سرطان خون در کودکان، علائم تا تشخیص و درمان

سرطان خون، لوسمی یا لوکمیا (Leukemia) یکی از بیماری‌هایی است که می‌تواند کودکان ما را هم درگیر کند، اما دلیل این اتفاق چیست؟ در این مطلب می‌توانید با علل و درمان سرطان خون در کودکان آشنا شوید.

سرطان خون
سرطان خون نوعی اختلال در مغز استخوان است و مغز استخوان موادی در مرکز استخوان‌های ماست که سه نوع سلول‌ خونی را می‌سازد. گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به بدن می‌رسانند، گلبول‌های سفید که با عفونت مبارزه می‌کنند و پلاکت‌ها که به انعقاد خون کمک می‌کنند.
بخشی از انواع گلبول سفید لنفوئید نامیده می‌شود و برخی از انواع سرطان خون از این بخش شروع می‌شود. به همین دلیل است که شایع‌ترین نوع سرطان خون دوران کودکی، سرطان خون حاد لنفوئیدی یا ALL نامیده می‌شود و به نام سرطان خون حاد لنفوبلاستی نیز شناخته می‌شود.
چگونگی ایجاد این نوع سرطان به این شکل است که یکی از این لنفوئیدها غیرطبیعی شده و این لنفوئید پس از آن، شروع به تکثیر دیوانه‌واری می‌کند و در نهایت کنترل مغز استخوان و جمعیت غالب آن را در دست می‌گیرد.
از آنجا که سرطان خون به مغز استخوان یعنی پایگاه اصلی تمام تولید خون حمله می‌کند، می‌تواند روی همه‌ یا هر کدام از انواع سلول‌های خونی کودکتان تأثیر بگذارد. به همین دلیل است که بسیاری از علائم سرطان خون مربوط به خون هستند، یعنی کودک ممکن است دچار کم‌خونی شود، زیرا گلبول‌های قرمز کافی تولید نمی‌کند یا تب داشته باشد، زیرا نمی‌تواند به طور مؤثری از گلبول‌های سفید خود برای مبارزه با عفونت استفاده کند و یا دچار کبودی شود، زیرا خون او مقدار کافی از پلاکت‌هایی را که برای انعقاد نیاز دارد تولید نمی‌کند.

علائم سرطان خون در کودکان
متأسفانه تشخیص این بیماری مشکل است، زیرا بسیاری از نشانه‌های سرطان خون مشابه دیگر بیماری‌های دوران کودکی است. ولی تفاوت این است که برخلاف عارضه‌های دیگر که دوره‌شان چند روز یا حداکثر چند هفته طول می‌کشد، علائم سرطان خون برای چندین هفته یا حتی چندین ماه ادامه می‌یابد. برخی از نشانه‌های مزمن هشداردهنده برای بیماری سرطان خون در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- کم‌خونی یا رنگ‌پریدگی
- کاهش وزن
کبودی غیرطبیعی، به ویژه در قسمت‌هایی از بدن بچه‌ها مثل تنه‌ٔ بدن که به طور معمول به جایی برخورد نمی‌کند.
درد استخوان، به ویژه اگر همراه تب باشد و کودک شکایت کند که پاهایش آن‌قدر درد می‌کند که نمی‌تواند راه برود و بخواهد که همه جا بغل شود.

تشخیص سرطان خون در کودکان
بعضی از کودکان در طول غربالگری‌های روتین مبتلا به سرطان خون تشخیص داده می‌شوند. به عنوان مثال، آزمایش خون در یک چکاپ روتین، کم‌خونی را نشان می‌دهد و پزشک تصمیم می‌گیرد که علت آن را بررسی کند. با این حال، در بیشتر مواقع، والدین سرسختی که می‌بینند فرزندشان بهتر نمی‌شود، پزشک متخصص اطفال را به انجام آزمایش‌های لازم هدایت می‌کنند که در برخی مواقع کار درستی می‌کنند، زیرا در بیشتر مواقع این والدین هستند که متوجه می‌شوند چیزی در کودکشان طبیعی نیست.
اگر متخصص اطفال مشکوک شود که کودکتان مبتلا به سرطان خون است، احتمالاْ شما را به یک انکولوژیست اطفال، یعنی متخصص سرطان و فوق تخصص کودکان ارجاع می‌دهد. این پزشک می‌تواند تحلیل خود را با تجویز یک آزمایش خون شروع کند تا بتواند گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌های کودک را بررسی کند.
اگر چیزی مشکوک به نظر برسد، مثلاً تعداد خیلی کم یا خیلی زیاد هر نوع از سلول‌های خون، به انجام یک آزمایش مغز استخوان نیاز خواهد داشت. این آزمایش شامل وارد کردن یک سوزن به مغز استخوان کودک و معمولاً در یکی از استخوان‌های لگن خاصره و بیرون کشیدن مقداری از مغز آن برای آزمایش است. این آزمایش به نظر می‌رسد که دردناک باشد، اما برای انجام این کار که معمولاْ حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد، به کودکتان آرام‌بخش داده خواهد شد و او چیزی حس نمی‌کند.

درمان سرطان خون در کودکان
وقتی انکولوژیست اطفال به سلول‌های سرطانی نگاه می‌کند، می‌تواند بیولوژی مولکولی سرطان را تعیین کند و درمان مناسب را توصیه کند. برخی از الگوهای بیولوژیکی سلول‌های سرطان خون با نوع کمتر تهاجمی بیماری همراه است و برخی با نوع تهاجمی‌تر آن.
تمام درمان‌ها شامل شیمی‌درمانی، یعنی تزریق داروهای مبارزه با سرطان است، اما نوع داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی با توجه به نوع سرطان کودک مشخص خواهد شد. درمان اولیه ممکن است حدود دو سال و نیم طول بکشد.
طی چهار تا شش هفتهٔ اول درمان، کودک یک برنامهٔ فشرده‌ٔ شیمی‌درمانی خواهد داشت و احتمالاً بیشتر آن زمان را در بیمارستان خواهد گذراند. هدف از آن چهار تا شش هفتهٔ اول، رساندن بیمار به مرحلهٔ رمیشن (Remission) یا خفتگی بیماری است. رمیشن به معنای آن است که وقتی مغز استخوان دوباره بررسی شود، هیچ سلول سرطانی در آن دیده نشود یا کمتر از ۵ درصد از سلول‌ها سرطانی باشد. درمان باقی‌مانده شامل شیمی‌درمانی سرپایی خواهد بود، یعنی طی شیمی‌درمانی و تزریق دارو نیازی به بستری شدن کودک وجود ندارد.
اگرچه این روند به نظر وحشتناک است، اما اطلاع داشتن و پیش‌آگاهی یا پیش‌بینی از آیندهٔ یک بیماری برای سرطان خون در دوران کودکی کار درست و خوبی است. یعنی حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد از کودکان مبتلا به سرطان خون حاد لنفوئیدی پس از شش هفتهٔ اول درمان، وارد مرحله‌ٔ رمیشن می‌شوند. حدود ۹۰ درصد از آنها تا پنج سال بعد هنوز بدون بیماری هستند و پس از پنج سال اول،‌ احتمال بازگشت سرطان بسیار کمتر است.