غذای کمکی برای کودکان، از کی شروع کنیم؟

با بزرگتر شدن کودک باید او را با غذاهای کمکی آشنا کنیم، شروع کردن غذای جامد میتواند برای او جالب و عجیب باشد. برای برخی از والدین، شاید این موضوع که چه زمانی میتوانند غذای کمکی را شروع کنند کمی گیج کننده باشد، مثلا :
از چه زمانی و با چه نوع غذایی باید شروع کرد؟

تغذیه در کودکان به ویژه کودکانی که هنوز از شیر مادر به عنوان غذای اصلی استفاده می کنند بسیار حساس و مهم است. کودک باید در دورانی که از شیر مادر استفاده می کند ، غذا های کمکی دیگری را نیز بخورد. در ادامه تعدادی از این غذا ها را به شما معرفی می کنیم.
بهترین و غنی ترین غذا برای نوزادان شیر مادر است؛ با این وجود در کنار شیر مادر، تغذیه کودک با غذاهای کمکی نیز از شش ماهگی توصیه می شود. زمان آغاز تغذیه کودک با این اغذیه تازه، به خود کودک بستگی دارد. یکی از مهم ترین پروسه های بزرگ کردن نوزاد شروع دادن غذای کمکی به آن هاست.

اما برای دادن غذای کمکی عجله نکنید، طبیعی است که کودک با غذا خوردن بیگانه باشد.
کودک باید بتواند تعادل کافی برای کنترل سرش را داشته باشد و به کمک والدین یا صندلی مخصوص نوزادان، قادر به نشستن باشد. همچنین توانایی جویدن و بیرون دادن غذاهای جامد نیز در این برهه را داشته باشد. همه این عوامل در کنار هم در غذا خوردن کودک تاثیرگذارند.

بهترین تغذیه تا پایان ۶ ماهگی تنها شیر مادر است

همانطور که مطالعات مختلف در سراسر دنیا، در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته نشان داده است و مورد تایید سازمان جهانی بهداشت، یونیسف و آکادمی کودکان آمریکا و کاندلا، استرالیا، اروپای غربی و. . . است، بهترین تغذیه تا پایان ۶ ماهگی تنها شیر مادر است.
تا قبل از این سن، شیر مادر برای رشد شیرخوار کافی است. غذای اصلی بچه ها شیر است و اگر احتمالا شیر مادر ناکافی باشد، پزشک باید قبل از 6 ماهگی برای شیرخوار شیرخشک تجویز کند و رشد او را با شیرخشک یا شیر کمکی تامین کند.
اگر منحنی رشد دچار افت شد، والدین باید بلافاصله با تجویز پزشک به شیرخوار شیرخشک بدهند، البته در وعده های شبانه روز نباید این میزان شیرخشک زیاد باشد بلکه باید با استکان، لیوان، قاشق یا حتی با سرنگ و قطره چکان و نه با شیشه به شیرخوار شیرخشک بدهند.
البته ابتدا باید مادر از هر دو سینه به شیرخوار شیر بدهد و بعد از اینکه مطمئن شد هر دو سینه کاملا تخلیه شده و با این حال شیرخوار گرسنه است و منحنی رشد رو به کاهش است، بلافاصله بعد از وعده های شیردهی میتواند شیرخشک از قبل آماده را به شیرخوار بدهد.
والدین باید مراقب باشند زیرا اگر با شیشه به نوزاد شیرخشک دهند ممکن است، شیرخوار دیگر سینه مادر را نپذیرد. شیر مادر علاوه بر اینکه غذای کاملی است مواد مختلفی برای جلوگیری از عفونت، آلرژی و بسیاری بیماریهای دوران بزرگسالی دارد و توصیه همگانی بر آن است که تا پایان ۶ ماهگی تنها شیر مادر داده شود.
اگر افرادی زودتر از 6 ماهگی به طور روتین به شیرخواران غذای کمکی میدهند، کار اشتباهی است. زودتر از 6 ماهگی دادن غذای کمکی برای عموم بچه ها خطای بزرگی است، مگر در موارد خاصی که برخی بیمار یها سبب شود پزشک غذا را برای بچه ها سریعتر آغاز کند.
یکی از عیبهای آغاز زودهنگام غذای کمکی این است که غذای کمکی خطر آلرژی و اسهال را افزایش میدهد. در پایان ۶ ماهگی تکامل دستگاه گوارش بیشتر شده و احتمال آلرژی کمتر میشود و درصد عفونتهای گوارشی هم پایین می آید.
مطالعات دنیا نشان داده، حتی افرادی که تا پایان ۹ ماهگی فقط به شیرخوار شیر مادر میدهند، فرزندان سال متری دارند. هیچ دلیلی وجود ندارد که بخواهیم غذای کمکی را زودتر شروع کنیم.
اگر هم در پایان ۶ ماهگی غذای کمکی را آغاز میکنیم تنها برای آشنا کردن شیرخوار با طعم غذاها و عادت دادن او با غذاخوردن با دست و قاشق است.
غذای کمکی بیشتر برای آموزش است نه برای اینکه شیرخوار به این مواد نیاز دارد. دادن زودتر غذای کمکی مطلقا توصیه نمیشود، مگر در موارد استثنایی که برای شیرخواران بیمار با تجویز پزشک توصیه میشود.

