بهانه گرفتن کودک، خیلی هم بد نیست!

در مقابل کودک بهانه گیر چه رفتاری باید از خود نشان دهیم؟ این سوالی است که بسیاری از والدین در جلسات مشاوره خانواده آن را مطرح می کنند. آن ها می گویند کودک دلبندی که ماه‌ها و شاید سال‌ها منتظر تولدش بوده‌ایم، امروز جانمان را به لبمان رسانده! خنده از روی لب‌هایش رفته، مدام یا در حال جیغ کشیدن و گریه کردن و یا قهر کردن و حرف نزدن است. اما به راستی چرا کودک دچار چنین بهانه ‌گیری می‌شود؟ مشاوره روانشناسی از ابعاد مختلفی به این سؤالات پرداخته و جواب‌های متعددی برای مراجعان در نظر گرفته است. در ادامه‌ی مقاله به بررسی بیشتری در مورد کودک بهانه گیر از نظر مشاوران روانشناس پرداخته‌ایم.

علل بهانه گیری کودک
بهانه گیری کودک اگرچه در بین بسیاری از کودکان شایع است اما زمینه بروز و شدت آن معمولاً متفاوت است و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در کل مجموعه‌ای از علل فردی و تربیتی باعث بروز این رفتار می‌شوند. آنچه مهم و قابل توجه است نوع رفتار والدین با فرزند در هنگام بهانه گیری است که می‌تواند زمینه‌ساز بهانه گیری‌های بعدی در کودک باشد. بهانه گیری در سنین مختلف، علل متفاوتی دارد که در ادامه با برخی از آن‌ها آشنا می‌شویم.
نمیتونم حرف بزنم!
اگرچه کودک در سنین پایین معنی لغات و کلمات را تا حدود زیادی متوجه می‌شود و معنی حرف‌ها و سؤال‌های ما را درک می‌کند، اما نمی‌تواند برای پاسخ دادن به آن‌ها و یا ابراز نظرات شخصی خودش از کلمات به درستی استفاده کند و همین امر در مواقعی که خواسته‌ای دارد می‌تواند او را کلافه کرده و باعث ایجاد بهانه گیری و بی‌قراری‌های او شود. در این شرایط لازم است که با صبوری نیازهای کودکتان را بررسی کنید تا به جواب درستی دست یابید.
خسته شدم!
گاهی خستگی برای کودکان می‌تواند سرسام آور باشد و آن‌ها را وادار به بهانه گیری کند. در واقع میزان فعالیت کودکان گاهی چندین برابر بزرگسالان است آن‌ها از صبح که بیدار می‌شوند شروع به بازی و جست و خیز می‌کنند و تا شب به این فعالیت‌ها ادامه می‌دهند. از آنجایی که کودک نمی‌تواند احساس خستگی را برای دیگران توضیح دهد در بسیاری از موارد مشکل خود را با بی‌قراری و بهانه گیری نشان می‌دهد.
خیلی گرسنه‌ام!
گرسنگی یا تشنگی هر فردی را عصبی و پرخاش گر می‌کند. کودک هم از این موضوع مستثنا نیست. او هم در هنگام گرسنگی عصبی می‌شود و بدون اینکه مطلع باشد نسبت به موارد بی‌اهمیت بهانه گیر می‌شود. قبل از بررسی هر عاملی که می‌تواند در بهانه گیری کودکتان تأثیر گذار باشد ابتدا به نیازهای اولیه او نظیر گرسنگی بپردازید و در صورتی که در این موارد مشکلی نبود به دنبال عوامل دیگر باشید.
از دنده چپ بلند شدم!
خواب کافی یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان است که کمبود آن به شدت در خلق و روحیه تأثیر می‌گذارد. هرچه سن فرد کمتر باشد این نیاز برای او بیشتر حس می‌شود چرا که مغز برای تحلیل اتفاقات روزانه به خواب بیشتری نیاز دارد. اگر خواب شب کامل نباشد باعث بدخلقی، پرخاشگری و عدم تعادل در افراد بزرگسال می‌شود. در کودکان هم اوضاع بر همین منوال است، با این تفاوت که چون کودکان کنترل کم‌تری بر رفتار خود دارند بی‌خوابی شبانه باعث می‌شود که آن‌ها در تمام روز بعد بهانه گیر و پرخاشگر شوند.
لطفاً منو ببین!
یکی از مهم‌ترین عوامل بهانه گیری کودک درخواست توجه از اطرافیان و والدین است. حتماً تجربه کرده‌اید مواردی را که والدین در حال انجام کاری مثل مطالعه یا تماشای سریالی بوده‌اند و کودکشان اصرار می‌کرد که آن‌ها نقاشی‌اش را ببینند یا بهانه گیری می‌کرد که می‌خواهد کارتون تماشا کند. این بهانه‌گیری‌ها میتواند معلول حس نیاز به توجه والدین باشد. در این شرایط هرچقدر که در طول روز توجه سالم و مؤثرتری به کودک داشته باشید بهانه‌گیری‌های او برای نیاز به توجه کاهش خواهد یافت.

