علت درد کودکان، چطور تشخیص بدیم؟

یکی از بزرگ ترین دشوای های بشر تحمل درد است. همه ما از دیدن انسانی که درد میکشد ناراحت می شویم و سعی میکنیم تا جایی که امکان دارد به کمک کنیم تا هر چند برای مدتی کوتاه او را از شر درد خلاص کنیم. گاه این اقدامات که به یقین با نیت خیر انجام میشود ممکن است موجب صدمه گردند.
برای نمونه اگر همراه با فرد دردمند ما نیز به گریه و زاری بپردازیم نه تنها کمکی به او نکرده ایم بلکه به او فهمانده ایم که مشکل جدی و خطرناکی در کار است که واقعا شایسته ی این همه داد و بی داد و بی قراری است.
یادمان نرود فردی میتواند به دیگری کمک کند که از او قوی تر و برتر باشد و کسی که به همراه فرد دردمند گریه و بی قراری می کند به یقین از او ضعیف تر است. از سوی دیگر گاه درد نعمتی است که به رایگان به بشر داده میشود. اگر درد نمیکشیدیم قادر نبودیم خود را از بسیاری خطرها کنار بکشیم.
اگر درد سوزش ناشی از تماس با جسم داغ را حس نمیکردیم دست خود را از بخاری یا قوری داغ کنار نمیکشیدیم و تمام دستمان می سوخت. اگر دندان درد را احساس نمیکردیم پوسیدگی دندان سبب فساد و از دست دادن یک دندان کامل می شد و نزد پزشک نمی رفتیم. بنابراین درد همیشه یک مصیبت نیست بلکه همیشه هشداری سازنده برای کودکان و بزرگسالان می باشد.
از سوی دیگر آیا ما انسان ها در همه سنین درد را به یک صورت بیان و تعریف میکنیم و علائم ظاهری درد که از کودکی تا بزرگسالی بروز می دهیم یکسان است؟ آیا شیرخوار میتواند به پزشک بگوید : ((دلم درد میکند)) یا ((از گرسنگی است که فریاد میکشم)) یا ((پوشک مرا دیر عوض کرده اند و پاهایم دارد می سوزد و به همین علت است که فریاد می زنم)) و ده ها مثال دیگر.
درد در هر سنی واکنش خود را دارد. تکامل مفهوم درد در کودک به تکامل شناختی و هم تجربه وی از درد بستگی تام دارد. یعنی کودک پیش از سن هجده ماهگی با گریستن یا بیان ساده میتواند به ما هشدار بدهد که درد دارد اما قادر به بیان یا تجسم شدت درد نمیباشد.
نکته ای که در اینجا باید ذکر کرد این است که آیا وسایلی برای بیان شدت درد در دسترس است؟ آیا درد را هم میتوان در ترازو گذاشت و وزن کرد یا خیر؟
با کمال تعجب باید بگوییم جواب مثبت است و نه تنها برای درد بلکه برای سنجش میزان افسردگی به قول نشریه درد مقیاس ها یا آزمون ها یا پرسشنامه هایی وجود دارد که سنجش ما را به واقعیت نزدیک تر میسازد و در این مرحله تکاملی استفاده از معیارهای درجه بندی شده بهترین راه شناخت می باشد.
کودکان هجده ماهه قادرند بیان کنند که درد آنها را اذیت میکند و نیز میتوانند موضع درد خود را نشان دهند و بفهمند که دیگران نیز دارند درد میکشند. همچنین آنها میتوانند درک کنند که خوردن دارو و یا بوسیدن و بغل شدن میتواند درد را تخفیف دهدو حتی ممکن است آنان سعی کنند با بغل کردن دیگران دردشان را تخفیف دهند.
در دو سالگی توصیف درد توسط کودک به نحوی ماهرانه تر ، ظاهر میشود و کودک میتواند به شکل واضح تر درد را به علل خارجی نسبت دهد مانند دست به دیوار خوردن.
با رسیدن به سه تا چهارسالگی کودک متوجه خصوصیات کیفی و کمی درد میشود و نکات ظریف تری را بیان میکند.بنابراین در ارزیابی درد یک کودک سه ساله میتوان پرسید که دردت خیلی زیاد یا کم می باشد و این سمبلهای عینی در این سن به شناخت درد کمک می کنند.
با رسیدن به سن سه سالگی همچنین کودک آگاه می شود که از راهبردهای خاصی مانند حواس خود را پرت کردن ، برای مقابله با درد استفاده کند.برای نمونه وقتی کودک در حین بازی دستش به جایی بخورد و درد بگیرد متوجه میشود که ادامه بازی کردن میتواند حواسش را از درد پرت و احساس بهتری در او ایجاد کند. البته نحوه ی هدایت بزرگترها و عدم بروز اضطراب نابجا هم در ایجاد احساس کودک دخالت مستقیم دارد.
با رسیدن به سن پنج تا هفت سالگی کودک در فرق گذاشتن بین دردهای شدید و خفیف ماهرتر شده است و میتوان در این سن از معیارهای صورت برای نشان دادن بالا و پایین رفتن احساس درد استفاده کرد و معیارهای صورتی را میتوان از قیافه کودک مبنی بر شدت دردشان حدس زد؛ زیرا کودک چهره ای که نزدیک تر به شدت درد فعلی وی است را انتخاب میکند.
بین سنین هفت تا ده سالگی کودک قادر به بیان واقعیت درد میشود. اما آنچه اهمیت دارد در چنین دورانی است که امکان دارد کودک برای جلب توجه دردهای ساختگی ایجاد کند که باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد.
نکته مهم اینکه کودک از یک روز تا دوسالگی نمیتواند در مقابل درد صراحت داشته باشد. بنابراین والدین باید متوجه واکنش های کودک باشند و سهل انگاری نکرده حداقل ماهی یک بار به پزشک مراجعه کنند. زیرا هجوم میکروب های موذی و امراض در چنین دورانی بسیار زیاد است که کودک باید مرتب زیرنظر پزشک قرار داشته باشد. سنین دو روز تا دو سالگی از حساس ترین ایام عمر کودک محسوب میشود زیرا اگر کودک بیماری خاصی نداشته باشد بی قراری نخواهد کرد.
کودک در چنین سنینی اگر از نظر خوراک و دفع فضولات مشکلی نداشته باشد باید آرام باشد. به ویژه تا یکسالگی نیاز بیشتر او به خواب و استراحت برای پرورش اندام داخلی و خارجی اش حائز اهمیت بوده و والدین باید نسبت به استراحت و خواب کودکشان حساس بوده و او را در فضای شلوغ قرار ندهند.
کودک در چنین سنینی نمیتواند نسبت به دردهای احتمالی واکنش تند نشان دهد. بنابراین والدین باید حداقل ماهی یک بار کودکشان را به پزشک معالج نشان دهند و تا دوسالگی اگر از دو پزشک برای شناسایی درد یا سلامتی کودکشان بهره بگیرند کار مناسبی را انجام داده اند.
گریه و بی تابی کودک تا سن یک سالگی بی جهت نخواهد بود و او با چنین علائم هشدار دهنده ای والدین را متوجه گرسنگی یا دیگر حالات خود میکند که والدین باید با صبر و شکیبایی توأم با درایت عمل نمایند.