مراقب اعتماد به نفس فرزندتان باشید

حرمت به نفس (یا عزت نفس) و اعتماد به نفس هر دو از عوامل مهم در رشد روانی و اجتماعی کودک هستند، اما مفاهیم متفاوتی دارند و تأثیرات مختلفی در شکل‌گیری شخصیت کودک می‌گذارند. نداشتن هر کدام از اینها مانند اینست که کودک ما دست و پای خودش را از دست داده باشد، آن هم به دلیل رفتار نادرست ما.

تفاوت بین حرمت به نفس و اعتماد به نفس

حرمت به نفس به معنای ارزش‌گذاری کودک به خود به عنوان یک انسان و داشتن احساسی مثبت نسبت به خود در تمامی ابعاد است. در واقع، حرمت به نفس پایه‌ای‌ترین احساسی است که یک فرد در مورد ارزش و شایستگی خود دارد، بدون توجه به موفقیت‌ها یا شکست‌ها. کودکی که حرمت به نفس دارد، صرف‌نظر از عملکرد و نتیجه‌هایش، به عنوان یک فرد احساس ارزشمندی می‌کند.

اعتماد به نفس باور به توانایی

اعتماد به نفس به معنای باور و اطمینان به توانایی‌های خاص است. یعنی کودک باور دارد که می‌تواند کارها یا چالش‌های مشخصی را انجام دهد و به نتیجه برسد. اعتماد به نفس به تجربه و تمرین مهارت‌ها بستگی دارد و ممکن است در زمینه‌های مختلف متفاوت باشد (مثلاً ممکن است کودکی در نقاشی اعتماد به نفس بالایی داشته باشد ولی در ریاضی ضعیف باشد.)

به بیان ساده، حرمت به نفس به ارزش‌گذاری و عشق به خود به عنوان یک انسان اشاره دارد، در حالی که اعتماد به نفس بیشتر به اعتماد به توانایی‌های خاص مربوط است.

کاهش حرمت به نفس کودک

برخی رفتارها و برخوردهای والدین و محیط می‌توانند بر حرمت به نفس کودک تأثیر منفی بگذارند. این موارد شامل:

انتقادهای شدید و مداوم: اگر والدین یا مراقبین به جای تشویق و راهنمایی، دائم کودک را سرزنش یا انتقاد کنند، کودک احساس می‌کند که به اندازه کافی خوب نیست و نمی‌تواند توقعات دیگران را برآورده کند. این موضوع می‌تواند به تدریج حرمت به نفس کودک را کاهش دهد.

مقایسه با دیگران: وقتی کودک با دیگران مقایسه می‌شود (مثلاً «ببین دوستت چقدر خوب درس می‌خونه ولی تو نه!»)، احساس کم‌ارزشی و ضعف در او شکل می‌گیرد. این نوع مقایسه‌ها به جای انگیزه‌دهی، به حرمت به نفس کودک آسیب می‌زنند و باعث می‌شوند که او به خود شک کند.

ندادن توجه و اهمیت به احساسات کودک: اگر والدین به احساسات و نگرانی‌های کودک اهمیت ندهند و به او فرصت صحبت کردن ندهند، کودک احساس می‌کند که احساسات و نظراتش بی‌ارزش هستند و دیگران برای او اهمیتی قائل نیستند. این نوع برخورد به کاهش حرمت به نفس منجر می‌شود.

کنترل بیش از حد و دخالت در تصمیمات: وقتی والدین در تمامی تصمیمات و انتخاب‌های کودک دخالت می‌کنند و به او اجازه نمی‌دهند که انتخاب‌ها و نتایجش را تجربه کند، کودک احساس می‌کند که توانایی و صلاحیت تصمیم‌گیری ندارد و دیگران باید برای او تصمیم بگیرند.

تنبیه‌های سخت و غیرمنطقی: تنبیه‌های جسمی یا کلامی شدید و غیرمنطقی باعث می‌شود کودک احساس ناامنی و بی‌ارزشی کند و این موضوع به شدت حرمت به نفس او را کاهش می‌دهد.

نادیده گرفتن موفقیت‌های کوچک و تأکید بر شکست‌ها: اگر والدین فقط به شکست‌ها و ناکامی‌های کودک توجه کنند و موفقیت‌های کوچک او را نادیده بگیرند، کودک به تدریج به این باور می‌رسد که فقط به دلیل نتایج نامطلوبش مورد توجه است، نه به خاطر شخصیت یا تلاش‌هایش.

تقویت حرمت به نفس و اعتماد به نفس کودک

تشویق کودک به جای سرزنش: به جای نقد، او را تشویق کنید و بر نقاط قوتش تمرکز کنید. این کار کمک می‌کند که کودک احساس ارزشمندی کند.

حمایت از تصمیمات کودک: به او اجازه دهید که تصمیم‌های کوچک را خودش بگیرد و نتایج آن‌ها را تجربه کند. این باعث می‌شود که هم اعتماد به نفس و هم حرمت به نفس او تقویت شود.

ایجاد محیطی امن برای ابراز احساسات: به کودک اجازه دهید احساساتش را بدون ترس از قضاوت ابراز کند. این کار به او کمک می‌کند که احساسات و نیازهای خود را ارزشمند بداند.

تأکید بر تلاش به جای نتیجه: به کودک بیاموزید که تلاش او مهم‌تر از نتیجه نهایی است. این باعث می‌شود که او به خاطر شخصیت و تلاش‌هایش احساس ارزشمندی کند، نه صرفاً موفقیت‌هایش.

این رفتارها نه تنها حرمت به نفس کودک را افزایش می‌دهند، بلکه اعتماد به نفس او را نیز در زمینه‌های مختلف تقویت می‌کنند و به رشد سالم و پایداری او کمک می‌کنند.