بیماری زردی در نوزادان، تشویش والدین در نخستین روزها

زردی یکی از بیماری‌های شایع نوزادان است، به طوری که نیمی از نوزادان سالم و ۸۰ درصد نوزادان نارس‏ به درجاتی دچار زردی شده و باعث نگرانی و تشویش والدین خود در نخستین روزها و هفته‌های عمرمی‌شوند.

اما چرا نوزادان به زردی مبتلا می‌شوند و نشانه‌ها و روش‌های درمان آن چیست؟

هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز بدن ما در نهایت تبدیل به رنگدانه زردرنگی به نام «بیلی روبین» می‌شود که کبد مسئول دفع این ماده از طریق صفرا به خارج از بدن است. بالا بودن میزان بیلی روبین خون می‌تواند ارثی یا نشانه‌ای از بیماری‌های کبدی باشد. بتدریج و با افزایش عدد «بیلی‏ روبین» مناطق دیگر پوست مانند شکم و اندام‏ها زرد می‏شود. بنابراین تشخیص زردی بر اساس مشاهده زردی در پوست و چشمان نوزاد است.

گاهی در نوزادان، زردی فیزیولوژیک اتفاق می‌افتد. این زردی شرایط خاصی دارد و حتما باید با تشخیص پزشک معالج باشد. عوارضی هم ندارد و در صورتی که نوزاد تحت نظر پزشک باشد، نیاز به بستری نیست.گاهی نیز زردی ناشی از شیر مادر است که در هفته اول تولد نوزاد ایجاد شده و به علت کم بودن شیر مادر و تغذیه ناکافی نوزاد به وجود می‏آید. این نوع زردی ربطی به ترکیبات شیر مادر ندارد، در این نوع زردی درمان براساس تغذیه مکرر و بیشتر شیر مادر است. البته در مواردی زردی مربوط به ترکیبات نامطلوب در شیر مادر است که پس از هفته اول ایجاد می‌شود و تشخیص این نوع زردی فقط با مشاوره با پزشک متخصص اطفال امکان‏پذیر است.

گاهی نیز زردی ناشی از ناسازگاری‏های خون است و در صورت تطابق نداشتن گروه خونی مادر و نوزاد این نوع زردی به وجود می‏آید. به طور معمول در مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، احتمال این نوع زردی وجود دارد. البته این حالت در تمامی مادران که گروه خونی O دارند اتفاق نمی‏افتد.

این نوع زردی شدید بوده و حتما از سوی متخصص اطفال نیاز به بستری و درمان دارد.البته در موارد دیگر نیز زردی ناشی از RH است یعنی در صورتی که RH مادر (فاکتور موجود در گلبول قرمز خون) منفی و RH نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد این نوع زردی وجود دارد. هم‌اکنون با تزریق آمپول «روگام» از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری می‏کنند.

عوامل خطرساز

اما از میان علل بروز زردی که بگذریم، وزن کم نوزاد در زمان تولد، نارس بودن، جنس پسر، نوزاد مادر دیابتی، سابقه زردی در نوزاد اول، عدم تطابق گروه خونی و RH مادر و نوزاد، تغذیه ناکافی نوزاد بخصوص در روزهای اول زایمان به روش سزارین همگی از عواملی است که می‏تواند خطر بروز زردی در نوزادان را بیشتر کند.

زردی و عوارضش

«در صورتی که مقدار بیلی‏ روبین از حد مجاز تجاوز کند ممکن است عوارض جبران ‏ناپذیری برای نوزاد در پی داشته باشد. ازجمله آنها، عوارض مغزی شنوایی است.

هر نوزاد زرد باید حتما از سوی پزشک اطفال ویزیت و معاینه شود و در صورت صلاحدید پزشک آزمایش بیلی ‏روبین خون انجام و براساس آن تصمیم‏گیری بر اساس درمان انجام می‏شود.

در مورد درمان زردی تاکید متخصصان اطفال به تمام خانواده ‏ها این است که ظاهر نوزاد ملاکی برای تشخیص زردی نیست و در صورت احتمال زردی مراجعه به پزشک الزامی است. با این حال به یکی از اصول درمان استفاده از لامپ‏های مخصوص به نام لامپ فتوتراپی است.

«نور آفتاب یا نور مهتابی‌های معمولی هیچ‏گونه تاثیری در کاهش زردی و درمان آن ندارد. همچنین در مورد نوع تغذیه مادر، مصرف غذاهای گرم مانند ادویه یا خرما تاثیری در زردی نوزاد ندارد.»

تنها عامل موثر در کاهش زردی تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر و افزایش دفع ادرار نوزاد است. البته در زردی شیر مادر، پزشک ممکن است استفاده از شیر مادر را به طور موقت قطع و شیر خشک را جایگزین کند، اما ترنجبین و شیر خشت بیشتر سبب افزایش دفع مدفوع شده و تاثیر بسزایی در کاهش میزان زردی ندارد و هیچ گاه نباید نوزاد را صرفا با این مواد تحت درمان قرار داد و حتما باید با پزشک مشاوره شود.

تشخیص و درمان

وقتی به آزمایشگاه مراجعه می کنید در روز های اول از نمونه خون کف پای نوزاد استفاده می شود. این نوع تست تست بیلی روبین تام یا Total bilirubin گفته می شود. نرمال بودن یا زیاد بودن میزان بیلی روبین به سن نوزاد شما وابسته است. این میزان در روز اول بایستی کمتر از ۸.۸ ، در روز دوم کمتر از ۱۱.۳ و در روز سوم کمتز از ۱۲.۷ باشد. در صورتی که میزان بیلی روبین در منطقه خطر ساز باشد بسته به نظر پزشک به کودک شما قطره خوراکی محرک دفع مدفوع، توصیه هایی برای شیردهی بیشتر و یا استفاده از نور درمانی پیشنهاد می شود. نور درمانی می تواند در منزل صورت گرفته و یا در بیمارستان انجام شود. دقت داشته باشید نور مهتابی معمولی و لامپ تاثیری بر روی میزان زردی ندارد و در صورتی که تمایل به نور درمانی در منزل داشته باشید بایستی از مراکز معتبر دستگاه های نور درمانی خانگی را دریافت کرده و با توجه به راهنمای دستگاه در منزل مورد استفاده قرار دهید.

مقادیر بسیار بالای بیلی روبین نیاز به بستری در بیمارستان و گاهی نیاز به تعویض خون برای نوزاد می شوند پس بایستی قبل از بالا رفتن بیش از حد بیلی روبین خون به پزشک مراجعه نمایید.