غذای کمکی را با آرد برنج شروع کنید!
شروع غذای کمکی باید با ساده ترین مواد غذایی باشد، در عین حال که انرژی لازم را دارد کمترین اثر آلرژنی را داشته باشد. اگر در پایان ۶ ماهگی غذای کمکی آغاز می شود بهتر است مادر مثلا فرنی را با شیر خود درست کند و موادی که در آن استفاده میشود در درجه اول باید برنج باشد، زیرا آلرژن بودن آن از هر ماده دیگری کمتر است.
دادن گندم را باید تا پایان 8 ماهگی به تاخیر انداخت. اگر شیر مادر کفاف ندهد می توان فرنی را با شیر پاستوریزه یا شیر گاو یا شیرهای مدت دار درست کرد.
بادام را نیز می توان آسیاب کرد تا دانه های آن قابل هضم باشد. میتوان حریره بادام را از صافی رد کرد و شیره آن را به شیرخوار داد. اگر مواد به قدری ریز شده که خوردن آن برای شیرخوار راحت باشد، بهتر است خود مواد جامد را هم به شیرخوار داد زیرا شیره آن بیشتر روغن و مواد جامد آن حاوی پروتئین است.
بعد از فرنی و حریره نیز می توان به شیرخوار سوپ داد. در سوپ باید از ساده ترین مواد استفاده کنیم. به عنوان نمونه مقداری هویج، برنج و گوشت گوسفند را باید به حدی پخت که بتوان آن را له کرد تا قابل بلعیدن باشد.
بهتر است ابتدا فرنی، حریره یا سوپ رقیق تر و غلظت آن کمی از شیر مادر بیشتر باشد. به مرور می توان غلظت آن را بیشتر کرد و در ظرف مدت کوتاهی به غلظتی شبیه هلیم رساند که به آسانی از قاشق نریزد.
هر چه غذا رقیقتر باشد کالری آن کمتر است. به هر حال تمامی مواد غذایی را میتوان به مرور به کودک داد و اولویت بر آن است که غذاهایی به شیرخوار داد که کمترین اثر آلرژیزایی و بیشترین میزان کالری و مواد مغذی را داشته باشد.
مثلا میوه خیلی پرکالری نیست و به عنوان نخستین مواد غذایی مطلوب نیست، با این حال اگر مادر به دلایلی دوست دارد که به فرزندش میوه بدهد می تواند کمی موز رسیده را له کرده و به او بدهد.
بین هر ماده غذایی که به کودک میدهیم، بهتر است 5 روز فاصله بگذاریم یعنی غذای کمکی را از فرنی شروع کنیم، 5 روز بعد حریره و 5 روز بعد سوپ. بعد از چند هفته مادر این فرصت را دارد که تمامی مواد غذایی را به مرور به فرزندش بدهد.

