آنتی بیوتیک برای کودکان، تجویزش در کشورهای فقیر خوبه؟

روزانه ۱۵۰۰۰ کودک ۵ سال و کوچکتر، در اثر بیماری‌های قابل پیشگیری مثل اسهال و ذات الریه از بین می‌روند. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی سال ۲۰۱۶ در مجموع ۵.۶ میلیون کودک از بین رفتند که بیشتر آن‌ها در کشورهای در حال توسعه بودند.
اما یک مداخله‌ی پزشکی ساده با استفاده از آنتی‌بیوتیک برای کودکان می‌تواند جان بسیاری از این کودکان را نجات دهد. در نگاه اول راهکار فوق‌ العاده‌ای به نظر می‌رسد. اما این روش باعث می‌شود که آینده‌ی ده‌ها هزار نفر دیگر در خطر قرار گیرد.
این دوراهی‌ای است که یک تحقیق تازه به آن اشاره می‌کند. محققین، این تحقیق را روی بیش از ۱۹۰ هزار کودک سالم در طول ۲ سال انجام داده‌اند. در این تحقیق برای نیمی از این افراد آنتی بیوتیک آزیترومایسین تجویز کردند و به نیمی دیگر پلاسیبو (شبهه دارو) داده‌اند. این کودکان در ۳ کشور مالاوی، جمهوری نیجر و تانزانیا زندگی می‌کردند.
نتیجه این تحقیق و تجویز آنتی‌بیوتیک برای کودکان نشان می‌دهد مرگ و میر در کودکانی که آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند‌ کاهش ۱۴ درصدی داشته است. با این حال محققین دقیقا نمی‌دانند دلیل تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها چه بوده است. این روش در جمهوری نیجر‌، کشوری با بیشترین آمار مرگ و میر کودکان در جهان، موفق‌تر هم بوده است. استفاده از آنتی بیوتیک توانسته مرگ کودکان را تا ۱۸ درصد کاهش دهد.
اما این روش یک خطر بالقوه دارد. تجویز آنتی‌بیوتیک در جامعه‌ای با کودکان سالم می‌تواند منجر به مقاوم شدن بیماری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها شود. دکتر توماس لیتمن از مسئولین اصلی این تحقیق می‌گوید: ما آموزش دیدیم که وقتی کودکان مریض نیستند به آن‌ها آنتی بیوتیک ندهیم. اما در این مورد دقیقا برعکس آن را انجام می‌دهیم. ما در این تحقیق تلاش کردیم فراتر از حدود معمول بیاندیشیم و متوجه شدیم که مرگ و میر کودکان در این روش کاهش پیدا می‌کند.
از زمان توسعه‌ی پنسیلین در قرن گذشته، آنتی بیوتیک توانسته است جان بسیاری از افراد را نجات دهد. اما در چند دهه‌ی گذشته دانشمندان در این مورد احساس خطر کردند. چرا که استفاده‌ی بی‌رویه از آنتی بیوتیک منجر به مقاوم شدن باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک می‌شود.
در نتیجه جامعه‌ی پزشکی، از پزشکان و بیماران می‌خواهد که آنتی بیوتیک را به ندرت و در شرایط ویژه استفاده کنند و همچنین افراد سالم از آنتی‌بیوتیک استفاده نکنند. علاوه بر این در، شرایطی که دارو کمکی نمی‌کند مثل سرماخوردگی‌های رایج از آنتی بیوتیک استفاده نکنند.
اگرچه تجویز آنتی بیوتیک برای افراد سالم بسیار نادر است با این حال بی‌سابقه نیست.برای مثال از سال‌ ۱۹۹۰ آنتی بیوتیک آمپی‌سیلین برای زنان حامله‌ای که مریض نبودند اما تست باکتری استرپتوکوک‌های گروه B آن‌ها مثبت بود تجویز شد. این باکتری‌ها اگر در هنگام زایمان به کودک منتقل شود می‌تواند کشنده باشد. آنتی‌بیوتیک آمپی‌سیلین می‌تواند از انتقال این باکتری در هنگام زایمان جلوگیری کند. در حال حاضر تعداد کودکانی که با این باکتری به دنیا می‌آیند کاهش قابل توجهی داشته است. به طوری که از ۷۶۰۰ نفر در سال ۱۹۹۰ به ۲۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۲ کاهش پیدا کرده است. اما هزینه‌ی این جلوگیری به کمک آنتی‌بیوتیک، تاثیر بر سلامت عمومی است. این تاثیر باعث شده است که در بعضی از مناطق، آنتی‌بیوتیک آمپی‌سیلین قدرت خود را در برابر باکتری E.Coli از دست بدهد. دلیل این موضوع تجویز آنتی‌بیوتیک برای تعداد زیادی از مادران است. این، هزینه‌ی استفاده از آنتی‌بیوتیک به شکل وسیع است.
