کارها برای آرامش دادن به کودک وکم کردن درد دندان نوزاد ماساژ لثه‌های اوست. تا می‌توانید به آرامی لثه‌های فرزندتان را ماساژ دهید.
حواس او را با انجام بازی‌ها و سرگرمی‌های مختلف پرت کنید.
دارو دادن را در نظر داشته باشید. با پزشک اطفال بررسی کنید که آیا نوزادتان به مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن یا داروی بیحس کنندهی لثه نیاز دارد. این داروها معمولاً دارای یک بیحس کنندهی موضعی هستند.

نحوه شیر دادن به نوزاد دنداندار

زمانی که نوزاد وجود دندان را در دهان خود تشخیص می‌دهد با گاز گرفتن به شناخت این عضو جدید از بدن خود می‌پردازد. بنابراین پیش از آغاز شیر دادن انگشتی در دهانش بگذارید، اگر گاز گرفت دندانی به او بدهید وگرنه دوباره امتحان کنید. وقتی به او شیر می‌دهید خیلی جدی تذکر دهید که نباید گاز بگیرد، اگر بعد از ۲ تا ۳ تذکر همچنان ادامه داد، شیر دادن را متوقف کنید و در عوض دندانی‌اش را به او بدهید و بعد از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دوباره به او شیر بدهید واین کار را آنقدر تکرار کنید تا گاز گرفتن از سرش بیفتد.

نکاتی در مورد مراقبت از دندان نوزاد
بهتر است پیش از بیرون زدن اولین دندان‌ها لثه‌های کودک را تمیز کنید تا او به این کار عادت کند. این کار را با یک گاز استریل تمیز و کمی آب ولرم انجام دهید. مسواک‌های انگشتی نیز گزینه خوبی برای این کار هستند. تا 3- 2 سالگی استفاده بهتر است از خمیر دندان به دلیل اینکه کودک توانایی بیرون دادن آن را ندارد خودداری شود. حال بجای خمیر دندان تنها کافی است با آب و کمی پنبه یا تنظیف یا مسواک انگشتی دندان‌های کودک را 2 بار در روز پس از صبحانه و شام پاک کنید.

اولین نشانه پوسیدگی دندان‌ها تغییر رنگ آنها و پیدایش خال‌ها و نقطه‌های ریز خاکستری است.

شیر شب یکی از بد‌ترین عوامل ایجاد پوسیدگی در دندان نوزاد است. شیر شبانه را در اولین فرصت قطع کنید و در طول شب فقط به کودک آب بدهید، شیر مادر یا شیر خشک حاوی مقادیر زیادی مواد قندی است که به دندان نوزاد آسیب می‌رساند. بهتر است بعد از يك سالگی و از زمانی‌که کودک غذاخور می‌شود، شیر شب را قطع کنید، ولی اگر همچنان به شیر دادن ادامه دادید، پس از هر وعده کمی آب به کودک بدهید تا باقی مانده مواد قندی از دهان و دندان‌هایش پاک شود. رنگ دندان‌های کودکان ممکن است کمی زردی داشته باشد و این طبیعی است.
ویتامینهای a ، b ، c در رویش دندان نوزاد تاثیر می‌گذارد و در صورت کمبود این ویتامین می‌توان با استفاده از قطره آهن کمبود آن را جبران کرد.