تغذیه با شیر مادر، فواید آن برای نوزاد

متخصصان و کارشناسان ایرانی، استفاده از شیر مادر را به عنوان یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین عوامل در کاهش میزان مرگ و میر و ارتقاء سطح سلامت جسمی روحی کودکان در جامعه رواج می‌دهند.دلایل علمی متعدد متخصصان نشان می‌‌‏دهد که نوزاد تحت هر شرایطی که قرار داشته باشد، لازم است از شیر مادر تغذیه کند و عوامل گوناگون نباید مادر را از شیر‌‌‏دهی باز دارد. اما هم اکنون تنها حدود ۵۰ درصد نوزادان متولدشده در بیمارستان‌های دوستدار کودک از تغذیه با شیرمادر بهره‌مند می‌شوند.بنابه اظهارات این متخصصان، شیر مادر مخصوصاً شیر ابتدایی که آغوز نام دارد حاوی عوامل مصونیتی، ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدان‌ها، هورمون‌ها و فاکتورهای رشد بوده که احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی، آلرژی، آسم، برخی از سرطان‌ها و بیماری‌های غیر واگیر در بزرگسالی، لنفومها و برخی بیماری‌‌‏های کبدی را کاهش داده و ضریب هوشی را نیز افزایش می‌دهد.همچنین مواد مغذی موجود در آن، با فراهم‌نمودن منبع تغذیه‌ای کاملی برای کودک، از بروز اختلالات تغذیه‌ای جلوگیری می‌کند. بنابراین هیچ عاملی نباید باعث بی‌بهره‌شدن کودکان از شیر مادر گردد.

آغوز اولین واکسن برای ایمنی کودک
خانم رضوان نبیلی کارشناس بهداشت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گناباد که آغوز را مایع طلایی یا هدیه زندگی می‌نامد، آن را به عنوان اولین واکسیناسیون نوزاد درنظر می‌گیرد که ایمنی او را دربرابر بسیاری از بیماری‌ها فراهم می‌کند.وی ضمن اشاره به ساعت اول به عنوان ساعتی حیاتی برای زندگی نوزاد بیان کرد که ارزیابی محققان نشان می‌دهد که تغذیه نوزادان با شیر مادر در ساعت اول تولد از میزان مرگ و میر آنها می‌کاهد.میزان مصرف شیرخشک درایران به حدود ۲۰ میلیون قوطی رسیده، درحالی‌که فقط مصرف ۴ میلیون از آن ضروری است.نبیلی درباره اهمیت آغوز همچنین اظهار می‌دارد که، "آغوز عمل دفع را در نوزاد تحریک می‌کند به‌طوری که مکونیوم (مدفوع نوزاد موجود در مایع آمنیوتیک رحم که وارد سیستم گوارشی جنین می‌شود) سریع از روده خارج می‌شود که این عمل به خروج موادی که سبب زردی نوزاد می‌شوند کمک نموده و لذا احتمال زرد شدن نوزادان را کاهش می‌دهد."وی اشاره می‌کند که آغوز سرشار از ویتامین A نیز بوده که حفاظت از چشم‌ها را برعهده داشته و میزان عفونت در نوزاد را کاهش می‌دهد.