یک مورد دیگر از تجویز آنتی‌بیوتیک به افراد سالم پایه‌ی تحقیقی با نام NEJM بود. یک پروژه‌ی طولانی در اتیوپی که با تجویز آزیترومایسین به افراد سالم یک جامعه برای جلوگیری از بیماری تخارم (چشم درد مصری) انجام شد. بیماری‌ای که منجر به کوری می‌شود. در این روش درمانی تجویز آنتی‌بیوتیک تاثیر مثبتی داشت و توانست جلوی بیماری تخارم را بگیرد. همچنین محققین متوجه شدند که مرگ و میر کودکان در جوامعی که از آنتی بیوتیک استفاده کردند کاهش پیدا کرده است. به همین دلیل محققین تصمیم گرفتند که این آزمایش را بیشتر پیش ببرند و قدرت آنتی‌بیوتیک را در حفظ جان کودکان ضعیف آفریقایی بسنجند.
تحقیق آن‌ها نشان می‌دهد که آنتی‌بیوتیک در این مورد تاثیر مثبتی دارد. این مداخله‌ی ساده توانسته مرگ و میر را کاهش دهد اما نباید این تاثیر را تنها نتیجه‌ی این روش دانست. بلکه باید استفاده از آنتی‌بیوتیک را در کنار تلاش‌های دیگر برای کاهش مرگ و میر کودکان بررسی کرد.
اما آیا این قبیل مداخله‌های وسیع که منجر به کاهش مرگ و میر کودکان در جوامع فقیر می‌شود صحیح است؟ پاسخ به این سوال دشوار است! پروفسور لنس پرایس می‌گوید: بخش مثبت استفاده از آنتی‌بیوتیک در این موارد این است که شما بلافاصله افراد زیادی را از مرگ نجات می‌دهید. اما شما این درمان را با این ریسک انجام می‌دهید که ممکن است در آینده نتوانید جان افراد دیگر را نجات دهید. اینکه بگوییم این بحران را با تجویز سریع آنتی بیوتیک‌ها از بین می‌بریم صحیح نیست. مخصوصا وقتی که با بحران مقاوم شدن در برابر آنتی بیوتیک‌ها روبرو هستیم.
تجویز آنتی‌بیوتیک برای کودکان سالم، درمانی مقطعی در کشورهایی با مرگ و میر بسیار بالا است. یکی از متخصصین می‌گوید: ما برای مقابله با بیماری‌های مقاربتی به درمان با آنتی بیوتیک آزیترومایسین وابسته هستیم. این روش درمانی سوزاک است. نمی‌توانیم درمان با آزیترومایسین را از دست بدهیم. استفاده از آنتی‌بیوتیک و تاثیرات آن راه‌کاری نیست که بتوان برای همیشه آن را ادامه داد.
پروفسور پرایس می‌گوید جهان نیاز دارد که تلاش بیشری برای از بین بردن دلایل مرگ و میر بالای کودکان انجام دهد. مشکل اصلی بهداشت ضعیف، عدم دسترسی به آب تمیز، سوء تغذیه، ضعف در واکسیناسیون و عدم دسترسی به خدمات درمانی مناسب است. در این شرایط تجویز آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از مرگ مثل قرار دادن باند پانسمان روی یک زخم بزرگ است.
دکتر چارلز نیرش می‌گوید: در بعضی از دورترین نقاط دنیا آنتی بیوتیک به ندرت استفاده شده است. به همین دلیل کاهش مقاوت در برابر آنتی‌بیوتیک مساله‌ی بزرگی نیست. در این نقاط از دنیا که دسترسی بسیار کمی به آنتی بیوتیک دارند، مقاومت در برابر آن بسیار کم است. البته باید خطر استفاده از آنتی بیوتیک‌ها و مقاوم شدن بدن در مقابلشان را در نظر گرفت. اما درصد خطر آن نسبت به نقاط دیگر کمتر است.
بسیاری از مخالفت‌هایی که معمولا با مصرف آنتی بیوتیک دیده می‌شود‌، در مورد جوامع فقیر وجود ندارد. چرا که دشوار می‌توان به کاهش ۱۴ درصدی مرگ و میر کودکان در کشورهای فقیر در اثر تجویز آنتی‌بیوتیک برای کودکان بی‌توجه بود.
دکتر میلستون می‌گوید: من فکر می‌کنم در مورد آنتی بیوتیک‌ها باید منطقی فکر کنیم. چیزی که بیش از همه فکر من را مشغول می‌کند این است که در کشورهای توسعه یافته مثل آمریکا راحت است که بگوییم نباید از آنتی بیوتیک بخاطر تاثیراتش استفاده کنیم. اما وقتی به شرایط و محیطی با مشکلات سوء تغذیه، نبود آب تمیز و عدم دسترسی به بهداشت و درمان صحیح فکر می‌کنید، صحبت از عدم تجویز آنتی‌بیوتیک چندان آسان نیست.