خواب منظم کودک، عوامل موثر

کشمکش‌های زن و مرد و عدم درک متقابل بین آنها، باعث ایجاد مشکلات جدی خواب در نوزادان می‌شود. دانشمندان می‌گویند عدم ثبات و سلامت روابط در خانواده‌ها معمولاً مشکلات رفتاری و روانی خاص در کودکان به وجود می‌آورد؛ ولی اختلافات میان والدین به خواب کودکان و نوزادان لطمه می‌زند. ترکیب این عوامل با یکدیگر نتایج خطرناکی در پی خواهد داشت و برخی مسائل و مشکلات اجتماعی و رفتاری را در زندگی آینده آنها ایجاد خواهد کرد. میزان مشکلات و اختلافات خانوادگی شدید روی خواب نوزادان چند ماهه آنها اثر بسیار ناخوشایندی دارد؛ تأثیراتی مثل ناتوانی در به خواب رفتن، ناتوانی برای داشتن یک خواب معمولی و طبیعی شبانه، شبگردی در نوزادان بزرگ‌تر (مثلاً ۱۸ ماهه)و ... پدر و مادرها باید بدانند که استرس و تنش‌های خانوادگی تأثیر مستقیمی حتی روی نوزادان چند ماهه می‌گذارد. اگر در مرحله‌ای هستید که صاحب فرزند شده‌اید، باید بدانید که نوزاد شما به رابطه سالم میان شما نیاز دارد.

تأثیر محیط خواب در کودکان

اغلب پدر و مادرها شکایت می‌‌کنند که نوزادشان شب‌ها سروقت نمی‌خوابد و یا اینکه به تنهایی در تختخواب خودش نمی‌خوابد. بیشتر پدر و مادرها خود را به خاطر این عادات کودک‌شان ملامت می‌کنند و باور دارند که این مشکل ریشه در ژنتیکی او دارد؛ زیرا وقتی که پدر و مادر سر وقت نخوابند، بی‌شک فرزندشان نیز همین عادت را پیدا خواهد کرد! اما براساس پژوهش‌های گروهی از دانشمندان ایتالیایی، راز این مسأله در عادات پدر و مادرها نیست، بلکه در محیط خواب نوزاد است. این دانشمندان روی محیط خواب 127 جفت دوقلو یک تخمکی و 187 جفت دوقلو دو تخمکی تحقیقاتی به انجام رساندند و تمام این دوقلوها را در شرایط یکسان محیطی برای خواب قرار دادند. البته در مورد مسائلی مثل خوابیدن دوقلوها در کنار والدین، میزان خواب در طول روز، راحت به خواب رفتن، خواب نیمروزی و ... نیز اطلاعاتی از والدین آنها به دست آوردند. خلاصه‌ای از یافته‌های آنها به قرار زیر بود؟ تمام دوقلوها چه یک تخمکی و چه دو تخمکی به طور متوسط 7/9 ساعت در شب و 1/2 ساعت در طول روز می‌خوابیدند. حدود 51 درصد از این دوقلوها در اتاق پدر و مادرشان می‌خوابیدند.

ژنتیک و خواب نوزاد

ژنتیک تأثیری در تمایل نوزادان برای خوابیدن در اتاق پدر و مادر ندارد، اما روی کودکانی که شب‌ها زیاد از خواب بیدار می‌شوند، اثر دارد. فقط ۱۹ درصد از دوقلوهای دو تخمکی، شب‌ها از خواب زیاد بیدار می‌شوند؛ در حالی که ۳۱ درصد از نوزادان یک تخمکی در طول شب بارها از خواب بیدار می‌شوند (حدود ۶-۷ بار). بنابراین با ایجاد برخی تغییرات در محیط خواب کودک می‌توانید به او کمک کنید تا راحت‌تر و بهتر به خواب برود.

رابطه رشد و خواب

داشتن خواب کافی و مناسب برای رشد کودک بسیار ضروری است؛ از ذخیره و بازیابی انرژی گرفته تا ایجاد ارتباطات مغزی و حتی تأثیری که در آرامش والدین می‌گذارد. رشد، فرایند بسیار پیچیده‌ای است که نیاز به هورمون‌های زیادی دارد تا ارگان‌های مختلف بدن مثل خون، عضلات و استخوان‌ها را تحریک کند. هورمون پروتئین که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، «هورمون رشد» نام دارد و نقش بسیار اساسی در این مورد ایفا می‌کند. عوامل زیادی در تولید این هورمون مؤثرند؛ مثل تغذیه، استرس و ورزش. در کودکان خردسال مهم‌ترین عامل، خواب است. این هورمون در طول روز تغذیه می‌شود؛ اما در کودکان و نوزادان بیشتری ترشح در مرحله خواب عمیق است.