فواید جسمانی و روحی شیر مادر برای کودک
مهران حکیم‌زاده، متخصص کودکان دراین خصوص می‌گوید که تغذیه با شیر مادر نه تنها کودک را از فواید جسمانی برخوردار می‌کند، بلکه از طریق تماس فیزیکی مادر با کودک به هنگام شیردهی، رابطه عمیقی بین آن دو برقرار می‌شود.مادران به تنهایی مسئول نیستند، بلکه پدران و مقامات مسئول جامعه نیز باید دراین زمینه پیشقدم شده و گام‌های مثبتی بردارند.محمدالمنیر صفی‌الدین، نماینده یونیسف در ایران وی درباره مضرات تغذیه با شیر خشک اظهار داشت : شیر خشک نه تنها موجب کاهش روابط عاطفی میان مادر و فرزند و صدمات روانی به کودک می‌شود بلکه ریسک دچار شدن کودک به بیماری‌های عفونی را نیز بالا می‌برد. حکیم‌زاده کالری موجود درشیرخشک را عاملی در افزایش وزن مفرط و غیرطبیعی کودکان می‌داند.لیلا شورورزی کارشناس مسئول واحد بهبود تغذیه دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی نیشابور نیز دراین خصوص بیان کرد که شیر مادر ازطریق تنظیم و تعدیل انرژی دریافتی، از ریسک افزایش وزن نوزاد در دوران کودکی و بزرگسالی جلوگیری می‌کند.بنا به اظهارات ایشان، تغذیه با شیر مادر دو سوم مرگ و میر نوزادان زیر سه ماه را کاهش می دهد و بیش از ۵۵ درصد مرگ کودکان بعلت سوء تغذیه است.وی همچنین افزود : " مطالعات نشان می دهد که تغذیه با شیر مادر در روز اول به میزان ۳/۱۶ درصد مرگ و میر نوزادان را کاهش می دهید و در ساعت اول به میزان ۳/۲۳ درصد (حدود یک چهارم ) کاهش می دهد.خانم نبیلی کارشناس بهداشت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گناباد، دررابطه با ضرورت تماس بدنی مادر با کودک اظهار داشت که نوزادانی که به هنگام تولد کوچک بوده و وزن مناسبی ندارند، در تماس با گرمای بدن مادر احساسی مطلوب داشته که به آرامش و کاهش استرس آنها کمک کرده و تنفس و ضربان قلب آنها متعادل می‌گردد.وی همچنین با تأکید بر ضرورت تماس پوستی افزود : "نوزاد ابتدا در معرض باکتری های بدن مادر که اکثرا برای او مضر نیستند قرار می‌گیرد و با عوامل ایمنی موجود در شیر مادر حفاظت می شود، باکتری های بدن مادر جایگزین باکتری های روده و پوست نوزاد شده و با باکتری های مضرتر کارکنان بهداشتی و محیط رقابت می کند و لذا از بروز عفونت‌های ناشی از آنها پیشگیری می‌‌‏کند.

فواید شیردهی برای مادر
دکتر علی اصغر وحیدی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز درخصوص فواید شیردهی برای مادر بیان می کند که شیردهی در کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان و رحم در مادر و پیشگیری از افزایش وزن و چاقی مادر و همچنین حفظ فاصله زایمانی نرمال مؤثر بوده هزینه واردشده برخانواده را کم کرده و رابطه عاطفی خوبی بین مادر و فرزند به‌وجود می‌آورد. نا به اظهارات لیلا شورورزی، مسئول واحد بهبود تغذیه دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی نیشابور، شیردهی از طریق افزایش انقباضات جمع‌کننده رحمی بعد از تولد، خطر خون‌ریزی را کاهش داده و همچنین احتمال ریسک سرطان پستان و شکستگی ستون فقرات و لگن در دوران بعد از یائسگی در مادر را کم می‌کند.نبیلی کارشناس بهداشت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گناباد نیز دراین رابطه اظهار داشت : به دهان گرفتن و مکیدن پستان، ترشح اکسی توسین را در مادر تحریک می‌نماید که ضمن اینکه جریان یافتن شیر از پستان و ترشح سایر هورمون‌‌‏هایی که موجب احساس آرامش و راحتی مادر می‌‌‏شوند را تحریک می‌کند، سبب انقباض رحم می‌‌‏شود که این امر به خروج جفت و کاهش خونریزی پس از زایمان کمک می‌‌‏کند.

هیچگونه بیماری در مادر و کودک مانع شیردهی نیست
دکتر عبدالکریم حامدی، متخصص بیماری‌های عفونی کودکان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، و عضو کمیته تغذیه با شیر مادر استان خراسان رضوی تأکید می‌کند که وجود هرگونه بیماری در کودک نه تنها مانعی برای شیردهی ایجاد نمی‌کند، بلکه نوزاد با مصرف شیر مادر زودتر بهبودی حاصل کند. حتی در صورت ابتلا شیرخوار به بیماری‌های متابولیک نظیر فنیل کتونوری، باید او علاوه بر شیر مادر با شیر رژیمی نیز تغذیه نمود.بنا به اظهارات وی، نوزادان درصورت ابتلا ‌به انواعی از بیماری‌‌‏ها شامل گاسترو آنتریت (اسهال و استفراغ)، بیماری‌‌‏های تنفسی، گالاکتوزمی، هیپوتیروئیدی، ایکتر(یرقان)، شکاف کام و لب نیز نباید از شیر مادر محروم گردند .استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به بیماری‌های مادران بیان کرد که ابتلا مادر به بیماریهای ویروسی مانند ویروس سرخک، سرخچه، اوریون، آبله مرغان و سیتومگالو نیز منعی درشیردهی ایجاد نکرده و لزومی به جدا کردن مادر و شیر خوار نیست زیرا با وجود ویروس در شیر مادر، آنتی بادی آن نیز از طریق شیرمادر به نوزاد منتقل می‌شود.

