رشد روانی نوزاد، چه تحولاتی صورت می گیرد؟

عدم آمادگی نوزاد انسان در حفظ و حراست از خود، عامل اصلی اتکا طولانی او به پدر و مادر و کسانی است که مراقبت او را بر عهده دارند.

این ضعف و اتکا،زیربنای وابستگی کامل جسمی - روانی طفل به مادر است،اگر چه این وابستگی در آغاز حیات طفل رمز بقای اوست ولی طبیعی نیست که ماندگار باشد و ابدی،طرح کلی طبیعت تکاملی طفل به تدریج او را به سمت توانمندی و استقلال می کشاند و کودک طی یک روند تدریجی،از مادر جدا می شود.

در دوره ی این جدایی،مادر در رابطه اش با کودک باید قدرت داشته باشد که مثل خورشید با زمین فاصله ای را حفظ کند که نه کودک از این فاصله بسوزد و قدرت های شخصی او محو بشود و نه آنقدر دور بشود که حیات در جان کودک یخ ببندد و از بین برود.

رشد و نمو و جسمی-حرکتی طفل نسبتا خودکار و لااقل تحت شرایط کاملا دیدنی و شناخته شده صورت می گیرد،به طوری که لازم نیست مادر و پدری روانشناس و روانکاو باشند تا نشستن و یا راه رفتن و یا حرف زدن بچه را که روزگاری قادر نبود سر خودش را روی گردن نگه دارد ببینند و احساس کنند که بچه رشد کرده است.

ولی در مورد رشد عاطفی و روانی و عبور از وابستگی مطلق به سمت استقلال و تفرد،ماجرا چندان روشن و عینی نیست و اگر چه رشد روان و عاطفه هم با نظم تکاملی صورت می گیرد و از قانونمندی انکارناپذیری برخوردار است،ولی چندان واضح و قابل رویت نیست و دیدن و فهمیدن آن،آموزش و اطلاعات کافی و تخصصی تری را طلب می کند.

شاید مادران و پدران بسیاری که چندین فرزند بزرگ کرده اند و از قدم برداشتن و قاشق به دست گرفتن و کلمه گفتن بچه های خودشان خاطره های بسیاری دارند،هنوز هم نمی دانند چرا و در چه دوره ای نگاه بی تفاوت کودکشان به نگاه کنجکاو و خیره ای بدل شده که سعی داشت صورت آنها را شناسایی کند و چرا دوره ای رسید که طفل شان با دیدن چهره ای نا آشنا گریه ی غریبه گی سر داد.

چرا کودکی که واکنشی برای تنها ماندن نشان نمی داد،ناگهان وقتی مادر از اتاق بیرون رفت سراسیمه گریه سر داد و ریسه رفت و خلاصه دهها چرای دیگر.

رشد روانی پدیده ای است پیچیده و درونی که دست یابی به قوانین آن سهل نیست به خصوص که مهم ترین بخش آن در دوره ای صورت می گیرد که کودک قادر به ارتباط کلامی با ما نیست و نمی تواند از آنچه که در درون او می گذرد،تماشاچی را آگاه کند.

در این دوره فهمیدن بچه،حسی قوی،سری فارغ و نفسی سلامت می طلبد.روانشناسی از طریق آزمایشات و مشاهدات دقیق کنترل شده در نیم قرن اخیر به تدریج به زوایای مبهم این جنبه از رشد،یعنی رشد روانی نفوذ کرده و البته هم هنوز ناشناخته ها بسیار است. ولی آنقدر اطلاع به دست آمده که ما امروز می دانیم که رشد روانی طفل از داد و ستد و تعامل بین موهبت های طبیعی آن با محیط بلافاصله اش یعنی مادر و خانواده از اولین روز تولد آغاز می شود،تجربیات اولیه طفل با مراقبت اصلی یعنی مادر و سپس پدر و اطرافیان نزدیک اثری جدی و ماندگار بر روان او در آینده دارد.

بسیاری از روانکاوان از جمله مارگریت مالر معتقد است که تولد روانی کودک به هیچ عنوان با تولد جسمی او هم زمان نیست و به هنگام جدایی جسم از مادر و خود به خود صورت نمی گیرد بلکه کودک ماهها پس از تولد جسمی و طی یک دوره از مراحل رشد روانی به تفکیک و تمیز خود در جدایی از مادر و دنیای اطراف پی می برد و به این نتیجه می رسد که دنیا در صدف خیالی وجود او و مادر خلاصه نمی شده و خارج از او چیزها و کسانی وجود دارد.