روش‌های درمان بهانه گیری کودک
همانطور که گفته شد، بخش مهمی از بهانه گیری‌های کودک مربوط به رفتار والدین و اطرافیان است. والدین می‌توانند از بهانه گیری کودک عصبی شده و برخوردی غیرمنطقی و حتی پرخاشگرانه‌ای با او داشته باشند، یا صبورانه با این مشکل رو به رو شده و با استفاده از راهنمایی‌های افراد آگاه در صدد رفع آن برآیند. در ادامه با برخی از بایدها و نبایدهای رفتار با کودک بهانه گیر آشنا می‌شویم. این اصول به شما می‌آموزند که چگونه با رفتارهای خود بهانه گیری فرزندتان را تحت کنترل درآورید.
حفظ آرامش
اولین قدم حفظ آرامش والدین است. وقتی کودک شروع به بهانه گیری می‌کند، مسلما والدین عصبی می‌شوند اما باید بدانیم که در این شرایط حفظ آرامش و کنترل خشم به طور غیر مستقیم به کودک نشان می‌دهد که برای صحبت کردن باید بهانه گیری و پرخاشگری را کنار بگذارد. چرا که فرزندتان بیش از هرکسی از شما الگو می‌گیرد و اگر شما نیز با عصبانیت به او پاسخ دهید رفتار او تشدید خواهد شد.
منحرف کردن توجه
در کودکان خردسال هنوز تفکر منطقی به اندازه کافی رشد نکرده است. به همین خاطر ممکن است شما بارها مسئله‌ای را برای فرزندتان توضیح دهید اما او همچنان به بهانه گیری خود ادامه دهد. در این شرایط استفاده از تکنیک منحرف کردن توجه بهترین گزینه برای شما است. با صبر و حوصله تلاش کنید تا گفت وگو را به سمت دیگری ببرید و یا یک بازی برای فرزندتان ترتیب دهید.
باج ندادن
کودک در محیطی شلوغ شروع به بهانه گیری و گریه کردن می‌کند. نگاه همه‌ی افراد برمی‌گردد به سمت شما، پدر و مادری که نمی‌توانند فرزندشان را ساکت کنند! در این شرایط می‌توانید به خواسته‌ی کودک تن داده و گریه‌های وحشتناک او را تبدیل به لبخندی معصومانه کنید، اما باید بدانید این لبخند معصومانه از این پس تنها در شرایطی در صورت کودکتان نقش می‌بندد که به خواسته‌های به جا و نا به جای او تن داده باشید.
در شرایط گفته شده بهتر است کودک را به جایی خلوت برده و از او بخواهیم با حفظ آرامش راجع به خواسته‌اش حرف بزند. اگر کودک بهانه گیری را تمام نکرد او را از محیط خارج کنیم. در صورتی که شما در مقابل گریه‌های کودک تسلیم شوید ناخواسته این را به او می‌آموزید که از گریه و بهانه گیری به عنوان راهی برای رسیدن به خواسته‌های خود استفاده کند.
مراجعه به روانشناس کودک
برخی مواقع کنترل اوضاع از دست والدین خارج می‌شود. آن‌ها هرچقدر تلاش می‌کنند تا رفتارهای ناسازگارانه فرزندشان را کنترل کنند موفقیتی به دست نمی‌آورند. اگر در این شرایط قرار گرفته‌اید بهتر است که هرچه زودتر به یک روانشناس کودک مراجعه کنید. روانشناس با بررسی کامل شرایط روانی کودک می‌تواند علل متفاوتی را برای بهانه‌گیری او پیدا کند.
برای مثال بسیاری از کودکان تحت شرایط فشار و استرس این رفتارها را از خود نشان می‌دهند. در حالی که والدین اصلاً از وجود این استرس‌ها خبر ندارند. به همین خاطر لازم است که برای بهبود سلامت روان فرزندتان هرچه زودتر اقدام کنید و از مشاوره کودک بهره‌مند شوید. درمانگر هم‌چنین با آموزش راهکارهایی عملی به شما کمک می‌کند که بتوانید به شیوه مؤثرتری بهانه گیری کودکتان را کنترل کنید.
بزرگسال لجباز
شاید افرادی را که با زورگویی در جامعه قصد تحقق خواسته‌هایشان را دارند یا درگیری‌هایی را بین زوجین که با بهانه‌گیری‌ها و پرخاشگری‌های یکی از آن‌ها به وجود آمده است، دیده باشید. بخشی ازاین‌گونه مشکلات ریشه در کودکی داشته و حاصل عکس‌العمل‌های اشتباه اطرافیان است. در حقیقت اگر شما در تربیت فرزند خود به اندازه کافی تلاش نکنید ممکن است رفتارهای نادرست او تا سال‌های سال همراه او باقی بمانند و در بزرگسالی نیز منجر به اذیت و آزار اطرافیانش شود. در نتیجه هرگز نباید اهمیت تربیت دوران کودکی را دست کم بگیرید.