دکتر حامدی در خصوص ابتلا مادران شیرده به هپاتیت B اظهار داشت : مهمترین راه انتقال این ویروس خون، مایع آمنیوتیک، ترشحات مجاری زایمان و شیر مادر است که در این مورد به نوزاد واکسن و ایمونوگلوبولین اختصاصی تزریق کرده و از شیر مادر استفاده می‌‌‏کند ‌بنا به اظهارات وی حتی اگرمادر از نظر HTLV-I مثبت باشد و تا زمانی دچار فلج و میلوپاتی نشده باشد، می‌‌‏تواند به شیردهی ادامه دهد.دکتر فاطمه رخشانی معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همایش کشوری تغذیه با شیرمادر که ۱۰ تا ۱۶ مردادماه هر ‌سال در ایران به‌صورت کشوری برگزار می‌شود، ابراز تأسف کردند که علیرغم تلاش‌های مسئولین تنها ۵۰ درصد نوزادان متولدشده در بیمارستان‌های دوستدار کودک از تغذیه با شیرمادر بهره‌مند می‌شوند.به گزارش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران، وی که یکی از موانع شیردهی مادران را میزان بالای اعمال جراحی سزارین می‌داند، دراین خصوص اظهار داشت : متاسفانه در کشور ما ۶۰ درصد حاملگی ها با سزارین پایان می پذیرد که شرایط مادر بعد از سزارین مانع شیردهی به کودک است.رخشانی همچنین به عدم آگاهی مادران از اهمیت شیر آغوز، باور‌‌‏های نادرست آن‌‌‏ها مبنی عدم غلظت مناسب و کافی‌نبودن میزان شیر خود، باعث می‌شود که به مصرف شیرخشک روی بیاورند، به‌طوری‌که میزان مصرف آن درایران به حدود ۲۰ میلیون قوطی رسیده، درحالی‌که فقط مصرف ۴ میلیون از آن ضروری به‌نظر می‌رسد.وی دراین خصوص تأکید می‌نماید که، این باورهای غلط باید اصلاح شود و آموزشها در دوران بارداری، قبل از زایمان طبیعی و سزارین انجام شود و این آموزشها در قالب کارگاههایی برای مادران باردار و همسران آنها برگزار شود تا بتوانند مادر را به خوبی مورد حمایت قرار دهند.

محمدالمنیر صفی‌الدین، نماینده یونیسف در ایران درهمایش تغذیه با شیرمادر که ۱۵ مرداد ماه امسال برگزار شد حضورداشته و ضمن تقدیر از تلاش کارشناسان و متحصصان ایران در ترویج تغذیه با شیرمادر، پیام صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) را خطاب به حضار این همایش قرائت کرد.وی دربخشی از این پیام اظهار داشت که، برای کاهش اختلالات تغذیه‌‌‏ای اسهال، ذات‌‌‏الریه و عفونت در میان نوزادان هیچ چیز بهتر و موثر‌‌‏تر و مفید‌‌‏تر از شیر مادر نیست. اما هنوز هم در جهان تنها ۳۷ درصد کودکان در شش ماه اول تولد بطور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند.نماینده یونیسف تأکید کردند که مادران به تنهایی دراین خصوص مسئول نیستند، بلکه پدران و مقامات مسئول جامعه نیز باید دراین زمینه پیشقدم شده گام‌های مثبتی بردارند.بنابه اظهارت وی، یکی از معضلات و موانع شیردهی، مربوط به مادران شاغل می‌باشد. بنابراین از مقامات مسئول درخواست کرد که ضمن ممنوع‌کردن تبلیغات حاکی از مواد غذایی جایگزین شیرمادر، امکاناتی فراهم نمایند تا مادران شاغل به مدت طولانی از کودکان جدا نباشند.همچنین در اماکن عمومی از قبیل بازار، مراکز خرید، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو و اتوبوس و قطار، فضاهایی خصوصی درنظر بگیرند تا مادران امکان تغذیه کودکان با شیر خود را داشته باشند و مجبور نشوند دراین مواقع به شیشه و شیرخشک متوسل شوند.وی ابراز تأسف می‌کند که دراکثر فضاهای عمومی یا خصوصی در دنیا، مکان‌هایی را برای سیگارکشیدن درنظر می‌گیرند، اما برای شیردهی مادران مکانی را فراهم نمی‌کنند.