اتاق خواب کودک

مثلاً رنگ دیوارهای اتاق خوابش را تغییر دهید. تختخواب او را در موقعیت بهتری بگذارید و به او کمک کنید تا عادت کند در اتاق خودش بخوابد و ... اکثر کودکان از خوابیدن در محیط‌های بسیار تاریک می‌ترسند؛ به همین دلیل از والدین خود می‌خواهند که چراغ اتاق را خاموش نکنند. برخی از والدین از نورهای ملایم استفاده می‌کنند که بیشتر مناسب خواب است. این نورهای کمرنگ تا حدود زیادی این مشکل را برطرف می‌کند. براساس تحقیقات پژوهشگران اگر یک نوزاد عادت کند شب‌ها با نور زیاد به خواب برود، این عادت زود یا دیر باعث ایجاد برخی شرایط روحی و عوارض منفی ناخوشایند برای او می‌شود.

اختلال در خواب

اولین عارضه نیز «اختلال در خواب» است. کاهش کیفیت خواب، بی‌نظمی چرخه خواب، بیش‌فعالی و حساسیت و زودرنجی کودک از دیگر عوارض این مسأله هستند. کودکانی که عادت دارند شب‌ها با نور زیاد بخوابند، 20 درصد بیشتر از سایر کودکان در معرض مشکلات مربوط به بینایی قرار دارند.

گرسنگی و تأثیر آن

هورمون‌هایی که گرسنگی و اشتها را تنظیم می‌کنند نیز تحت تأثیر خواب کودک هستند و باعث پرخوری او و استفاده بیشتر از غذاهای پر کالری می‌شوند. کم‌‌خوابی در کودکان روی سوخت و ساز بدن آنها اثر می‌گذارد و حتی باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آنها می‌شود. خواب ناکافی شبانه روی مهارت های حرکتی و تمرکز فکری کودکان در طول روز نیز تأثیرگذار است و باعث بروز مشکلات رفتاری و حتی عملکرد ضعیف آنها در مدرسه و کلاس درس می‌شود. اغلب کودکان به خواب بیش تری نیاز دارند. وقتی که کودک به اندازه کافی نمی‌خوابد، علائمی مثل عدم تمرکز، زودرنجی، سخت بیدار شدن هنگام صبح و برخی موارد دیگر را از خود بروز می‌دهد. برای حل این مشکل راهکارهای زیر کمک‌کننده خواهد بود.

یک برنامه خواب منظم برای کودک داشته باشید؛ مثلاً ساعت ۸-۹ شب به خواب برود. محیط خواب و اتاق کودک باید امن و راحت، نسبتاً تاریک و آرام باشد. در اتاق خواب کودک‌تان کامپیوتر و یا تلویزیون قرار ندهید. از انجام فعالیت‌های تحریک‌کننده قبل از خواب کودک جلوگیری کنید. برنامه خواب او را حتی در روزهای تعطیل نیز ادامه دهید تا دچار اختلال و بی‌نظمی در برخی روزهای هفته نشود.

میزان خواب کودکان

کودکان پیش دبستانی و آنهایی که به مهدکودک می‌روند به 10-12 ساعت خواب شبانه نیاز دارند و کودکان دبستانی به 5/9- 5/11 ساعت. نیاز به خواب تقریباً یک مسأله فردی و شخصی است و در این میان برخی از کودکان کمتر و برخی دیگر بیشتر می‌خوابند. بدون خواب کافی، رشد کودک کاهش می‌یابد. تولید هورمون رشد در کودکانی که مشکل خواب دارند، دچار اختلال می‌شود. برخی از کودکان به طور طبیعی، هورمون رشد کمتری تولید می‌کنند و خواب ناکافی نیز این مسأله را تشدید می‌کند؛ کمبود هورمون رشد روی قلب، ریه و سیستم دفاعی بدن کودک تأثیر می‌گذارد؛ اما این موضوع به راحتی با مکمل‌هایی که پزشک تجویز می‌کند، برطرف می‌شود.

نور روشن اتاق خواب

نورهای روشن در اتاق خواب باعث می شود بزرگترها نیز در معرض خطراتی چدی قرار بگیرند . مثلا والدینی که به مدت دو هفته پیاپی شب ها با نور زیاد به خواب می روند بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی و سایر شرایط خاص روانی قرار می گیرند در خانم ها این خطرات به ۳۰ درصد نیز می رسد . تماشای تلویزیون درست قبل از رفتن به رختخواب نیز همین اندازه تاثیر منفی در کودکان و والدین دارد

وراثت و خواب

تقریباً هیچ‌کس را روی کره زمین نخواهید یافت که تا به حال هرگز دچار بی‌خوابی نشده باشد. برای برخی افراد بدخوابی یک مشکل بزرگ است و علل زیادی باعث بروز آن می‌شود، دانشمندان دریافته‌اند والدینی که به مشکلات بدخوابی و کم‌خوابی دچار هستند، این مشکل را به کودک‌شان نیز انتقال می‌دهند. آنها سه برابر بیشتر از سایر کودکان در معرض بدخوابی قرار دارند. 17 درصد از این کودکان دچار افسردگی می‌شوند و 5/9 درصد نیز در بزرگسالی به فکر خودکشی می‌افتند.