بهانه گیری کودک همیشه هم بد نیست
شاید جالب باشد که بدانید بهانه گیری کودک همیشه هم اتفاق بدی نیست. دلایلی وجود دارند که این رفتار را توجیه می‌کنند. در حقیقت بهانه گیری اگر توسط والدین درست مدیریت شود می‌تواند نتیجه مثبتی برای کودک داشته باشد. در ادامه به توضیحات بیشتری در این باره اشاره کرده‌ایم.
خروج اشک
در شرایط بحران و فشار، خروج اشک که حاوی هورمون‌های استرس است باعث می‌شود که بدن به آرامشی نسبی دست یابد.
یادگیری «نه» گفتن
امکان دارد که نه گفتن شما در برابر خواسته نا به جای فرزندتان او را خشمگین کرده و باعث بهانه گیری‌های او شده باشد. اما در این شرایط بعد از آرام شدن، او یاد می‌گیرد که در برابر خواسته‌های غیر منطقی باید صراحتاً مخالفت کرد و کسی که به غلط پافشاری می کند هرگز به خواسته هایش دست پیدا نمی کند.

برای آنکه در این زمینه مهارت بیشتری به دست بیاورید مطالعه مقاله ما با عنوان نه گفتن به کودک مفید خواهد بود.

کلام آخر
بهانه گیری در هر کودکی اتفاق می‌افتد و تا حدودی می‌تواند طبیعی باشد چرا که کودک به اندازه بزرگسالان به رشد شناختی و اجتماعی کافی دست نیافته است تا بتواند همه رفتارهای خود را کنترل کند. با این حال این بهانه گیری باید به درستی توسط والدین مدیریت شود تا به رفتاری مخرب و آسیب رسان تبدیل نشود. علاوه بر رفتار والدین شرایط روانی کودک نیز بسیار اهمیت دارد چرا که کودکان قابلیت کم‌تری برای تحمل استرس دارند و در نتیجه ممکن است بهانه گیری‌هایشان بازتابی از وضعیت نامناسب روانی‌شان باشد.
به همین خاطر اگر بهانه گیری فرزندتان آزاردهنده و ادامه‌دار شده است حتماً برای بهبود اوضاع به یک روانشناس مراجعه کنید. علاوه بر استرس و اضطراب برخی از اختلالات رفتاری در کودکی نظیر نافرمانی مقابله ای نیز میتواند منجر به بروز بهانه گیری های افراطی در کودک شود. روانشناس در صورت تشخیص این اختلالات برنامه درمانی مناسبی برای فرزندتان تنظیم خواهد کرد.