مولتی ویتامین و قطره آهن در کنار تغذیه تکمیلی
متخصصان اطفال معمولا برای شیر خواران مولتی ویتامین و قطره آهن تجویز میکنند . ویتامین D اگر در کشوری مانند کشور ما به صورت جداگانه وجود نداشته باشد به صورت مولتی ویتامین یا ویتامین A+D تجویز می شود.
از نظر آهن باید گفت، در بدن نوزادی که به دنیا می آید مقداری ذخیره آهن وجود دارد، در شیر مادر هم مقداری آهن وجود دارد اگرچه مقدار آن کم است، ولی جذب بسیار خوبی دارد و تا حدود زیادی مجموعه ذخیره آهن بدن نوزاد و آنچه در شیر مادر است تا حدود ۹ ماهگی برای شیرخواران کفایت می کند.
برای اطمینان در پایان 6 ماهگی وقتی غذای کمکی شروع میشود همراه مولتی ویتامین باید به شیرخوار قطره آهن هم داد. آغاز قطره آهن قبل از 6 ماهگی این عیب را دارد که چون میکروب کشی شیر مادر را از بین میبرد، ضررش قطعا بیش از منفعتش است.
کسانی که از ترس این که شیرخوارشان دچار فقر آهن شود، به او قطره آهن اضافی می دهند، اثر میکروب کشی شیر مادر را از بین میبرند و فرزندشان را در معرض انواع عفونت ها و به ویژه عفونت های گوارشی مانند اسهال قرار میدهند.

ادامه دادن تغذیه با شیر مادر
کودکان معمولا حجم زیادی از غذای کمکی را نمی خورند. آنها شیر مادر را ترجیح می دهند. باید به خاطر داشت که غذای کمکی مکمل شیر مادر است و نباید کودک را مجبور به خوردن آن کرد. بهترین زمان برای دادن غذای کمکی زمانی است که کودک با شیر مادر تغذیه شده و اشتهای کمتری دارد. غذای کمکی نباید اشتهای کودک به شیر مادر را از بین ببرد.

به کودک خود فرصت دهید
غذاخوردن برای ما امری طبیعی است، اما برای کودک، غذاخوردن با قاشق پدیده جدیدی است که نیاز به آمادگی و تمرین دارد. کودک که تا کنون رژیم غذایی اش تنها در شیر مادر خلاصه میشده، اکنون باید به گرفتن قاشق و جویدن غذاهای جامد عادت کند. پس بدون شتابزدگی، به کودک خود فرصت دهید تا به این پدیده های جدید عادت کند. اگر کودکتان با سرسختی از خوردن غذاهای کمکی دوری می کند، از روزی یک قاشق مرباخوری شروع کنید و در روزهای دیگر تعداد قاشق ها را بیشتر کنید.

حریره بادام، میوه و سبزیجات
در ۷ ماهگی دادن حریره بادام به کودک را آغاز کنید. حریره بادام مخلوطی از بادام چرخ شده، آرد برنج، مقدار کمی شکر و آب است. حریره بادام را از یک قاشق در روز شروع و در پایان هفته به ۱۲ قاشق برسانید.
در هفته پایانی همین ماه، میوه، سبزیجات، غلات و گوشت بدون چربی را بصورت سوپ در وعده های غذایی کودک بگنجانید. سوپ کودک باید بصورت میکس شده و بدون چاشنی باشد. هر چند روز یکبار سبزی مورد استفاده در سوپ را تغییر دهید. بطورمثال یکروز جعفری، روز دیگر گشنیز و روزهای دیگر لوبیا سبز و کدو اضافه کنید. در ابتدا، صبح، ظهر و عصر به کودک حریره دهید و تنها در وعده ظهر، یک قاشق مرباخوری سوپ به کودک دهید. تعداد قاشق های سوپ را در روزهای آینده افزایش دهید. بنا به اشتهای کودک، در هر وعده غذایی ۳ تا ۶ قاشق سوپ بگنجانید. اگر کودکتان از خوردن سوپ امتناع کرد، نامید نشوید و بعدا دوباره سعی کنید. مطمئن شوید که کودکتان به هیچ یک از مواد غذایی موجود در سوپ حساسیت نداشته باشد. قاشق را پر نکنید و به کودک مهلت بلعیدن و نفس تازه کردن بدهید.