اولین چیزی که کودک به عنوان نماینده و سفیر دنیای خارج به درون ذهن خود می پذیرد مادر و ارتباطات و تجربیات اوست و از همین رو هم هست که ویژگی های این سفیر در تعیین نوع ارتباط طفل با دنیای خارج در تمام مدت عمر اهمیت فوق العاده پیدا می کند.

رسیدن به تمیز جدا بودن خود از مادر را برای کودک،می توان آغاز تولد روانی او دانست که تا سه سال اول عمر کودک ادامه می یابد.طبق نظریه ی روانکاوان به خصوص مالر،کودک در گذر از وابستگی مطلق و رسیدن به استقلال و تفرد که اساس بهداشت روان او در آینده است از سه مرحله ی اصلی عبور می کند که این سه مرحله عبارتند از : مرحله ی تمیز و تفکیک - مرحله ی تمرین و آزمایش و مرحله ی ترمیم و بازسازی حسن رابطه با مادر .

ولی قبل از ورود به این دوره ها پیش دوره ای از تولد تا شش ماهگی وجود دارد که آن را همزیگری طفل و مادر می خوانیم و با توضیح مختصری درباره ی این پیش دوره و دوره های تولد روانی به ویژگی های روانی - عاطفی کودک در هر دوره می پردازیم تا والدین قادر باشند آنچه را که در هر دوره ی طبیعی روان و ذهنیت کودک در آن دوره است بشناسند.

در بدو تولد و جدا شدن از رحم مادر به مدت حدودا یک ماه ،کودک در دورانی به سر می برد که ما آن را اوتیزم طبیعی نامیده ایم . « اوتیزم » در فرهنگ فارسی آریان پور ، خیال پرستی و عدم توجه به عالم مادی و خارجی و « وهم گرائی » مطلق معنی شده است.

مفهوم روانشناختی این کلمه نیز بسیار نزدیک به مفهوم لغوی آن است و حکایت از حالتی روانی می کند که طی آن فرد با دنیای خارج هیچ گونه تماسی ندارد و به دنیای درونی خویش مشغول است علت اینکه یک ماهه ی اول زندگی را اوتیزم طبیعی نامیده ایم این است که طفل انسان در این دوره از عمر خود به طور طبیعی و عادی جز با دنیای درونی خویش با هیچ چیز دیگر تماس ندارد.

ولی مشاهده ی همین حالت در دوره های بعدی زندگی ،دیگر طبیعی و نرمال قلمداد نمی شود و بیماری و اختلال روانی به حساب می آید،اگر فردی در سنین بعد از یک ماهگی هنوز با دنیای خارج ارتباط برقرار نکند و یا ارتباطش قطع بشود و به دنیای درونی خودش عقب نشینی کند و پدیده های روانی عادی مثل تفکر ،احساسات،عواطف و رفتارهای خارجی دیگر او را تحت تسلط بیاورد و این «وهم درونی» و غیر عادی قرار بدهد ،دیگر شخص از نظر آسیب شناسی روانی طبیعی قلمداد نمی شود.

اما چرا اوتیزم برای طفل نوزاد طبیعی است ؟طفل انسان بعد از یک دوره ی نسبتا طولانی اقامت در محیط امن و راحت رحم مادر با یک نیرو و انرژی حیاتی اولیه و کلی و بی شکل به دنیا می آید و در بدو حیات جز از طریق محرک های کاملا مکانیکی درونی تحریک نمی شود و بزرگترین وظیفه ی خودکار این است که شاهد فعال و درگیر سازگاری بدن تازه کار خودش باشد و فعالیت هایی که بر عهده ی این بدن گذاشته شده ، مثل اینکه این موجود ظاهرا ضعیف با یک وسیله ی دفاعی بسیار قدرتمندی به جهان آمده و آن وسیله ی غریزی ،رفع تنش و درد و بازگرداندن تعادل و راحتی به بدن او است.

لذا هر چه که تعادل حیاتی مکانیکی طفل را تهدید می کند موجب تحریک او می شود و بقیه ی چیزها روی او اثر نمی گذارد و کودک با استفاده از انرژی حیاتی بی شکلی که در اختیار دارد در صدد رفع تهدید هایی بر می آید که جسم او را به اصطلاح به خطر انداخته. کار طفل در این دوره نظارت به سازگاری مکانیزمهای درونی بدن خود و برقراری تعادل به وسیله ی مکانیزم های صرفا فیزیولوژیک است.

منبع: کودک آنلاین