اجتناب از عسل و شیر گاو
اکثر متخصصان اطفال توصیه می کنند که تا یکسالگی از دادن عسل و شیر گاو به کودکان خودداری کنید. دلیل آن می تواند هضم مشکل و کامل نبودن دستگاه گوارشی کودک باشد. همچنین خوردن عسل توسط کودکان زیر یکسال، ریسک ابتلا به بیماری بتولیسم را افزایش می دهد.

زمان اتمام غذا
کودک، شما را با انجام حرکاتی متوجه سیر شدن خود می کند. ضربه زدن با قاشق، تکان دادن سر، بستن دهان، تف کردن غذا و یا گریه کردن، همه از عکس العمل های سیر شدن و میل نداشتن به غذا هستند. هرگز کودک را مجبور به خوردن نکنید، مطمئن باشید زمانیکه گرسنه باشد غذا را خواهد خورد. قطعا زیاد غذاخوردن کودک، تاثیر بسزایی در اضافه وزن وی در بزرگسالی خواهد داشت.

صبور باشید و اخم نکنید
اغلب کودکان نسبت به طعم ها و غذاهای جدید واکنش نشان می دهند، اما این بدان معنا نیست که تا آخر عمر از این غذا متنفر خواهند بود. صبور باشید، دوباره و دوباره سعی کنید. اگر باز هم احتیاج بود، چند روز صبر کنید و مجدداً تلاش کنید. به یاد داشته باشید که شما الگوی کودک خود هستید، پس صبور بودن و تلاش مجدد را با رفتار خود به کودک تان آموزش دهید.

اجازه کثیف کاری دهید
کودک که بزرگتر شد، سعی می کند خودش غدا بخورد. او تنها زمانی غذا خوردن با قاشق را فرامی گیرد که خود آن را تجربه کند. کودک معمولا لباس، پیش بند، صورت، صندلی و موهای خود را آغشته به غذا می کند. هیچ وقت سعی نکنید لذت غذا خوردن با قاشق و البته کثیف کاری را از فرزندتان بگیرید.

در دسترس گذاشتن خوراکی های نرم و قابل جویدن
معمولا کودک در ۹ ماهگی، قابلیت برداشتن و دهان گذاشتن خوراکی ها را دارد. تکه های کوچک موز، هویج پخته شده، ماکارونی (به شرط خوب پخته شدن)، غلات و تخم مرغ از خوراکی های مناسب برای کودک هستند. از قرار دادن قطعات بزرگ و سفت مانند آب نبات، چیپس، سبزیجات خام، انگور و کشمش در دسترس کودک جدا خودداری کنید.

توصیه آخر به مادران شیرده

وقتی دادن غذای کمکی در پایان ۶ ماهگی آغاز شود، باز هم باید تا پایان یک سالگی غذای اصلی شیر باشد و باید به مادران توصیه کرد، نه تنها وعده های دادن شیر را کم نکنند بلکه با زیاد کردن آن باعث شوند تولید شیر بیشتر شود.
وقتی مادر اشتباها به شیرخوار غذای کمکی بیشتری میدهد، بچه برای مدت بیشتری می خوابد، دفعات مکیدن پستان کمترمی شود و شیر مادر کاهش می یابد. بهتر است تا پایان یک سالگی غذای اصلی شیر باشد.